Πέντε παγίδες σε βάρος εκατομμυρίων φορολογουμένων με χαμηλά εισοδήματα κρύβουν φέτος οι διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης.
Χαμηλόμισθοι, χαμηλοσυνταξιούχοι, περιστασιακά απασχολούμενοι και πολλοί άλλοι φορολογούμενοι οι οποίοι κατά τη διάρκεια του 2017 απέκτησαν πενιχρά εισοδήματα θα πληρώσουν υπέρογκα ποσά φόρου εισοδήματος, ενώ ταυτόχρονα θα χάσουν φοροαπαλλαγές και επιδόματα τέκνων ή θα εισπράξουν μειωμένα επιδόματα τέκνων εξαιτίας της εφαρμογής των διατάξεων για τα τεκμήρια διαβίωσης.
Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 31 και 34 του ισχύοντος Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, το φορολογητέο εισόδημα κάθε φυσικού προσώπου μπορεί να προσδιορισθεί από τις φορολογικές αρχές εναλλακτικά, με βάση τις λεγόμενες «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης», δηλαδή τις ελάχιστες ετήσιες δαπάνες χρήσης και συντήρησης περιουσιακών στοιχείων, όπως κατοικίες, αυτοκίνητα, σκάφη αναψυχής, αεροσκάφη και πισίνες, αλλά και ποσά που, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, αντιπροσωπεύουν τα ελάχιστα ετήσια έξοδα κάθε φορολογούμενου για την ατομική του συντήρηση. Στις «αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης» υπάγονται και οι πραγματικά καταβληθείσες δαπάνες του φορολογούμενου για την πληρωμή διδάκτρων σε ιδιωτικά σχολεία καθώς και τα έξοδα για την καταβολή αποδοχών σε υπηρετικό προσωπικό.
Εφαρμόζοντας τις διατάξεις αυτές, κατά την εκκαθάριση των φετινών φορολογικών δηλώσεων, οι αρμόδιες υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων θα αθροίζουν όλα τα παραπάνω ποσά «τεκμηρίων» και θα προσδιορίζουν εναλλακτικά, με τεκμαρτό τρόπο, το συνολικό ετήσιο εισόδημα κάθε φορολογούμενου. Στη συνέχεια θα συγκρίνουν το συνολικό τεκμαρτώς προσδιορισθέν εισόδημα με το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου και αν το πρώτο από τα δύο ποσά είναι μεγαλύτερο, η επιπλέον διαφορά που θα προκύπτει θα προστίθεται στο δηλωθέν φορολογητέο εισόδημα και θα το προσαυξάνει. Στην ουσία, σε κάθε τέτοια περίπτωση, ως φορολογητέο εισόδημα θα λαμβάνεται υπόψη το τεκμαρτώς προσδιοριζόμενο.
Η επιπλέον διαφορά φορολογητέου εισοδήματος που θα προκύπτει λόγω της εφαρμογής των τεκμηρίων, εφόσον δεν θα μπορεί να δικαιολογηθεί από τον φορολογούμενο (με δάνεια, με δωρεές, με λοιπά εισπραχθέντα εισοδήματα απαλλασσόμενα από το φόρο εισοδήματος ή φορολογούμενα αυτοτελώς, με έκτακτες οικονομικές ενισχύσεις που δεν θεωρούνται εισόδημα, με κέρδη από τυχερά παιχνίδια, με εισαγωγή νομίμως φορολογηθέντος συναλλάγματος ή με την επίκληση περισσεύματος εισοδημάτων που αποκτήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια και δαπανήθηκαν εντός του έτους για το οποίο υποβάλλεται τη δήλωση εισοδήματος), θα φορολογείται:
α) Ως εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, με 22% από το πρώτο ευρώ μέχρι τα 20.000 ευρώ, με 29% στο τμήμα από τα 20.000 έως τα 30.000 ευρώ, με 37% στο τμήμα από τα 30.000 έως τα 40.000 ευρώ και με 45% στο τμήμα πάνω από τα 40.000 ευρώ, εφόσον το συνολικό δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου, σε ποσοστό πάνω από 50%, δεν προέρχεται από μισθούς ή συντάξεις. Επιπλέον, επί του φόρου που θα προκύπτει με βάση την παραπάνω κλίμακα συντελεστών θα επιβάλλεται και προκαταβολή φόρου έναντι του επόμενου έτους, η οποία υπολογίζεται με συντελεστή 100%.
β) Ως εισόδημα από μισθούς ή συντάξεις, δηλαδή με αφορολόγητο όριο 8.636 – 9.545 ευρώ και στη συνέχεια με τους συντελεστές που προαναφέραμε, αν το δηλωθέν εισόδημα του φορολογούμενου προέρχεται σε ποσοστό άνω του 50% από μισθούς ή συντάξεις ή είναι μηδενικό ή εφόσον ο φορολογούμενος είναι εγγεγραμμένος στο μητρώο ανέργων του ΟΑΕΔ.
γ) Ως εισόδημα από μισθούς ή συντάξεις, δηλαδή με αφορολόγητο όριο 8.636 – 9.545 ευρώ και στη συνέχεια με τους συντελεστές που προαναφέραμε, εφόσον ο φορολογούμενος είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότης και ποσοστό πάνω από το 50% του συνολικού δηλωθέντος εισοδήματός του προέρχεται από αγροτικές δραστηριότητες.
δ) Ως εισόδημα από μισθούς ή συντάξεις, δηλαδή με αφορολόγητο όριο 8.636 – 9.545 ευρώ και στη συνέχεια με τους συντελεστές που προαναφέραμε, εφόσον ο φορολογούμενος απέκτησε εισόδημα μόνο από κεφάλαιο (από τόκους, ακίνητα κ.λπ.) ή και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου και το συνολικό τεκμαρτό του εισόδημα (το άθροισμα των τεκμηρίων του) δεν υπερβαίνει το ποσό των 9.500 ευρώ.
Οι παγίδες που κρύβουν φέτος για τους φορολογούμενους οι παραπάνω διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης είναι πέντε.
Κρυφά τεκμήρια-κόφτες για τα επιδόματα των φτωχών αποκαλύπτονται πίσω από τις χιλιάδες απορριπτικές αποφάσεις που βγάζει ο ΟΓΑ σε όσους άνω των 67 ετών με πενιχρά εισοδήματα υποβάλλουν αίτηση για να πάρουν το επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερηλίκων το οποίο ανέρχεται ως 360 ευρώ το μήνα.
Στα κριτήρια για τη χορήγηση του επιδόματος υπολογίζονται και τα τεκμήρια διαβίωσης με αποτέλεσμα χιλιάδες ανασφάλιστοι άνω των 67 ετών να μην μπορούν να πάρουν τα 360 ευρώ, στην περίπτωση που το φορολογητέο τους εισόδημα προκύπτει μεγαλύτερο λόγω τεκμηρίων!
Ο νόμος 4387/2016, η υπουργική απόφαση αλλά και η εγκύκλιος του ΟΓΑ που εκδόθηκε για την εφαρμογή του μέτρου δεν προβλέπουν την εξαίρεση των τεκμηρίων από τον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος για τη χορήγηση του επιδόματος των 360 ευρώ. Η μη εξαίρεση των τεκμηρίων έχει ως αποτέλεσμα να λαμβάνεται ως φορολογητέο εισόδημα όχι το πραγματικά δηλούμενο εισόδημα αλλά και το τεκμαρτό εισόδημα που βγάζουν τα τεκμήρια με βάση τις αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης των προσώπων αυτών.
Ο κόφτης των κρυφών τεκμηρίων ενεργοποιείται αυτόματα από τον ΟΓΑ όχι με βάση το τι δηλώνουν όσοι ζητούν να λάβουν την παροχή των 360 ευρώ, αλλά με βάση την εκκαθάριση φόρου εισοδήματος στην οποία απεικονίζεται και το τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα!
Στις περιπτώσεις λοιπόν που το τεκμαρτό εισόδημα υπερβαίνει το όριο των 4.320 ευρώ που έχει τεθεί από το νόμο για τη λήψη του επιδόματος Κοινωνικής Αλληλεγγύης από τον ΟΓΑ, τότε αυτομάτως οι αιτήσεις απορρίπτονται, ακόμη και αν τα πρόσωπα που είναι ανασφάλιστα και έχουν κλείσει τα 67 έχουν μηδενικό εισόδημα!
Σημειώνεται πως η ελάχιστη τεκμαρτή δαπάνη διαβίωσης, δηλαδή το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα που θεωρεί η εφορία ως δαπάνη διαβίωσης, ανέρχεται σε 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο, διαζευγμένο ή χήρο φορολογούμενο και σε 5.000 ευρώ για τους έγγαμους συζύγους που υποβάλλουν κοινή δήλωση.
Τα ποσά αυτά είναι τα ελάχιστα που λαμβάνει υπόψη η εφορία για τον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος εφόσον ο φορολογούμενος δηλώνει έστω και 1 ευρώ πραγματικό εισόδημα ή εφόσον βαρύνεται με οποιοδήποτε άλλο τεκμήριο διαβίωσης λόγω χρήσης κατοικίας ή αυτοκινήτου.
Για την εφορία, δηλαδή, ένας ηλικιωμένος που ζει είτε σε ιδιόκτητο σπίτι είτε σε ενοίκιο θεωρείται ότι πρέπει να «διαθέτει» εισόδημα τουλάχιστον 3.000 ευρώ το χρόνο για να βγάζει τα έξοδα διαβίωσης. Ακόμη και αν το πραγματικό εισόδημα είναι μικρότερο, έστω 2.000 ευρώ, το φορολογητέο εισόδημα που θα λάβει υπόψη η εφορία θα είναι αυτό που βγάζουν τα τεκμήρια με ελάχιστο τις 3.000 ευρώ!
Αυτό είναι και το «φορολογητέο εισόδημα» με βάση το οποίο εξετάζονται και γίνονται δεκτές ή απορρίπτονται από τον ΟΓΑ οι αιτήσεις χιλιάδων ανασφάλιστων υπερηλίκων που διεκδικούν το επίδομα που ανέρχεται ως 360 ευρώ το μήνα.
Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία, ένα 50% των αιτήσεων απορρίπτονται από τον ΟΓΑ όχι επειδή οι δικαιούχοι διαθέτουν πραγματικό εισόδημα μεγαλύτερο των 4.320 ευρώ, αλλά διότι κατά τον έλεγχο των δικαιολογητικών αποκαλύπτεται ότι το φορολογητέο εισόδημα που υπολογίζει η εφορία είναι μεγαλύτερο!
Μια από τις περιπτώσεις αυτές φέρνει σήμερα στη δημοσιότητα ο «Ε.Τ.», σύμφωνα με την οποία ο ΟΓΑ απέρριψε αίτηση ηλικιωμένης επειδή ως φορολογητέο εισόδημα ελήφθη υπόψη το τεκμαρτό και όχι το πραγματικό.
Η εν λόγω ηλικιωμένη εισπράττει μόνον 200 ευρώ από το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης (ΚΕΑ) αλλά καταβάλλει και ενοίκιο στο σπίτι όπου διαμένει. Παρότι με τα 200 ευρώ από το ΚΕΑ πληροί τα κριτήρια για να πάρει και άλλα 160 ευρώ επίδομα ανασφάλιστου από τον ΟΓΑ, ώστε να συμπληρώσει τα 360 ευρώ που είναι το ανώτατο όριο της ενίσχυσης, εντούτοις, ο ΟΓΑ έβγαλε απορριπτική απόφαση. Ο λόγος της απόρριψης είναι επειδή ως φορολογητέο εισόδημα δεν ελήφθησαν υπόψη μόνον τα 200 ευρώ του ΚΕΑ αλλά προστέθηκε και το τεκμήριο που βγάζει η εφορία από τη μίσθωση του ακινήτου!
Με το φορολογητέο εισόδημα από τα τεκμήρια υπερέβη τις 4.320 ευρώ και η απόφαση του ΟΓΑ ήταν απορριπτική.
Το επίδομα χορηγείται σε ανασφάλιστους που συμπληρώνουν τα 67 και δεν έχουν τα απαιτούμενα «ελάχιστα ένσημα» για να πάρουν κανονική σύνταξη γήρατος από ασφαλιστικό ταμείο.
Το βασικό κριτήριο είναι το συνολικό ετήσιο φορολογητέο τους εισόδημα να μην ξεπερνά τα 4.320 ευρώ, να μην έχουν ακίνητα αντικειμενικής αξίας άνω των 90.000 ευρώ και να μην έχουν ιδιόκτητα μέσα μεταφοράς (Ι.Χ. κ.λπ.) με τεκμήριο άνω των 6.000 ευρώ.
Η παγίδα που κόβει τα επιδόματα από τους ανασφάλιστους με πενιχρά εισοδήματα δεν βρίσκεται όμως ούτε στην ακίνητη περιουσία τους ούτε στα τεκμήρια από την κινητή περιουσία τους, αλλά στον προσδιορισμό του ετήσιου ατομικού φορολογητέου εισοδήματός τους που βγαίνει όχι με βάση το πραγματικό, αλλά το τεκμαρτό εισόδημα.
Στην πράξη όσοι μένουν σε δικό τους σπίτι ή νοικιάζουν και είναι ανασφάλιστοι άνω των 67 ετών δεν δικαιούνται να πάρουν το επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης, εφόσον η εφορία τούς χρεώνει με φορολογητέο εισόδημα (πραγματικό και λόγω τεκμηρίων) άνω των 4.320 ευρώ.
Αν πρόκειται για ζευγάρι ηλικιωμένων που κάνουν κοινή φορολογική δήλωση, το φορολογητέο εισόδημα που λαμβάνεται υπόψη για να πάρει ο ένας από τους δύο ή και οι δύο το επίδομα ανασφάλιστου από τον ΟΓΑ είναι 8.640 ευρώ. Σε αυτή την περίπτωση η εφορία προσδιορίζει ως ελάχιστο φορολογητέο εισόδημα το ποσό των 5.000 ευρώ για όσους έχουν είτε ιδιόκτητη κατοικία είτε χρησιμοποιούν μισθωμένη κατοικία. Από εκεί και πάνω, αν δεν υπάρχουν άλλα εισοδήματα, ο ΟΓΑ μπορεί να καταβάλει ως επίδομα τη διαφορά που υπολείπεται ως τα 8.640 ευρώ.
Για παράδειγμα, ζευγάρι ηλικιωμένων άνω των 67 ετών με φορολογητέο εισόδημα 6.000 ευρώ δικαιούται άλλα 2.640 ευρώ από το επίδομα του ΟΓΑ.