Αιφνίδια καρδιακή ανακοπή

Οι συσκευές που «σώζουν ζωές» -καλές πρακτικές για παραδείγματα

Της Έλλης Καρανίκα, Συντονίστριας Δ/ντριας Αναισθησιολογικού Τμημ.ΓΝΚΩ

Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή (ΑΚΑ) αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας κι ευθύνεται για το 5-15% της συνολικής θνησιμότητας στις αναπτυγμένες χώρες.Παρότι η επιβίωση μετά από ΑΚΑ παραμένει γενικά χαμηλή, έχει βελτιωθεί συγκριτικά με τις προηγούμενες δεκαετίες, τουλάχιστον σε χώρες με ανεπυγμένο εθνικό σύστημα υγείας (Μ.Β, Γερμανία, Σουηδία, ΗΠΑ κ.α.).Σχεδόν το 10% όλων των καρδιολογικών εξωνοσοκομειακών ασθενών που μεταφέρονται στο Τμήμα επεγόντων και το 20% των νοσηλευόμενων ασθενών με αιφνίδια σοβαρή αρρυθμία, επιβιώνουν κι εξέρχονται του νοσοκομείου μετά από την κατάλληλη κάθε φορά αντιμετώπιση στο ίδιο ή άλλο νοσοκομείο.Το ποσοστό αυξάνεται σε περίπτωση κοιλιακής μαρμαρυγής που μπορεί να αναταχθεί με την χρήση του Αυτόματου Εξωτερικού Απινιδωτή (ΑΕD). Αυτό σημαίνει την άμεση εξωτερικη εφαρμογή ηλεκτρικού ρεύματος ((«ηλεκτρικό σοκ»-απινίδωση) που αποκαθιστά την καρδιακή λειτουργία .Κάθε λεπτό που περνά από την ανακοπή μέχρι την εφαρμογή απινίδωσης ελαττώνεται η πιθανότητα επιβίωσης κατά 5-10%. Σε πρόσφατη επιστημονική ευρωπαϊκή έρευνα διαπιστώθηκε ότι η επιβίωση των καρδιοπαθών σχεδόν διπλασιαζόταν, όταν εφαρμόζονταν άμεσα κι αποτελεσματικά καρδιακές συμπιέσες και απινίδωση από παρερευρισκόμενους πολίτες (από 30% σε 55%)!Συγκριτικά, όταν εφαρμόζονταν μόνον καρδιακές συμπιέσεις (ΚΑΡΠΑ) χωρίς απινίδωση, η επιβίωση ήταν 0%-6%.Η ζωτική σημασία της έγκαιρης εφαρμογής ΚΑΡΠΑ και AED φαίνεται και σε ελληνικές αντίστοιχες μελέτες παρά τις όποιες μεθοδολογικές ανακρίβειες.

Όλα τα παραπάνω υπογραμμίζουν την σημασία της ευρείας χρήσης των ΑED σε δημόσιους χώρους για εφαρμογή από πολίτες με μικρή ολογόωρη εκπαίδευση στην ΚΑΡΠΑ και στην χρήση του.Η αλυσίδα επιβίωσης : Έγκαιρη αναγώριση του καρδιολογικού συμβάντος, έγκαιρη κλήση για βοήθεια, άμεση έναρξη ΚΑΡΠΑ, άμεση εφαρμογή απινιδωτή. Στην Κω , πριν από χρόνια η τότε Δημοτική Αρχή είχε προχωρήσει στην αγορά 4 AED που δόθηκαν σε αντίστοιχες δημοτικές υπηρεσίες ,εκπαιδεύτηκαν καποιοι υπάλληλοι αλλά δεν έγινε κατανοητή η αξία τους,πιθανόν από ανεπαρκή ενημέρωση ή παραπληροφόρηση, ενδοιασμούς για επιβλαβή παρέμβαση, ευθυνοφοβία κλπ. οπότε παρέμειναν σε κάποιο συρτάρι. Κάποιοι υπάλληλοι θεωρούσαν ότι μπορεί να …κλαπούν αν τοποθετηθούν σε δημόσιο χώρο. Όμως έτσι ακυρώνεται η χρησιμότητά του AED αν πρέπει σε μια αιφνίδια ανακοπή υπαλλήλου ή πολίτη να αναζητηθεί ο /η «υπεύθυνος» υπάλληλος που τον «χρεώθηκε», να ανοίξει το κλειδωμένο συρτάρι και τότε να ελεγχθεί η λειτουργικότητά της συσκευής για εφαρμογή! Οικείες καταστάσεις στα καθ΄ημάς. Έχουν παρέλθει τα κρίσιμα πρώτα λεπτά, ιδιαίτερα όταν δεν εφαρμόζεται ούτε καν αποτελεσματική ΚΑΡΠΑ ( Ήταν ευχάριστη έκπληξη που πρόσφατα υπάλληλος της ΔΕΥΑΚ ενδιαφέρθηκε για την συντήρηση και αξιοποίηση του AED που έχει η Υπηρεσία). Ο ΑΕD πρέπι να είναι σε εμφανή, άμεσα προσιτή θέση που θα έχει την ειδική σήμανση.

Στα τελευταία 20 χρόνια, ακολουθώντας τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αναζωογόνησης , έχουμε πολλές φορές ασχοληθεί με το θέμα, τόσο στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης πολιτών στην ΚΑΡΠΑ όσο και με την ενημέρωση του κοινού για την αναγκαιότητα τοποθέτησης ΑΕD σε δημόσιους χώρους, ιδιαίτερα σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες που δεν έχουν ούτε γιατρό ούτε κάποιο ασθενοφόρο για γρήγορη μεταφορά καρδιολογικών ασθενών. Στην πόλη, εκτός από την αναζήτηση και συντήρηση των ήδη διαθέσιμων απινιδωτών σε Ύπηρεσίες του Δήμου θα ήταν σκόπιμη η τοποθέτησή ΑΕD σε κεντρική πλατεία με παράλληλη ανάρτηση πίνακα των 3 απλών βημάτων χρήσης – όπως σε έναν πυροσβεστήρα!Αυτό, μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες επιβίωσης σε ένα θύμα καρδιακής ανακοπής ενώ συγχρόνως δεν θα του προκαλέσει καμιά βλάβη.Στα χωριά είναι αυτονόητη η χρησιμότητα τους και η εκπαίδευση πολιτών από πιστοποιημένους εκπαιδευτές που διαθέτει το Νοσοκομείο,το ΕΚΑΒ, η ΕΟΔ, ο ΕΕΣ κλπ (Όλοι χαρήκαμε πρόσφατα με την εφαρμογή του ΑΕD σε νεαρό άτομο σε αθλητική δραστηριότητα στην Κεφαλο απο την ΕΟΔ ! )

Προφανώς, δεν είναι εφικτή η τοποθέτησή του σε κάθε γωνιά που μπορεί να συμβεί μια ανακοπή.Όμως ας ακολουθήσουμε τουλάχιστον τις υποδείξεις των αρμόδιων επιστημονικών φορέων. Οι προτεινόμενες θέσεις τοποθέτησης είναι αεροδρόμια, αθλητικοί χώροι, μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα, πολυκαταστήματα (mall), καζίνο,κτιριακά συγκροτήματα υπηρεσιών κλπ-όπου είνια πολυσύχναστα μέρη. Όσον αφορά την βασική εκπαίδευσή των Πολιτών στα απλά βήματα της Καρδιοπνευμονικής Αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ), είναι σταθερή η δυνατότητα υλοποίησης . Η επίσημη πιστοποίηση είναι χρήσιμη για καποιες περιπτώσεις αλλά όχι απαραίτητη για μεγάλο αριθμό Πολιτών που μπορεί να βρεθούν μάρυρες μιας ανακοπής στο σπίτι τους , στην δουλειά τους ή στον δρόμο. Χρειάζονται μόνο λίγες ώρες, πιθανόν όσο κρατά μιά αιμοδοσία .Πιθανόν να είναι και της ίδιας ζωτικής σημασίας οι δύο ενέργειες! Αξίζει δε, έπαινο η προσπάθεια του Β΄Γυμνασίου για την εκπαίδευση εκπαιδευτικών και μαθητών του, από την όμαδα Εθελοντών που υλοποιεί δωρεάν το Προγραμμα Kids Save Lives (Tα Παιδιά Σώζουν Ζωές)-πιθανόν και σε άλλα τοπικά σχολεία .

Πριν λίγες μέρες έτυχε να επισκεφθώ του Φούρνους Ικαρίας,νησάκι με λιγότερους από 1000 κατοίκους! Σε κεντρική ταβέρνα, στο λιμανάκι του νησιού καθώς και στην πιο δημοφιλή πολυσύχναστη παραλία (Καμπί) καθώς και στο κοντινό νησάκι της Θύμαινας, υπάρχει απινιδωτής με τις οδηγίες χρήσης (παραθέτω τις αντίστοιχες φωτογραφίες).Ηταν δωρεά από τουρίστα που έχασε τον φίλο του από καρδιακή ανακοπή, πριν χρόνια στο νησί. Προσθέτω και το παράδειγμα στο χωριό Μεστά της Χίου με απινιδωτή στην κεντρική πλατεία , απλώς για να μην φανεί η περίπτωση Φούρνων ως μοναδικό νησιωτικό παραδειγμα έμπρακτης ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας .

Αξίζει να εξεταστεί αυτή η επιλογή από Επαγγελματικές Ενώσεις που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό, από ευαισθητοποιημένους Φορείς και Συλλόγους που συχνά προβαίνουν σε κινήσεις στήριξης διαφόρων ελλείψεων , ιδιαίτερα σε δομές υγείας.Προφανώς, κατά κύριο λόγο, το εμπρακτο ενδιαφέρον αφορά τους νέους άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών .

Αναμφίβολα, καμια συσκευή και καμια εκπαίδευση δεν «σώζει ζωές» πάντα και σε κάθε περίπτωση , όπως καθ΄υπερβολή αναφέρεται συχνά στα ΜΜΕ.Ο θάνατος (ιδιαίτερα εκτός νοσοκομείου) δεν μπορεί πάντα να νικηθεί ό,τι και να κάνουμε. Μπορούμε όμως να επιχειρήσουμε να κερδίσουμε χρόνο ώστε να δοθεί στο θύμα η δυνατότητα παροχής εξειδικευμένης βοήθειας για αποκατάσταση της καρδιακής λειτουργίας, πριν ο εγκέφαλος νεκρωθεί.Ισχύει, νομίζω, διαχρονικά ο λόγος του Ποιητή: «Ζωή δεν είναι το πώς θα επιβιώσεις στην καταιγίδα αλλά το πώς θα χορεύεις στην βροχή….»