Το πένθος αφορά τον θάνατο κάποιου αγαπημένου μας προσώπου, ενώ η απώλεια είναι πιο γενικευμένη έννοια και περιλαμβάνει ακόμα και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις (πχ τον χωρισμό ενός ζευγαριού, ή την απώλεια ενός φίλου κλπ). Υπάρχουν πέντε στάδια πένθους και απώλειας, όπως αυτά περιγράφτηκαν αρχικά το 1969 από την Elisabeth Kübler-Ross στο διαβόητο βιβλίο της «On Death and Dying».

Στο πένθος μας, ο καθένας μας περνάει την κάθε μία από τις πέντε φάσεις με διαφορετικό ρυθμό και σε διαφορετική ένταση. Αλλά όλοι περνάμε από όλα τα στάδια. Τα πέντε στάδια της απώλειας δεν εμφανίζονται κατ' ανάγκη σε συγκεκριμένη σειρά. Μπορεί κάποιος να διέλθει ανάμεσα στα στάδια πριν φτάσει στο τελικό, δηλαδή την αληθινή αποδοχή του θανάτου/απώλειας.

Ο θάνατος ενός αγαπημένου μας μπορεί να μας κάνει αν αναλογιστούμε τα δικά μας προσωπικά συναισθήματα για τη θνησιμότητα. Κατά τη διάρκεια κάθε σταδίου, ένα κοινό αίσθημα ελπίδας αναδύεται: Όσο υπάρχει ζωή, υπάρχει ελπίδα. Και όσο υπάρχει ελπίδα, υπάρχει ζωή.

Πολλοί δεν περνάνε τα πέντε στάδια του πένθους και της απώλειας με τη σειρά που αναφέρονται παρακάτω, κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό. Το κλειδί για την κατανόηση των σταδίων δεν είναι να πείσετε τον εαυτό σας ότι “πρέπει” να περάσετε το κάθε ένα από αυτά με ακριβή σειρά. Αντ' αυτού, είναι πιο χρήσιμο να τα δείτε ως “οδηγό” στη διαδικασία του πένθους.

Μην ξεχνάτε ποτέ: Ο καθένας πενθεί και θλίβεται με διαφορετικό τρόπο. Μερικοί άνθρωποι εξωτερικεύουν εύκολα τα συναισθήματά τους, ενώ άλλοι θα το περάσουν πιο εσωτερικά και μπορεί να μην τους δείτε καν να κλαίνε. Θα πρέπει να προσπαθήσετε να μην κρίνετε το πώς ένα άτομο βιώνει το πένθος ή την απώλεια, καθώς για τον καθένα είναι ένα ιδιωτικό και διαφορετικό συναίσθημα.

1. Άρνηση και απομόνωση
Η πρώτη αντίδραση στην απώλεια, ή το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου είναι να αρνηθούμε την πραγματικότητα της κατάστασης. Είναι μια φυσιολογική αντίδραση για τον εξορθολογισμό ενός συντριπτικού συναισθήματος. Είναι ένας μηχανισμός άμυνας που μετριάζει το άμεσο σοκ της απώλειας. Τείνουμε “να μην ακούμε” συγκεκριμένες λέξεις και να κρυβόμαστε από τα γεγονότα με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να απομονώνονται. Αυτή είναι μια προσωρινή αντίδραση που μας μεταφέρει μέσα από το πρώτο κύμα του πόνου.
2. Θυμός
Καθώς οι αρχικές βοηθητικές συνέπειες άρνησης και απομόνωσης αρχίζουν να υποχωρούν, η πραγματικότητα και ο πόνος επανεμφανίζονται. Αλλά δεν είμαστε ακόμα έτοιμοι να τον αντιμετωπίσουμε ευθέως. Τότε έρχεται μια δεύτερη γραμμή άμυνας του εγκεφάλου μας, ο οποίος ανακατευθύνει τον πόνο στον θυμό. Ο θυμός μπορεί να στοχεύει σε άψυχα αντικείμενα, σε αγνώστους, ή και σε φίλους και στην οικογένεια. Ο θυμός μπορεί να κατευθύνεται ακόμα και στον ίδιο το άτομο που πέθανε, όσο αγαπημένο μας και αν ήταν αυτό. Ορθολογικά, γνωρίζουμε ότι το άτομο που πέθανε δεν πρέπει να κατηγορηθεί. Συναισθηματικά, όμως, νιώθουμε θυμό επειδή η απώλειά του μας προκαλεί πόνο. Ταυτόχρονα, αισθανόμαστε τύψεις επειδή ακριβώς είμαστε θυμωμένοι με το άτομο που χάσαμε και αυτό μας κάνει περισσότερο θυμωμένους, ακόμα και με τον εαυτό μας.
Ίσως οι γιατροί που ενδεχομένως να προσπάθησαν να σώσουν την ζωή του δικού μας ανθρώπου να γίνουν ο βολικός στόχος του θυμού μας. Γενικά, είναι σύνηθες να εστιάζουμε τον θυμό μας σε πρόσωπα ή καταστάσεις που εμείς θεωρούμε ότι ευθύνονται για το πένθος μας.

3. Διαπραγμάτευση
Η φυσιολογική αντίδραση σε αισθήματα απελπισίας και αδυναμίας είναι συχνά η ανάγκη να ανακτήσουμε τον έλεγχο...
"Μακάρι να είχε ζητήσει ιατρική φροντίδα νωρίτερα..."
"Μακάρι να είχαμε πάρει μια δεύτερη γνώμη από άλλον γιατρό..."
"Μακάρι να είχα προσπαθήσει περισσότερο να είμαι καλύτερος άνθρωπος σε εκείνον/η..."
Κρυφά, μέσα μας, μπορεί να φτάσουμε σε “συμφωνία” με το "θεό", ή με μια ανώτερη δύναμη, σε μια προσπάθεια να αναβάλουμε το αναπόφευκτο. Αυτή είναι η τελευταία γραμμή άμυνας του εγκεφάλου, για να μας προστατεύσει από την οδυνηρή πραγματικότητα.
4. Κατάθλιψη
Υπάρχουν δύο τύποι κατάθλιψης που σχετίζονται με το πένθος. Η πρώτη είναι μια αντίδραση στις πρακτικές συνέπειες που σχετίζονται με την απώλεια. Η μεγάλη θλίψη κυριαρχεί αυτό το είδος κατάθλιψης. Ανησυχούμε για το κόστος της τελετής και την διαδικασία της ταφής. Ανησυχούμε ότι, μέσα στην θλίψη μας, έχουμε περάσει λιγότερο χρόνο με τους άλλους που εξαρτώνται από εμάς.
Ο δεύτερος τύπος κατάθλιψης είναι πιο λεπτός και, κατά μία έννοια, ίσως πιο ιδιωτικός. Είναι η ήσυχη προετοιμασία μας για να πούμε το τελευταίο αντίο στο αγαπημένο μας πρόσωπο.

5. Αποδοχή

Το να φτάσει κανείς σε αυτό το στάδιο του πένθους είναι ένα δώρο που δεν φτάνει σε όλους. Πολλοί άνθρωποι μένουν για χρόνια ολόκληρα στα προηγούμενα στάδια. Άρνηση, απομόνωση, θυμός, κατάθλιψη είναι τα συναισθήματα από τα οποία δεν μπορούν να ξεφύγουν. Αυτή η φάση χαρακτηρίζεται από την απόσυρση και την ηρεμία. Σίγουρα δεν είναι μια περίοδος ευτυχίας και πρέπει να διακρίνεται από την φάση της κατάθλιψης.

Το να αντιμετωπίσουμε την απώλεια είναι σε τελική ανάλυση μια βαθιά προσωπική και μοναδική εμπειρία. Κανείς δεν μπορεί να σας βοηθήσει να περάσετε μέσα από αυτά τα πέντε στάδια με πιο εύκολο τρόπο, ή να κατανοήσετε όλα τα συναισθήματα που σας κατακλύζουν. Σίγουρα, όμως, θα σας βοηθήσουν εκείνα τα αγαπημένα σας πρόσωπα που θα είναι κοντά σας σε αυτήν τη διαδικασία, έστω και με την απλή παρουσία τους. Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να επιτρέψετε στον εαυτό σας να αισθανθεί ανεμπόδιστα την θλίψη που σας πλημμυρίζει. Με το να αντιστεκόμαστε απέναντι στο αναπόφευκτο, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να παρατείνουμε την φυσική διαδικασία της επούλωσης.

Πηγή: psychcentral.com