Καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις στο νησί

Της ΄Ελλης Καρανίκα

Το κείμενο αυτό είχε γραφτει, περισσότερο ως παρατήρηση παρά ως κριτική.Μέσα στην τραγική συγκυρία της πυρκαγιάς που καίει για μέρες τωρα την χώρα και στην γειτονικη μας Ροδο έχει πάρει ανεξέλεγκτη κατάσταση, είναι άκαιρο να μιλάμε για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Προφανώς, τόσο η ατομική ευθύνη στην πρόληψη αναλογικά, όσο και η πολιτική ευθύνη στην συνολική διαχείριση τετοιων φαινομένων στην τρέχουσα κλιματική αλλαγη, είναι εκφράσεις κοινωνικοπολιτικού πολιτισμού. Παρόλα αυτά, ο σχολιασμός διατηρεί μια επικαιρότητα για συγκριτική αξιολογηση με στόχο αποκλειστικά τις εφικτές βελτιωτικές αλλαγές .

Το καλοκαιρινό Πρόγραμμα των καλλλιτεχνικών εκδηλώσεων στις τουριστικές κυρίως περιοχές, δίνει την δυνατότητα ψυχαγωγίας ντόπιων και ξενων επισκεπτών καθώς και και αναδειξης τοπικών πολιτιστικών λαογραφικών στοιχείων καθε περιοχής. Χαιρόμαστε να βλέπουμε τη δουλειά των τοπικών πολιτιστικών φορέων, των παιδιών μας στα σχολεία τους, τις καλλιτεχνικές δημιουργίες ταλαντούχων συμπολιτών μας ή τις ανά διαστήματα επαναλαμβανόμενες μουσικές εκδηλώσεις με τοπικούς καλλιτέχνες που αποτελουν πάντα την σίγουρη εφεδρική πρόταση. Χαιρόμαστε επίσης να μετέχουμε σε πανηγύρια και εσπερινούς σε εξωκκλήσια, παρότι το λιβανι κατατροπώνεται από την τσίκνα των φαγητών, που αποτελεί αναπόσπαστη πρό(σ)κληση στην επισήμανση: «θα ακολουθήσει παραδοσιακό πανηγύρι μετά την θεία λειτουργία». Η παράδοση όλα τα υπομένει όλα τα συγχωρεί , για να παραφράσουμε τον Δημ. Λάγιο. Προφανώς δεν είναι η έλλειψη γνώσης ή προτάσεων στα αρμόδια όργανα που καθορίζουν το καλλιτεχνικό επίπεδο κάθε προγράμματος εκδηλώσεων. Το οικονομικό είναι βασικό πρόβλημα στην επιλογή.Είναι όμως το μοναδικό; Τα φεστιβάλ που έχουν καθιερωθεί σε τόσα μέρη της χώρας , είναι ένας σημαντικός θεσμός καλλιτεχνικής δημιουργίας και εξωστρέφειας κάθε τόπου, που δεν έχει αποκλειστικά τουριστική ή ψυχαγωγική αξία.Ας μείνουμε μόνο στα γύρω νησιά μας : φεστιβάλ οικολογικού ντοκυμαντέρ Ρόδου, ερασιτεχνικών θιάσων Σύρου, φεστιβάλ λύρας στην Κάσο, κιν/κού εργαστηρίου Νισύρου, μουσικό φεστιβάλ Αστυπάλαιας, φεστιβάλ τριων φεγγαρών στην Λέρο, ο ετήσιος θεσμός «το ποκίνημα των σφουγγαράδων» στην Κάλυμνο, φεστιβάλ βυζαντινής μουσικής Πάτμου κ.α. Χωρίς σχόλια παρατίθενται ενδεικτικές εκδηλώσεις.

Δήμος Νισύρου
Α.Μουσικές εκδηλώσεις :Goran Bregovic , Κλεον.Δεμίρη, Ε. Βιτάλη, Παναγ.Μάργαρης, Γ. Αγγέλακας, Ε.Τσαλιγοπούλου,Π. Παπαδοπούλου, Γ.Μαργαρίτης, Ε.Ζουγανελη, Αδελφοι Στρατάκη, Moses Remox-Indie Rock ,Mr Egglemons &TheHeadfish Folk Rock ,Ε.Αρβανιτάκη κ.α.

Β.Κινηματογραφικες εκδηλώσεις: Εβδομάδα προβολής ταινιών ( «Ηφαιστειαδα 2023»)

γ.Εκδηλώσεις πολιτικού και πολιτιστικού λόγου: «Διάλογοι της Νισύρου» μικρή σύνοδος (τριήμερο): Εκπρόσωποι της Ελληνικής Κυβέρνησης, πολιτικοί και ακαδημαϊκοί, αναλύουν και πραγματεύονται θέματα όπως: Ενεργειακή μετάβαση, Νησιωτικότητα και Ψηφιακή Μεταρρύθμιση,Νησιωτική Ελλάδα: Μονοπάτια Φύσης και Πολιτισμού

2.Δήμος Λέρου

Το Προγραμμα εξαιρετικής ποικιλιας πολιτιστικων εκδηλωσεων του Δημου για το καλοκαιρι συμπεριλαμβανει πληθος καλλιτεχνικων, λαογραφικων, πολιτιστικων εκδηλωσεων σε καλαισθητη εκδοση 32 σελιδων, ( ηλεκτρ/κή διευθυνση WWW.LEROW .GR)

3.Δήμος Πάτμου

Α. Κινηματογραφικο Φεστιβαλ Aegean film festival-ήδη τρεχει

Β.Φεστιβάλ Κλασικης μουσικης με ορχήστρες απο Ιταλία (Αυγουστο)

Γ.Φεστιβάλ Εκκλησιαστικής –Βυζαντινής Μουσικής –Θεσμος πλεον στο νησί (Αυγουστο-Σεπτέμβριο

(Για αποφυγή συσχετίσεων μεγέθους Δήμου, παρότι δεν αποτελούν και τεκμηριωμένον αντίλογο, δεν αναφέρονται προγράμματα μεγαλύτερων νησιών, έκδηλα διαφορετικών κριτηρίων επιλογής: Δημος Ρόδου,Ναξου, Σύρου κλπ (βλέπε ιστοσελίδες)

Θα ήταν ενδιαφέρον να αναζητηθούν από τους αρμόδιους ,τρόποι καθιέρωσης και στο νησί μας ενός καλλιτεχνικού σταθερού θεσμού. Είχε ξεκινήσει πριν χρόνια το κιν/κό φεστιβάλ ιατρικών ταινιών της με καλλιτεχνική επιμέλεια της αείμνηστης Λουκίας Ρικάκη, ακολούθησε η προσπάθεια για το φεστιβάλ Φιλαρμονικών, με την φροντίδα του άξιου Μαέστρου μας κ.Θ.Πουλιού και σταμάτησαν είτε για το κόστος είτε για διαφορετική πολιτιστική πολιτική. Ακόμη και οι Αυγουστιάτικες Πανσέληνοι σε εμβληματικά αρχαιολογικά μέρη, ανεστάλησαν. Θα ήταν ευχής έργο να γίνουν από τον Δήμο προσεγγίσεις συνεργασίας για δημιουργία ενός ετήσιου θερινού καλλιτεχνικού θεσμού με τοπικό προφίλ , πέρα από τα γνωστά κι επαναλαμβανόμενα δρώμενα :Π.χ. με το νέο δρατήριο Δ.Σ. του ΔΙΙΚ για δημιουργία ενός πολιτιστικού θεσμού που θα απευθύνεται σε όλη την τοπική κοινωνία , όχι μόνο στο ιατρικό σώμα, με την διαχρονικά παρούσα και δραστηρια ΚΙΛΕΚΩ ή έστω σε συνεννοηση με γειτονικούς δήμους για μεταφορά σχημάτων, εξαντλώντας προσπάθειες και προς τους τουριστικούς οικονομικούς παράγοντες, που νοιάζονται (;) για τις εντυπώσεις των ξένων πελατών τους σχετικά με τις εικόνες που μεταφέρουν απο τον τόπο διακοπών τους.

Η εποχή που το μπουζούκι και το συρτάκι, μαζί με το ελληνικό νησιωτικό φολκλόρ ήταν η κύρια πρόταση καλλιτεχνικής ατραξιόν στους τουρίστες, έχει (ευτυχώς!) περάσει. Αλλά και ανάμεσα στους ντόπιους, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι το επιχείρημα «αυτά θέλει ο κόσμος», χάνει εδαφος . Δεν καθίσταται πετυχημένη μια εκδήλωση αποκλειστικά από την μεγάλη προσέλευση κόσμου ούτε από την παρουσία δημοφιλών τηλεοπτικών σελεμπριτις, άσχετων με την εκδήλωση.Όλο και περισσότερος ζητά την ανάδειξη λιγότερο προβεβελημένων σημείων της πόλης (ορθολογικό το αίτημα κατοίκων πλατ.Κονίτσης), περισσότερος κόσμος αξιολογεί,(συγ)κρίνει , αναζητώντας μέσα από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις να του δοθεί η δυνατότητα να συμμετάσχει σε σύγχρονες προτάσεις που θα τον ψυχ-αγωγήσουν αλλά και θα του δείξουν νεότερες διαδρομές της καλλιτεχνικής εγχώριας δημιουργίας, δηλ. ένα ρόλο διαπαιδαγωγικό, χωρίς να συνυπογράφει πάντα κάποιες υπερβολικές, υποκειμενικές, περιγραφές των θεαμάτων («ονειρικό, ανεπανάληπτο, μοναδικό» κλπ). Τέτοιες επιλογές δεν ταυτίζονται οπωσδήποτε με τον ελιτισμό μιας δυσνόητης κουλτούρας για αντιπαράθεση στην ψευτοδημοκρατία μέτριων ή κακών διασκεδαστικών προτάσεων στο όνομα μιας ψευδεπίγραφης «λαϊκότητας». Η αληθινή τέχνη έχει το προνόμιο να γίνεται αμέσως κατανοητή και να αγγιζει τη καρδιά και το νου του πιο αμύητου στα πολιτιστικά αποδέκτη.Αυτό την ξεχωρίζει από τις απομιμήσεις της .Κι από αυτή έχουμε ζωτική ανάγκη, όλες τις εποχές του χρόνου.

«Μας σημαδεύουν πληγές από όλες τις μάχες που αποφύγαμε…»( Πεσσόα )

Σχετικά με την συζήτηση περί διακοπής θεραπείας σε ασθενείς τελικού σταδίου

Της ΄Ελλης Καρανίκα, Συντονίτρια Διευθύντρια Αναισθ/κου τμημ- Ιατρείου Πόνου ΓΝΚΥΚΩ

Η παράταση της ζωής είναι ένα από τα υπαρκτά διλήμματα της ιατρικής περίθαλψης στις σύγχρονες κοινωνίες που ταλαντεύονται ανάμεσα στις υπερβολικές προσδοκίες από τις εξελίξεις της βιοτεχνολογίας και τη διάσωση του Ανθρωπιστικού Προτάγματος μέσα σε συνθήκες παντοκρατορίας της Αγοράς.Το θέμα επανήλθε στην δημοσιότητα τις τελευταίες ημέρες επειδή διακεκριμένος Καθηγητής Ιατρικής προέβη σε μια πολύυ κυνική θέση,συνδυάζοντας την διακοπή ανώφελης θεραπείας με το βαρύ οικονομικό κόστος. Προφανώς το κόστος των ιατρικών υπηρεσιών συνεχώς αυξάνεται παράλληλα με την πρόοδο της ιατρικής,της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης,της αναζήτησης τρόπων παράτασης της ζωής, τον φόβο του θανάτου κλπ. Οι δαπάνες για τη υγεία αναπόφευκτα συσχετίζονται με την οφελιμότητα που αυτές αποδίδουν στο κοινωνικό σύνολο-και μάλιστα στο μεγαλύτερο μέρος του- αφού προέρχονται πλην άλλων Ταμείων και από χρήματα των φορολογούμενων πολιτών. Άλλο συσχετίζονται κι άλλο καθορίζονται.Προφανώς, για έναν λειτουργό υγείας που όλη του την ζωη αντιμετωπίζει βαρέως πάσχοντες, θα περιμέναμε διατύπωση να ήταν ένα «εκφραστικό ατόπημα»-όπως λέγονται οι ανασκευές. Κατ΄ιδία, βεβαια, η κατάθεση προσωπικών θέσεων για τέτοια ζητήματα γίνεται καθημερινά ανάμεσα σε γιατρούς και νοσηλευτές , με την ίδια ή διαφορετική επικέντρωση, ανάλογα το αξιακό σύστημα και την οπτική κάθε επαγγελματία υγείας (και μακριά απο τα προεκλογικά μικρόφωνα που δυναμώνουν τον θόρυβο ).

Καθε ιατρική απόφαση για βασικά ζητήματα ζωής και θανάτου στηρίζεται σε επιστημονικές συναινέσεις διεθνών αρμόδιων Οργανισμων και Εταιρειών, που έχουν επέλθει μετά από πολυετείς μελέτες, έρευνες, αντιπαραθέσεςι, συζητήσεις ηθικοδεοντολογικών διλημμάτων κλπ , κορυφαίων καθ΄ύλην Επιστημόνων , όχι μόνον Επαγγελματιών Υγείας αλλά και Νομικών, Ενώσεων Ασθενών κ.α.

Τέτοιες διεργασίες έχουν προηγηθει στην καθιέρωση κάθε κοινής ιατρικής πρακτικής διεθνώς ώστε να στηριζεται σε επιστημονικά κριτηρια και να ελαχιστοποιεί υποκειμενικές, ατεκμηρίωτες πρακτικές . Οι ατομικές απόψεις των γιατρών δεν μπορούν- τουλάχιστον επισήμως να αποτελούν εφαρμογή πρακτικών που δεν συνάδουν με επιστημονικές συστάσεις (consensus).Γι΄αυτό συστήνονται τα πρωτόκολλα που αφορούν συγκεκριμένα ιατρικά και ηθικοδεοντολογικά ζητήματα.Βάσεια αυτών θα εκτιμηθεί σε πιθανό δικαστήριο η ιατρικη του ευθύνη για τηρηση ή παραλειψη. Π.χ:Η αποσυνδεση από τον αναπνευστήρα του εγκεφαλικά νεκρού.Η λήψη οργάνων για μεταμόσχευση . Η διακοπή μιας κύησης συγκεκριμένων εβδομάδων. Η εξωσωματική γονιμοποίηση.Η ευγονική. Η αποτροπή επεμβατικής αναζωογόνησης σε πολυοργανική έκπτωση χρόνιου πάσχοντα (DNAR) κλπ.Όσο κι αν αγγίζει καθενα από τα παραπανω θεματα προσωπικές ευαισθησίες ή βιωματικές εμπειρίες ή αντιρρήσεις, η διαχείριση τους δεν μπορεί να επαφίεται στην ευθύνη, την γνώση, το συναίσθημα , την ιδεολογία ή την προσωπικη στάση ζώης του καθε γιατρού.Προφανώς, η ενσυναίσθηση κάθε γιατρού παίζει σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή των απρόσωπων θεραπευτικών πρωτοκόλλων.

Η κυνική δημόσια τοποθέτηση του Καθηγητή σχετικά με το όφελος/κόστος της θεραπείας στον καρκινοπαθή, πυροδότησε δικαιολογημένες ενστάσεις και ατεκμηρίωτες αιτιάσεις. Γνωρίζουμε ότι η αντιμετώπιση του καρκίνου είναι μια πολυδάπανη, ψυχοφθόρα αγωγή όχι μόνο για τον ασθενή αλλά για όλη την οικογένεια.Δεν μπορεί να αντέξει ο πολίτης αν δεν υπάρχει ένα εθνικό σύστημα υγείας που να καλύπτει την δαπάνη.΄Έτσι γίνεται στα υψηλού κόστους φαρμακα, αρκεί η γνωμάτευση του Ογκολόγου για την έγκριση, χωρίς ατομική επιβάρυνση. Οπως έγραψε δημόσια Ογκολόγος φίλος Διευθυντής (Α.Α.) στον ΄Αγιο Σάββα «με άλλα κίνητρα οφείλει να αποφασίζει ο Ιπποκρατικός Λειτουργός, με άλλες προτεραιότητες ο ασκών τη Διοίκηση των μονάδων Υγείας -αμφότεροι αναντικατάστατοι αλλά και δυνητικά… αμφότεροι επικίνδυνοι για τη Δημόσια Υγεία και την Οικονομία»! Συχνά ακούμε για πρωτόκολλα με πειραματικές θεραπείες στην χώρα μας ή στο εξωτερικό, όπου καταφεύγουν κάποιοι οικονομικά εύποροι ασθενείς. Δεν αναφέρομαι στις ψευτοθεραπείες ασυνείδητων τσαρλατάνων που εκμεταλεύονται την αγωνία των καρκινοπαθών για να κερδοσκοπίσουν αλλά στις πειραματικές έρευνες που εξελίσσονται σε μεγάλα ιατρικά κέντρα και δεν έχουν πάρει έγκριση εφαρμογής στους ασθενείς αφού δεν ολοκληρώθηκαν για να συναχθούν τα συμπεράσματα και οι συστάσεις. Η ιατρική κοινότητα επίσημα δεν μπορεί να χορηγήσει αυτά τα φάρμακα, πριν βγουν με εγκριση στην αγορά, βασει μόνο των ενθαρρυντικών ενδείξεων ακομη κι αν εχει την συναινεση του ασθενη- κι αυτό δεν αφορά το τυχόν κόστος. Μια έγκυρη θεραπεία χρειάζεται πολλά στάδια δοκιμών πριν περάσει απο το πειραματικό στάδιο στο έγκριτο θεραπευτικό οπλοστάσιο και προφανώς μέχρι τότε δεν χορηγείται με κρατική κάλυψη. Το «κυνήγι της ελπίδας»,συνήθως από το οικογενειακό περιβάλλον που θέλουν δικαιολογημένα να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για τον άνθρωπό τους, καταλήγει τις πιο πολλές φορές να ταλαιπωρεί τον ασθενή, συχνά και χωρίς την θέλησή του, όταν το μόνο που θέλει είναι να μην υποφέρει. « Στην στην εποχή μας επιμένει ακάματη η φρεναπάτη της διαρκούς ανόδου του ανθρώπου προς την αθανασία -αθάνατοι ή μήπως απέθαντοι;»(Α.Α.) «Γλυκειά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα», λέει ο Δ. Σολωμός ενώ ένας άλλος ποιητής και γιατρός, ο Μ. Αναγνωστάκης κάνει παραδοχή στον στιχο «το κάθε τι τελειώνει μια μέρα».

Η προσωπική μου θέση ως Γιατρού ασχολούμενης με την ευαίσθητη ομάδα των καρκινοπαθών πάνω από 30 χρόνια, στηρίζεται στις επιστημονικές συστάσεις των διεθνών Επιστημονικών Οργάνων εναρμονισμένη με τα καθ΄ημάς ήθη και δοξασίες και αφορά αποκλειστικά το όφελος για τον ασθενή, όχι το κόστος /όφελος για την οικονομία.΄Οταν η θεραπεία του καρκίνου αποδεικνύεται αναποτελεσματική και ανώφελη, η συνέχιση της είναι μάταιη και επιβλαβής διότι επιβαρύνει τον ασθενή, αυξάνει τα ανεπιθύμητα συμπτώματα και ελαττώνει την όποια οριακή ποιότητα ζωής του. Το όφελος της διακοπής σε αυτή την περίπτωση είναι για τον ασθενή, όχι για την οικονομία. Χρειάζεται σωστή ενημέρωση ασθενή και οικογένειας,υπόδειξη εναλλακτικής αγωγής και σεβασμός στην δική του απόφαση, διαβεβαιώνοντάς τον ότι δεν εγκαταλείπεται αβοήθητος.Εγκαταλείπεται μόνο μια ανώφελη, δυνητικά επιβλαβής «θεραπεία».Αντιμετωπίζονται τα λοιπά προβλήματα της νόσου (πόνος, ναυτία, δυσκοιλιότητα, δυσκαταποσία κλπ) με καταληλλη διαμόρφωση του σπιτικού περιβάλλοντος ώστε να είναι βολικό για τον ίδιο και τους φροντιστές του. Το βασικό πρόβλημα στον καρκινοπαθή δεν είναι απλώς ο πόνος αλλά το υπαρξιακό άλγος του «υποφέρειν», συνδυασμός ψυχοσωματικών,κοινωνικών, οικονομικών , θρησκευτικών και ιδεολογικών παραμέτρων.

Αυτά τα εξασφαλίζει η Παρηγορική/Ανακουφιστική Φροντίδα που παρέχεται από τα Ιατρεία Πόνου των νοσοκομείων, κρατικών και ιδιωτικών.Δυστυχώς, οι υπηρεσιες της δεν έχουν μπει στο ΕΣΥ, με προκηρύξεις μόνιμων θέσεων εκπαιδευμένων γιατρών και λοιπού διεπιστημονικού Προσωπικού κι επαφίενται σε μονήρεις εθελοντικές δράσεις, που σίγουρα δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών. Χρειάζονται κατάλληλες δομές κι αυτές είναι ανύπαρκτες ή υποτυπώδεις.Χρειάζεται να έχουν ενεργό ρόλο και δυνατή φωνή οι Ενώσεις των Ασθενών στα κέντρα λήψης των αποφάσεων που τους αφορούν. Το Υπουργείο Υγείας είχε ζητήσει πέρυσι εκδήλωση ενδιαφέροντος από τα δημόσια νοσοκομεία για την εφαρμογή προγράμματος οργανωμένης Κατ΄Οίκον Φροντίδας . Η υπογράφουσα είχε στείλει τον Ιανουάριο, μέσω της ΔΥΠΕ το ιστορικό δράσης του Ιατρείου Πόνου ,με έγκριση του Δ.Σ. κι είχε ζητήσει την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος στο νησί.Δεν υπήρξε ανταπόκριση μέχρι σήμερα.Πρόσφατα εγκαινιαστηκε στο νοσοκομειο Αγιος Σαββας σε συμπραξη με ην εταιρεια Roche το πρόγραμμα«ΟΙΚΟΘΕΝ»,για κατ’ οίκον χορήγηση θεραπειών σε ογκολογικούς ασθενείς.Μακάρι να εφαρμοστεί σύντομα σε όλα τα νοσοκομεια, με όποιο τρόπο είναι εφικτό κι ωφέλιμο για τον ασθενή.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονιστεί ότι η θεραπεία μπορεί να σταματήσει,όταν δεν ωφελεί, αλλά η φροντίδα του ασθενή συνεχίζεται μέχρι τελευταίας πνοης. Η σχετική δημόσια συζήτηση,που απασχόλησε την πολιτική ,κυρίως, επικαιρότητα πέρα από την δικαιολογημένη αγανάκτηση των Πολιτών, είχε κι ένα παράπλευρο κακό: Την δυσπιστία που πιθανόν καλλιεργείται στον ασθενή και στους δικούς του, όταν οι θεράποντες γιατροί προσπαθούν να εξηγήσουν την αναγκαιότητα να περάσει ο ασθενής στην φάση της ανακουφιστικής φροντίδας -όχι για λόγους διάσωσης πόρων του συστήματος αλλά για τη διάσωση της όποιας ποιότητας ζωής απομένει στον άρρωστο τελικού σταδίου όποιας αρρώστιας. Δύσκολα τα επιστημονικά επιχειρήματα πείθουν, όταν στο βλέμμα του διαβάζεις τον στίχο του Βρεττάκου «Μου βρήκαν κρυμμένη στον κόρφο μου μια ελπίδα και γι΄αυτό με σκότωσαν»…

«Υπάρχουν κάποια άτομα χειρότερα από τα ανίκανα: είναι αυτά που είναι ικανά για όλα»!

Για την Ημέρα της Γυναίκας

΄Ελλη Καρανίκα

(Το παρακάτω άρθρο είχε γραφτεί πρόσφατα, με αφορμή την δημοσιοποίηση της εμπλοκής ευρωβουλευτριών στο σκάνδαλο Κατάργκέϊτ, με κύριο πρόσωπο ελληνίδα πολιτικό, πολλαπλώς ευνοημένη από την τύχη. Λόγω της τότε θλιβερής συγκυρίας, στον επίλογο του άρθρου, γινόταν τιμητική αναφορά στις Γυναίκες της Ουκρανίας, της Τουρκίας και της Συρίας, που εξακολουθούν ακόμη να βιώνουν την τραγωδία του συνεχιζόμενου πολέμου και του πολυνεκρου σεισμού όπου έχασαν παιδιά,συζύγους,γονείς,συγγενείς,σπίτια,ελπίδα.(Σύμφωνα με τους κοινωνιολόγους,ακόμη και η φυσική καταστροφή έχει έμφυλη διάσταση, αφού γυναίκες και παιδιά έχουν 14 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να πεθάνουν από ό,τι ενήλικοι άνδρες). Αυτά πριν την τραγωδία των Τεμπών. Σήμερα, στην τραγική λίστα προστίθενται και οι Γυναίκες που έχασαν τα παιδιά τους στο τραίνο του θανάτου. «Σαν να ’χαν ποτέ τελειωμό τα πάθια κι οι καϋμοί του κόσμου»..)

Το παρόν κείμενο δεν στοχεύει σε επετειακό χαιρετισμό της Ημέρας , αναφέροντας διαχρονικά προβλήματα της σημερινής Γυναίκας που παραμενουν, εμπλουτίζονται και σταθερά…αυξάνονται! Με αφορμή μια ξεχωριστή περίπτωση γυναίκας πολιτικού,θα ηταν πιθανόν χρησιμότερος ένας προβληματισμός σχετικά με το πολιτικό ηθος που θα θελαμε να ειχαν οι πολιτικοί μας .Αφιερώνεται στις γυναίκες που πολιτεύονται , κατέχουν επι σειρά ετών ή διεκδικούν πολιτική θέση, αν και το θεμα σχετίζεται με την πολιτική στάση και όχι το φύλο .

Ίσως πέρασε στα ψιλά της δημοσιότητας, πρόσφατα ένα σπάνιο πολιτικό γεγονός. Η Τζασίντα Αρντερν Πρωθυπουργός της Ζηλανδίας, 42 ετων, ανακοίνωσε φέτος τον Ιανουάριο την παραίτησή της απο την θεση που κατείχε, χωρίς να συμβαίνουν έκτακτα γεγονοτα, λόγοι υγείας ή προβλεπόμενη δημοσκοπική πτώση της δημοφιλίας της.Κάθε άλλο. Έγινε πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας σε ηλικια 37 ετων και κατά την πρωθυπουργία της διαχειρίστηκε αποτελεσματικα μια σειρά από σοβαρές κρίσεις.Στάθηκε δίπλα στους Μαορί, τις κοινωνικές μειονότητες , τον κόσμο των γραμμάτων, των τεχνών, των δικαιωμάτων, των κινημάτων.΄Εχαιρε διεθνούς εκτίμησης κι αναγνώρισης.

Όπως έγραψαν πολιτικοί αναλυτές, η ΄Αρντερν, δηλωμένη φεμινιστρια, «κατάφερε να γκρεμίσει με την παρουσία της στερεότυπα, δίνοντας μια νέα εκδοχή της εξουσίας, εκφράζοντας ένα εναλλακτικό μοντέλο πολιτικής επικοινωνίας σε σχέση με το στομφώδες μοντέλο των ανδρών ηγετών». Γέννησε την κόρη της ενώ βρισκόταν στην εξουσία, μετέτρεψε το γραφείο της σε βρεφικό δωμάτιο και συνέχισε χωρίς σημαντική διακοπή το έργο της στο τιμόνι της χώρας ενώ συμμετείχει σε γενικές συνελεύσεις του ΟΗΕ με ένα μωρό τριών μηνών στην αγκαλιά! Όχι από επίδειξη δηθεν μοντερνισμού και χειραφέτησης αλλά γιατί αυτή ηταν η ζωή της. Και την έδειχνε. Η ίδια είχε αναγνωρίσει δημόσια την βοήθεια του συντρόφου της στην ανατροφή του παιδιού τους: «Δεν θέλω να δημιουργήσω την εικόνα της superwoman, δεν οφείλουμε οι γυναίκες να είμαστε superwomen», τόνιζε. Προφανώς δεν μπορεί να ήταν τέλεια η θητεία της.Η μεγάλη εικόνα όμως σίγουρα λειτουργεί υπέρ της.

Και φτάνουμε στο εξαιρετικά σπανιο γεγονός, που ειναι η αφορμη του άρθρου: Ο λόγος παραίτησης αυτής της χαρισματικής γυναίκας πολιτικού ήταν ότι δεν είχε αρκετή ενέργεια, ώστε να κάνει σωστά τη δουλειά της, όπως έκρινε!!«Για μένα, είναι καιρός», είπε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου. «Δεν έχω την ενέργεια για ακόμη τέσσερα χρόνια. Οι πολιτικοί είναι άνθρωποι. Δίνουμε ό,τι μπορούμε, για όσο διάστημα μπορούμε, και μετά έρχεται η ώρα επανεκτίμησης μέχρι πότε είσαι το καταλληλο πρόσωπο για να κυβερνήσει».Πρωτάκουστα λόγια από (πετυχημένη)πολιτικό!

Η Άρντερν δεν παραιτήθηκε επειδή η δουλειά ήταν δύσκολη, αλλά επειδή πίστευε ότι ελαττώθηκαν για x λόγους τα ψυχικά της αποθέματα, συνεπώς κάποιοι άλλοι μπορούν να κάνουν καλύτερη δουλειά από την ίδια! «Speechless»,που λένε κι οι νέοι στην… μητρικη τους γλώσσα! Έχουμε ακούσει άλλον πρωθυπουργό να δηλώνει ότι φεύγει γιατί νιώθει κουρασμένος ή καποιο πολιτικό πρόσωπο γενικά, να παραδέχεται ότι δεν αισθάνεται ικανό να αντεπεξέλθει σε μια επόμενη θητεία γιατί του λείπουν τα…ψυχικά αποθέματα;!! Ο κανόνας είναι οι πολιτικοί, ακόμη κι όταν είναι έκδηλη η κούραση, η κενότητα κι η ανεπάρκειά τους, να μην αποχωρούν απο τις καρέκλες τους και την εξουσία.Όμως «Πολιτική δεν είναι απλώς η διαχείριση της εξουσίας».Σωστά γράφτηκε ότι «ο λόγος παραίτησης από ένα τόσο υψηλό αξίωμα είναι η μέγιστη αίσθηση πολιτικής υπευθυνότητας».

Κι ερχόμαστε στα καθ΄ημάς και ειδικά στην προεκλογική περίοδο που διανύουμε.Θα μπουν κάποιες από τις πολιτευόμενες γυναίκες , στην εσωτερικη διαδικασία να αξιολογήσουν ευθύνες, υποχρεώσεις, προτεραιότητες ,θυσίες, ικανότητες που απαιτούν οι πολιτικές φιλοδοξίες τους και να παραδεχτούν ότι για κάποιες θέσεις μπορεί να μην είναι κατάλληλες; Κι όχι βέβαια σε σχέση με τους άνδρες (που εκ προοιμίου μπορούν …τα πάντα!) αλλά αναμετρώντας με παρρησία τις δυνάμεις, τα δικά τους «ψυχικά αποθέματα».Όλο και πιο συχνά βλέπουμε οι γυναίκες να χάνουν την «δική τους φωνή» και να ακολουθούν τις γνωστές «ανδροκρατικές πρακτικές»: κοινότοπα λογίδρια, πληθωρικές αγκαλιές, πλατιά χαμόγελα, συνεχόμενες περιοδείες για να «μιλήσουν με τον λαό», ad hoc γλέντια και φαγοπότια, εσπερινοί και πανηγύρια, πίτες και χοροί συλλόγων, φωτογραφίες ομαδικές ή κατά μόνας, επανωτά δελτία τύπου, προβλέψιμες εξαγγελίες και δεσμεύσεις για τις μελλοντικες τους δρασεις -που θα αλλάξουν τα πάντα αν βγει το κόμμα τους ή έστω (και αρκεί;!) αν εκλεγούν οι ίδιοι,-ες. ΄Εχουμε ήδη παρακολουθήσει σκηνές από τα «προσεχώς», στο ίδιο έργο θεατές. Ποτέ πια ή πότε ξανά;

Το αφιέρωμα στην Αρντερν για την Ημέρα της Γυναίκας έγινε τιμής ένεκεν στα ελάχιστα πολιτικά Πρόσωπα, ανεξαρτήτως φύλου, που αναρρωτιούνται σε μια στιγμή αυτογνωσίας πόσο επαρκή είναι για θέσεις πολιτικής εξουσίας ή αν ακόμη τους «αντέχει η σκηνή», μη περιμένοντας το …χειροκρότημα να τους το δείξει, όπως λέει και το τραγούδι. Βέβαια, δεν αφήνει πολλές προσδοκίες το σταθερό κι ανθεκτικό εθνικό μας άλλοθι «Μπα,και γιατί όχι; Οι άλλοι,-ες καλύτεροι είναι»;! Και κάπου ίσως έχουν ένα δίκιο!Όταν σε Βουλή και Ευρωκοινοβούλιο, στέλνουμε με την ψηφο μας, για να πάρουν σοβαρές αποφάσεις για την ζωή μας-μαζί με σοβαρη αποζημίωση, (και) άτομα με μόνο προσόν την δημοφιλία και την αναγνωρίσιμότητα τους απο την τηλεόραση, το ποδόσφαιρο ,τα ΜΜΕ, τι αυτογνωσία να περιμένουμε!Και καθημερινά επιβεβαιώνεται, με θλιβερές συνέπειες, ότι «Υπάρχουν κάποια άτομα χειρότερα από τα ανίκανα:είναι αυτά που είναι ικανά για όλα»!(R.Sabatier)

Υ.Γ. Η παραίτηση του Υπουργού Μεταφορών,μετά την τραγωδία των Τεμπών, παρότι όχι συνηθισμένη πολιτική στάση, ήταν το λιγότερο που όφειλε να κάνει ως ανάληψη διαχρονικής πολιτικής ευθύνης και προφανώς καμια σχέση δεν έχει με τους λόγους παραίτησης της ΄Αρντερν.

Απόσπασμα από το ποίημα «Σχήμα της απουσίας»του Γ. Ρίτσου
Ποτέ δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά απ’ τα σπίτια τους,

Τριγυρίζουν εκεί, μπλέκονται στα φουστάνια τής μητέρας τους

την ώρα που εκείνη ετοιμάζει το φαΐ κι ακούει το νερό να κοχλάζει

σα να σπουδάζει τον ατμό και το χρόνο.

Πάντα εκεί –

Και το σπίτι παίρνει ένα άλλο στένεμα και πλάτεμα

σάμπως να πιάνει σιγαλή βροχή

καταμεσής καλοκαιριού, στα ερημικά χωράφια.

Δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά. Μένουν στο σπίτι

κι έχουν μια ξέχωρη προτίμηση να παίζουν στον κλεισμένο διάδρομο

και κάθε μέρα μεγαλώνουν μέσα στην καρδιά μας, τόσο που ο πόνος

κάτω απ’ τα πλευρά μας, δεν είναι πια απ΄τη στέρησημα απ’ την αύξηση.

Κι αν κάποτε οι γυναίκες βγάζουν μια κραυγή στον ύπνο τους,

είναι που τα κοιλοπονάνε πάλι.

Κάποτε, μες στο βράδυ της άνοιξης, ένα παιδί σηκώνεται και φεύγει ανεξήγητα

χωρίς κανείς να το μαλώσει’ σηκώνεται αργά, απροειδοποίητα,

εκεί που καθόταν ήσυχα στο χώμα κι η θέση του στο χώμα μένει ζεστή

και το σχήμα της στάσης του αχνίζει ακόμη στο δροσερόν αέρα

σχηματίζοντας ένα άλλο παιδί από υπόλευκη ζέστα. Τότε ολόγυρα

μαζεύονται, σα γύρω από μιαν άσπρη φωτιά, τα μικρά πρόβατα

να ζεσταθούνε’ και λίγο πιο πέρα ένα ψηλό, ολομόναχο, άσπρο άλογο

φέγγοντας όλο κάτω απ΄ την αστροφεγγιά

κλαίει με μεγάλα, κατάφωτα δάκρυα, κρατώντας ολόρθο το κεφάλι του.

Τα βράδια του καλοκαιριού, την ώρα που κλείνουν τα δημόσια πάρκα

και τα μικρά κορίτσια με τις παραμάνες τους γυρίζουν στα σπίτια τους

κι άλλα μικρότερα μες στα καρότσια τους, κοιμισμένα κιόλας,

πίσω τους έρχονται σε μια βουβή, αόρατη ακολουθία, τα πεθαμένα κορίτσια,

ωχρά, με μαραμένα μαλλιά, κρατώντας στα δεμένα χέρια τους

τις ξερές ανθοδέσμες τους, σα μικρά ποιήματα

που δεν πρόφτασαν να τα μάθουν απ’ έξω.

Στέκουν από μακριά και κοιτάζουν τις κορδέλες και τα παιχνίδια κρεμασμένα στα περίπτερα,

τη φωτισμένη, ταπεινή βιτρίνα του γειτονικού ψιλικατζίδικου

αφήνοντας σε κάθε βήμα τους ένα χώρο εσωτερικό που τον γεμίζει αμέσως

μια σκιά μενεξεδένια και ρόδινη. Φτάνουν ως έξω απ’ το σπίτι τους,

κοιτούν το κλεισμένο παιδικό τους παράθυρο,

υψώνουν μια στιγμή το χέρι, μα δε χτυπούν τη γρίλια.

Από μέσα ακούνε οι γονείς το χτύπημα’ αφήνουν την πετσέτα

να πέσει στο τραπέζι σα να πέφτει ένα μεγάλο ξερό φύλλο πάνω στο χρόνο. Ανοίγουν την πόρτα.Δεν είναι τίποτα.

Βλέπουν μονάχα τα μαραμένα αστέρια, τον άδειο ουρανό, τον άδειο κόσμο

και ξανακλείνουν την πόρτα σα να μπαίνουν μέσα τα παιδιά τους.

Ζει η απουσία λοιπόν, μαζί μας ή και μόνη της, τη ζωή της,

χειρονομεί αδιόρατα, σωπαίνει, φθείρεται, γερνάει

σαν ύπαρξη σωστή, με το βουβό χαμόγελο που ρυτιδώνει λίγο λίγο

το στόμα και τα μάτια, με το χρόνο το δικό μας μετρημένη,

χάνοντας χρώματα, πληθαίνοντας τη σκιά της –

ζει και γερνάει μαζί μας και χάνεται μαζί μας, κι απομένει σε ό,τι αφήνουμε.

Και πρέπει να προσέχουμε την κάθε κίνηση και σκέψη μας και λέξη

γιατί, για ό,τι γίνεται ‘κείνο που λείπει,

φέρουμε τώρα, εμείς μονάχα, ακέρια την ευθύνη.

Αυτός ο νέος ίσως μια μέρα και να σ’ αγαπούσε.

Ετούτα τα κορίτσια ίσως και θα ΄ταν φιλενάδες σου.

κι αυτός ο ξύλινος πάγκος

παρατημένος καταμεσής στην ερημιά, εμάς περίμενε να καθίσουμε, ξέροντας πως κάπου εκεί, σ’ ένα μοναχικό παράθυρο, κρεμασμένο

ψηλά στη νύχτα, εσύ, πίσω απ’ το δαντελένιο κουρτινάκι,

περιμένεις να σου χαμογελάσουμε”.

(για την αντιγραφή: Ελλη Καρανίκα)

Διαχείριση πολλών θυμάτων στο Νοσοκομείο: Σουρεαλισμός ή Ρεαλισμός;

Έλλη Καρανίκα

O μεγάλος σεισμός στην Τουρκία, μας υπενθύμισε με τον πιο τραγικό τρόπο, τις συνέπειες των φυσικών καταστροφών αλλά και την αναγκαιότητα πρόληψης και προετοιμασίας μας για την ελαχιστοποίηση των δυσμενών συνεπειών τους. Ο βομβαρδισμός πληροφοριών από ειδικούς ή αναρμόδιους που ακολουθεί ευκαιριακά μια καταστροφή (από πόλεμο μέχρι σεισμό) δημιουργεί σύγχυση και πανικό στον κόσμο που βρίσκεται έκθετος στην παραπληροφόρηση και σε συναισθηματική ευαλωτότητα. Είναι καλό να παραμένουμε ψύχραιμοι και επιφυλακτικοί στο τι μεταδίδει κάθε απεσταλμένος δημοσιογράφος ή «ειδικός αναλυτής» για κάθε καταστροφή ή οι λαϊκοί δικαστές του διαδικτύου που αποδίδουν ευθύνες και απαγγέλλουν κατηγορητήρια. Βέβαια, και οι αναγνωρισμένοι ειδικοί επιστήμονες καλά συντηρούν την σύγχυση με τις δημόσιες αντιπαραθέσεις τους!Ας θυμηθούμε τους πανεπιστημιακούς γιατρούς κατά την πανδημία, τους μετεωρολόγους πρόσφατα για την κακοκαιρία και τελευταία τους σεισμολόγους για την ανάλυση του φαινομένου και των πιθανών προεκτάσεων στην καθ΄ημάς ανατολή . Αφήνουμε τους πολιτικούς , γιατί αυτοί εμφανίζονται σε όλα «ειδικοί»-πλην αναρμόδιοι για επίλυση!

Λόγω πολυετούς ενασχόλησής μου μέχρι σήμερα, με εκπαιδευτικά και διαχειριστικά θέματα στον τομέα έκτακτων καταστάσεων και επείγουσας ιατρικής στο νοσοκομείο, σε θέσεις ευθύνης, θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα γεγονός, που για την γράφουσα θα θυμίζει πάντα μια σημαντική της Απώλεια, πέρα από αυτό καθ΄εαυτό το γεγονός. Παλαιότεροι συνάδελφοι θα θυμούνται πιθανόν ότι τον Φεβρουάριο του 1994 (4/2/94) ο Σύλλογος Νοσοκομειακών Γιατρών- που είχα την τιμή να ήμουν τότε Πρόεδρος – συγκάλεσε στο Νοσοκομείο , την πρώτη στο νησί διατομεακή συνάντηση σε συνεργασία Εκπροσώπων Υπηρεσιών, Φορέων και Εθελοντικών Οργανώσεων κ.α. με στόχο την προετοιμασία σε περίπτωση φυσικών καταστροφών. Το αποτέλεσμα της συνάντησης ήταν θλιβερό. Με εξαίρεση των Εκπροσώπων Στρατού –Αστυνομίας- Π.Υ. (του Δήμου μη εξαιρουμένου), οι προσκληθέντες αντί να αξιοποιήσουν την ευκαιρία για να αρχίσει μια κοινή προσπάθεια, προσήλθαν για να …ματαιώσουν ειρωνικά την πρωτοβουλία ως αναρμόδια, θεωρώντας αποκλειστικά ως «καθ΄ύλην αρμόδιο τμημα » τα ΠΣΕΑ, χωρίς όμως να προετοιμαστεί για τα επόμενα πολλά χρόνια μια «αρμόδια» διατομεακή σταθερή συνεργασία φορέων, με έμπρακτο αποτέλεσμα .

Συνήθως, οι ασκήσεις ετοιμότητας, τουλάχιστον στο νησί μας, προγραμματίζονται σε κάθε υπηρεσία ανά τακτά διαστήματα(π.χ. Λιμενικό, Πυροσβεστική, αεροδρόμιο κ.α.).Επειδη δεν συνεπιχειρούν έμπρακτα στο πεδίο άσκησης οι λοιποί φορείς που πιθανόν αναφέρονται στο σενάριο της άσκησης, μπορεί γι΄αυτούς κάποιες φορές η συμμετοχή να είναι εικονική ή έστω ανισομερής. Αναφορικά με το Νοσοκομείο, είχαμε στο νησί την ευτυχή συγκυρία να γίνουν για 2 συνεχή χρόνια ασκήσεις προσομοίωσης στο πλαίσιο του μετεκπαιδευτικού προγράμματος της Ιατρικής Σχολής «Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών» με Υπεύθυνους τότε τον αείμνηστο Καθηγητή Θ.Ρόζεμπεργκ και τώρα τον Καθηγητή κ. Μ. Πικουλή, στο οποίο έχουν συμμετάσχει ιατροί και νοσηλευτές μας, και με απόκτηση τίτλου. Η πρακτική ωφέλεια των ασκήσεων που έγιναν τότε, με την συμμετοχή της νοσοκομειακής κοινότητας, φάνηκε στο τοπικό σεισμό του 2006. Μπορεί η έκταση της καταστροφής να ήταν περιορισμένη και τα θύματα μικρής βαρύτητας αλλά όμως, η θεωρητική γνώση που είχε κερδίσει το Προσωπικό ήταν καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική εφαρμογή των βασικών αρχών ιατρικής διαχείρισης θυμάτων. Η προηγούμενη Διοίκηση είχε δείξει μια έμπρακτη υποστήριξη στις αναγκαίες ενέργειες που είχαμε υποβάλει (χωροταξική αναδιάρθρωση επειγόντων, επιτοίχιες διαγραμμίσεις, τοπογραφικές σημανσεις κλπ). Η νυν Διοίκηση δεν είναι αρνητική στις προτάσεις που αφορούν το θέμα. Παρότι το οικονομικό θέμα είναι μια τροχοπέδη για κάποιες χρήσιμες ενέργειες, το ισχύον σχεδιο εκτάκτων αναγκών του νοσοκομείου, επικαιροποιήθηκε τον φετινό Ιανουάριο, βασει των εφαρμόσιμων δυνατοτήτων κι όχι αποκλειστικά των θεωρητικών συστάσεων. ( Το Σχέδιο Εκτάκτων Αναγκών που επιμελήθηκε προ ετών ο κ.Ευθ.Λέκκας για τον Δήμο Κω, είχε επιγραμματική μόνο αναφορά στην ετοιμότητα του ΓΝΚΥΚΩ).

Το θέμα ετοιμότητας του Νοσοκομείου μας απασχολεί κατα διαστήματα μια ολιγομελή ομάδα εργαζομένων (με επικαιροποιήσεις, βελτιώσεις, σχέδια επί χάρτου, υπενθυμίσεις κλπ) αν και διαχρονικά το θέμα δεν ήταν στις προτεραιότητες της Υπηρεσίας, πλην των ομοιόμορφων ασκήσεων του ΕΚΑΒ που γίνονται σε διάφορα νοσοκομεία με τα ίδια σενάρια και προβάλλονται στα ΜΜΕ. Προφανώς έχει διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης η άσκηση για έλεγχο ετοιμότητας ενός νοσοκομείου και η άσκηση για εκπαίδευση του Προσωπικού. Παρά τα πρόβλήματα υποστελέχωσης, τις ελλείψεις σε βασικές ειδικότητες,τα δυσλειτουργικά προβλήματα κλπ, τα θύματα είτε σε μια φυσική καταστροφή (σεισμό, πυρκαγιά, πλημμύρά κ.α.) είτε σε ένα μαζικό τροχαίο δυστύχημα (ιδιαίτερα σε τουριστική περίοδο), σε αυτό εδώ το μικρό νοσοκομείο θα αντιμετωπιστούν τα θύματα, όσα κι αν είναι, όποιας βαρύτητας, με τις υπάρχουσες περιορισμένες δυνατότητες και με δεδομένη την νησιωτική φύση της περιοχής μας, που κάνει δυσχερή και πιθανόν χρονοβόρα την άφιξη βοήθειας σωστικών μέσων, παρά την εκάστοτε ανεκτίμητη βοήθεια του στρατού και της αστυνομίας από την πρώτη στιγμή. Οι κρίσιμες ζωτικές πρώτες ώρες που θα κρίνουν την επιβίωση των θυμάτων, απαιτούν την έγκυρη γνώση και την έγκαιρη ετοιμότητα διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων. Ιδιαίτερα όταν η αρχή ιατρικής διαχείρισης των θυμάτων στις περιπτώσεις διαλογής μεγάλου αριθμού θυμάτων, με περιορισμένους πόρους σωστικών μέσων, αναστρέφει φαινομενικά το αξίωμα της ιατρικής για διάσωση καθε ανθρώπινης ζωής : Στην μαζική καταστροφή επικρατεί το αξίωμα ότι προέχει η διάσωση πρωτίστως των δυνητικά διασωζόμενων θυμάτων(τα συνοδά ηθικα και δεοντολογικά προβλήματα είναι άλλο θέμα ).

Ομως, οι καιροί ου μενετοί . Καταλήγοντας, οφείλω ως γιατρός να τονίσω ότι η εκπαίδευση του Προσωπικού στο νοσοκομείο, εκ των ενόντων ή ακόμη καλύτερα με πρόσκληση συμμετοχής έμπειρου Συμβούλου, όσο κι αν ακούγεται σουρεαλιστικός στόχος λόγω της σοβαρής υποστελέχωσής του, είναι ο πιο ρεαλιστικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε μια φυσική καταστροφή ή ένα μαζικό δυστύχημα, στο μέτρο του δυνατού. Θεωρώ ότι θα υπάρχει η υπηρεσιακή υποστήριξη τέτοιων προτάσεων. Οι εργαζόμενοι στο νοσοκομείο οφείλουμε την σταθερή επιδίωξη της καλύτερης δυνατής διαχείρισης των θυμάτων την πρώτη χρυσή ώρα μετά το συμβάν, όπου κρίνεται η επιβίωση. Άλλωστε δεν υπάρχει καλύτερη επιβεβαίωση του κοινωνικού ρόλου των επαγγελματιών υγείας από την συνεχή προσπάθεια βελτίωσης των δυνατοτήτων τους με έμπρακτη ανάλυψη των ευθυνών της θέσης τους. Το κράτος έρχεται μετά, την δεύτερη ώρα- ή…κι αργότερα.

(Σημ. Αφιερώνεται στην μνήμη της μάνας μου που πέθανε στην Λαμία το ίδιο βράδυ, στις 4.2.1994)