Η κατάθλιψη πολλές φορές επηρεάζει την ικανότητά μας να δίνουμε ή να δεχόμαστε αγάπη. Η μοναχικότητα και η απομόνωση που τη συνοδεύουν συχνά επιβαρύνουν τις σχέσεις. Η κατάθλιψη καταλαμβάνει το χώρο και το χρόνο μας προκαλώντας μας ενοχές, δυστυχία, αλλά και θυμό.

Πως μπορούμε να βελτιώσουμε τη σχέση μας με το αγαπημένο μας πρόσωπο που είναι κακοδιάθετο, αποφεύγει την επαφή μαζί μας, ή καταφεύγει στο αλκοόλ για να ηρεμήσει, ή δεν έχει όρεξη για σεξ; Πως θα διαχειριστούμε τα καθημερινά συναισθήματα που εισπράττουμε όπως τη μιζέρια, την απελπισία, την ευερεθιστότητα…;
Η γνώση είναι δύναμη. Διορθώνοντας ανακρίβειες σχετικά με τα αίτια της κατάθλιψης καθώς και τον τρόπο αντιμετώπισής της, θα μπορέσουμε να συμβάλουμε στη μείωση της επιβάρυνσης και θα βελτιώσουμε την ποιότητα της ζωής μας.
Ακούγεται πως η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια της μόδας. Μια ιστορική αναδρομή όμως θα μας πάει πολύ πίσω, στην αρχαιότητα όταν ο Ιπποκράτης ονόμασε ‘μελαγχολία’ την επίδραση της μέλαινας (μαύρης) χολής στο μυαλό, με κυρίαρχα συναισθήματα το άγχος, τον ψυχικό πόνο, τις ενοχές.
Οι επιδημιολογικές έρευνες δείχνουν ότι το 6% περίπου του γενικού πληθυσμού πάσχει από κλινικά διαπιστωμένη κατάθλιψη η οποία δεν ξεχωρίζει ηλικία, εθνικότητα, οικονομική κατάσταση ή μορφωτικό επίπεδο. Όσον αφορά το φύλο, είναι δύο φορές πιο συχνή στις γυναίκες απ’ ότι στους άντρες.
Αν και υπάρχει ετερογένεια, και η κατάθλιψη μπορεί να έχει μια κλινική εικόνα διαφορετική από άτομο σε άτομο, τα χαρακτηριστικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

Καταθλιπτική διάθεση. σχεδόν κάθε μέρα και κατά το μεγαλύτερο μέρος της μέρας.
Ανηδονία… απώλεια ενδιαφέροντος και απόλαυσης για δραστηριότητες ευχάριστες στο παρελθόν, όπως το σεξ, τα χόμπι.
Διαταραχές στην όρεξη. Mείωση ή αύξηση της όρεξης για φαγητό και μεταβολή του βάρους.
Διαταραχές στον ύπνο. Αϋπνία (δυσκολία του ατόμου να αποκοιμηθεί, διακεκομμένος ύπνος, αφύπνιση νωρίς το πρωί), ή υπερυπνία.
Αλλαγές στην κινητική δραστηριότητα. Ψυχοκινητική ανησυχία ή επιβράδυνση – Το άτομο παρουσιάζει ένταση, εκνευρισμό, ή επιβράδυνση της σκέψης και των κινήσεων (απλανές βλέμμα).
Κόπωση… που δεν οφείλεται σε οργανικά αίτια, απώλεια ενεργητικότητας – ακόμα και οι απλές δουλειές φαίνονται αβάσταχτες.
Ιδέες αυτομομφής… χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα αναξιότητας και ενοχής.
Δυσκολία στη συγκέντρωση… αναποφασιστικότητα, προβλήματα μνήμης.
Σκέψεις θανάτου… ιδέες αυτοκτονίας (αυτοκτονικός ιδεασμός) ή απόπειρα αυτοκτονίας.
Σωματικά ενοχλήματα (όπως πονοκέφαλοι, μυϊκοί πόνοι).
Έντονη ευερεθιστότητα… επιθετική διάθεση.
Τα συμπτώματα είναι αρκετά σοβαρά ώστε να επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργικότητα του ατόμου σε διάφορους τομείς – ακαδημαϊκό, επαγγελματικό, διαπροσωπικό…!

Στους εφήβους και στα παιδιά εμφανίζεται ευερέθιστη αντί για καταθλιπτική διάθεση. Επίσης, η κατάθλιψη εκδηλώνεται διαφορετικά σε άντρες και γυναίκες. Οι άντρες μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους και να παρουσιάζουν μια επιθετική διάθεση, ή να καταφεύγουν στο αλκοόλ. Αναφέρονται σε προβλήματα στην εργασία τους και σε δυσκολίες συγκέντρωσης. Από την άλλη, η κατάθλιψη στις γυναίκες συχνά εκφράζεται με κλάματα, υπερβολικές ενοχές.

«Πολλοί θεωρούν πως η κατάθλιψη είναι σημάδι αδυναμίας και ότι τους λείπει η «δύναμη της θέλησης» για να την ξεπεράσουν…»

Δεν είναι θέμα ισχυρής θέλησης. Πρόκειται για μια σοβαρή κατάσταση η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνια ασθένεια ή να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου. Η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί στην κατάλληλη αντιμετώπιση και είναι σημαντικό να βοηθήσουμε το άτομο:

Να αναγνωρίσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Να κατανοήσει πως είναι μια πραγματική ασθένεια. Δεν είναι τεμπελιά ή ένδειξη ηττοπάθειας.
Να διαχωρίσει την κακή διάθεση ή την απογοήτευση ως μια φυσιολογική αντίδραση σε κάποιο ψυχοπιεστικό γεγονός από την κλινική κατάθλιψη.
Σύμφωνα με το «βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο»…

η αιτιολογία της κατάθλιψης είναι πολυπαραγοντική και γενετικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με νευροβιολογικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες:

Δεν υπάρχει κάποιο γονίδιο που προκαλεί κατάθλιψη. Αυτό που κληρονομείται είναι μια βιολογική ευαλωτότητα – προδιάθεση που εκδηλώνεται σαν επεισόδιο της αρρώστιας όταν το άτομο βρίσκεται σε μια κατάσταση που του προκαλεί σοβαρό άγχος.
Χημικές ανισορροπίες κάποιων νευροδιαβιβαστών του εγκεφάλου – κυρίως σεροτονίνης,ντοπαμίνης και νοραδρεναλίνης – «αποσυντονίζουν» την ικανότητα ρύθμισης της συναισθηματικής κατάστασης. Επίσης η κατάθλιψη σχετίζεται με ορμονικές διαταραχές (όπως υποθυρεοειδισμός), οργανικές ασθένειες (π.χ νόσος του Parkinson, διαβήτης), χρήση φαρμάκων (π.χ αντιυπερτασικά) και κατάχρηση ουσιών.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες όπως: στρεσογόνα ερεθίσματα, σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση, απώλειες (θάνατος, χωρισμός), τραυματικά γεγονότα στην παιδική ηλικία μπορεί να πυροδοτήσουν το βιολογικό υπόβαθρο της κατάθλιψης.
Κάποια στοιχεία της προσωπικότητας όπως η τελειομανία, η αγχώδης αντιμετώπιση των καταστάσεων της ζωής ή βασικές εσφαλμένες πεποιθήσεις μπορούν να συμβάλουν στην εκδήλωση της κατάθλιψης.
Η θεραπεία της κατάθλιψης συχνά συνδυάζει τη ψυχοθεραπεία με την φαρμακοθεραπεία. Συχνά όμως η θεραπεία στιγματίζεται και οδηγεί το άτομο να υποφέρει σιωπηλά. Πως μπορείτε να βοηθήσετε:

Εξηγείστε στο αγαπημένο σας πρόσωπο πως το να αναζητήσει και να λάβει βοήθεια δεν ισοδυναμεί με αποτυχία.
Είναι σημαντικό να κατανοήσετε από πού προκύπτει η άρνησή του να απευθυνθεί σε κάποιο ειδικό για να μιλήσετε για αυτά τα εμπόδια – αίσθημα ντροπής, στερεότυπα που αφορούν τη ψυχική ασθένεια…
Συζητείστε μαζί του τις θεραπευτικές επιλογές. Η ψυχοθεραπεία βοηθά στη διερεύνηση και αλλαγή του δυσλειτουργικού τρόπου σκέψης καθώς και στην επίλυση προβλημάτων. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα επαναφέρουν την ισορροπία στα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών βελτιώνοντας – τη διάθεση, την ενεργητικότητα, τον ύπνο, τον έλεγχο του φαγητού…
Πολλά άτομα πιστεύουν πως τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα προκαλούν εθισμό. Είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε ότι ο εθισμός αναφέρεται σε ανάγκη για αυξημένη ποσότητα της ουσίας για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα, το οποίο δεν συμβαίνει στη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Μπορεί το άτομο να θεωρεί πως η φαρμακευτική αγωγή θα μειώσει την επαγγελματική του απόδοση. Συζητήστε μαζί του πως η κατάθλιψη είναι ήδη αρκετά σοβαρή ώστε να προκαλέσει έντονη έκπτωση στην λειτουργικότητά του και γι’ αυτό απαιτεί θεραπεία.
Ενθαρρύνετε τη θεραπεία για ιατρικές παθήσεις που σχετίζονται με την κατάθλιψη… θα σταματήσει την κατάθλιψη.
Δεν χρειάζεται να δίνετε πάντα συμβουλές ή λύσεις στα προβλήματα. Η αποδοχή και η κατανόηση έχουν θετικό αποτέλεσμα.
Το άτομο μπορεί να κυριεύεται από αισθήματα αναξιότητας και ενοχής για αποτυχίες ή λάθη στο παρελθόν. Η απλή αναγνώριση και επιβεβαίωση των θετικών χαρακτηριστικών του είναι πολύ σημαντική.
Αν αντιληφθείτε πως σκέφτεται την αυτοκτονία, ακούστε το άτομο με προσοχή χωρίς επικρίσεις ή κατηγορίες. Δείξτε ενδιαφέρον και συμπόνοια. Μπορεί να φοβάται ότι θα αντιδράσετε απορριπτικά αν εκφράσει τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του. Σε περίπτωση υψηλού κινδύνου, μην αφήσετε το άτομο μόνο του και καλέστε βοήθεια.
Μην αμελείτε τον εαυτό σας. Η συμβίωση με ένα άτομο που έχει κατάθλιψη μπορεί να σας εξουθενώσει συναισθηματικά. Η δική σας ενδυνάμωση θα σας επιτρέψει να παρέχετε την κατάλληλη φροντίδα και υποστήριξη στο αγαπημένο σας πρόσωπο.
Το να συνειδητοποιήσουμε την κατάθλιψη είναι το πρώτο βήμα για να την αντιμετωπίσουμε. Η δυνατότητα θετικής εξέλιξης της πορείας της και η θεραπεία είναι εφικτή. Και το άτομο που υποφέρει από κατάθλιψη θα μπορέσει να απαλύνει τον πόνο του, να ανακτήσει την αίσθηση ελέγχου της ζωής του, να αγαπήσει ξανά και να αγαπηθεί.

Το άρθρο υπογράφει η Τσώλα Δήμητρα Ψυχολόγος / Ψυχοθεραπεύτρια – Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus