Διαχείριση πολλών θυμάτων στο Νοσοκομείο: Σουρεαλισμός ή Ρεαλισμός;

Έλλη Καρανίκα

O μεγάλος σεισμός στην Τουρκία, μας υπενθύμισε με τον πιο τραγικό τρόπο, τις συνέπειες των φυσικών καταστροφών αλλά και την αναγκαιότητα πρόληψης και προετοιμασίας μας για την ελαχιστοποίηση των δυσμενών συνεπειών τους. Ο βομβαρδισμός πληροφοριών από ειδικούς ή αναρμόδιους που ακολουθεί ευκαιριακά μια καταστροφή (από πόλεμο μέχρι σεισμό) δημιουργεί σύγχυση και πανικό στον κόσμο που βρίσκεται έκθετος στην παραπληροφόρηση και σε συναισθηματική ευαλωτότητα. Είναι καλό να παραμένουμε ψύχραιμοι και επιφυλακτικοί στο τι μεταδίδει κάθε απεσταλμένος δημοσιογράφος ή «ειδικός αναλυτής» για κάθε καταστροφή ή οι λαϊκοί δικαστές του διαδικτύου που αποδίδουν ευθύνες και απαγγέλλουν κατηγορητήρια. Βέβαια, και οι αναγνωρισμένοι ειδικοί επιστήμονες καλά συντηρούν την σύγχυση με τις δημόσιες αντιπαραθέσεις τους!Ας θυμηθούμε τους πανεπιστημιακούς γιατρούς κατά την πανδημία, τους μετεωρολόγους πρόσφατα για την κακοκαιρία και τελευταία τους σεισμολόγους για την ανάλυση του φαινομένου και των πιθανών προεκτάσεων στην καθ΄ημάς ανατολή . Αφήνουμε τους πολιτικούς , γιατί αυτοί εμφανίζονται σε όλα «ειδικοί»-πλην αναρμόδιοι για επίλυση!

Λόγω πολυετούς ενασχόλησής μου μέχρι σήμερα, με εκπαιδευτικά και διαχειριστικά θέματα στον τομέα έκτακτων καταστάσεων και επείγουσας ιατρικής στο νοσοκομείο, σε θέσεις ευθύνης, θα ήθελα να αναφερθώ σε ένα γεγονός, που για την γράφουσα θα θυμίζει πάντα μια σημαντική της Απώλεια, πέρα από αυτό καθ΄εαυτό το γεγονός. Παλαιότεροι συνάδελφοι θα θυμούνται πιθανόν ότι τον Φεβρουάριο του 1994 (4/2/94) ο Σύλλογος Νοσοκομειακών Γιατρών- που είχα την τιμή να ήμουν τότε Πρόεδρος – συγκάλεσε στο Νοσοκομείο , την πρώτη στο νησί διατομεακή συνάντηση σε συνεργασία Εκπροσώπων Υπηρεσιών, Φορέων και Εθελοντικών Οργανώσεων κ.α. με στόχο την προετοιμασία σε περίπτωση φυσικών καταστροφών. Το αποτέλεσμα της συνάντησης ήταν θλιβερό. Με εξαίρεση των Εκπροσώπων Στρατού –Αστυνομίας- Π.Υ. (του Δήμου μη εξαιρουμένου), οι προσκληθέντες αντί να αξιοποιήσουν την ευκαιρία για να αρχίσει μια κοινή προσπάθεια, προσήλθαν για να …ματαιώσουν ειρωνικά την πρωτοβουλία ως αναρμόδια, θεωρώντας αποκλειστικά ως «καθ΄ύλην αρμόδιο τμημα » τα ΠΣΕΑ, χωρίς όμως να προετοιμαστεί για τα επόμενα πολλά χρόνια μια «αρμόδια» διατομεακή σταθερή συνεργασία φορέων, με έμπρακτο αποτέλεσμα .

Συνήθως, οι ασκήσεις ετοιμότητας, τουλάχιστον στο νησί μας, προγραμματίζονται σε κάθε υπηρεσία ανά τακτά διαστήματα(π.χ. Λιμενικό, Πυροσβεστική, αεροδρόμιο κ.α.).Επειδη δεν συνεπιχειρούν έμπρακτα στο πεδίο άσκησης οι λοιποί φορείς που πιθανόν αναφέρονται στο σενάριο της άσκησης, μπορεί γι΄αυτούς κάποιες φορές η συμμετοχή να είναι εικονική ή έστω ανισομερής. Αναφορικά με το Νοσοκομείο, είχαμε στο νησί την ευτυχή συγκυρία να γίνουν για 2 συνεχή χρόνια ασκήσεις προσομοίωσης στο πλαίσιο του μετεκπαιδευτικού προγράμματος της Ιατρικής Σχολής «Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών» με Υπεύθυνους τότε τον αείμνηστο Καθηγητή Θ.Ρόζεμπεργκ και τώρα τον Καθηγητή κ. Μ. Πικουλή, στο οποίο έχουν συμμετάσχει ιατροί και νοσηλευτές μας, και με απόκτηση τίτλου. Η πρακτική ωφέλεια των ασκήσεων που έγιναν τότε, με την συμμετοχή της νοσοκομειακής κοινότητας, φάνηκε στο τοπικό σεισμό του 2006. Μπορεί η έκταση της καταστροφής να ήταν περιορισμένη και τα θύματα μικρής βαρύτητας αλλά όμως, η θεωρητική γνώση που είχε κερδίσει το Προσωπικό ήταν καθοριστικής σημασίας για την αποτελεσματική εφαρμογή των βασικών αρχών ιατρικής διαχείρισης θυμάτων. Η προηγούμενη Διοίκηση είχε δείξει μια έμπρακτη υποστήριξη στις αναγκαίες ενέργειες που είχαμε υποβάλει (χωροταξική αναδιάρθρωση επειγόντων, επιτοίχιες διαγραμμίσεις, τοπογραφικές σημανσεις κλπ). Η νυν Διοίκηση δεν είναι αρνητική στις προτάσεις που αφορούν το θέμα. Παρότι το οικονομικό θέμα είναι μια τροχοπέδη για κάποιες χρήσιμες ενέργειες, το ισχύον σχεδιο εκτάκτων αναγκών του νοσοκομείου, επικαιροποιήθηκε τον φετινό Ιανουάριο, βασει των εφαρμόσιμων δυνατοτήτων κι όχι αποκλειστικά των θεωρητικών συστάσεων. ( Το Σχέδιο Εκτάκτων Αναγκών που επιμελήθηκε προ ετών ο κ.Ευθ.Λέκκας για τον Δήμο Κω, είχε επιγραμματική μόνο αναφορά στην ετοιμότητα του ΓΝΚΥΚΩ).

Το θέμα ετοιμότητας του Νοσοκομείου μας απασχολεί κατα διαστήματα μια ολιγομελή ομάδα εργαζομένων (με επικαιροποιήσεις, βελτιώσεις, σχέδια επί χάρτου, υπενθυμίσεις κλπ) αν και διαχρονικά το θέμα δεν ήταν στις προτεραιότητες της Υπηρεσίας, πλην των ομοιόμορφων ασκήσεων του ΕΚΑΒ που γίνονται σε διάφορα νοσοκομεία με τα ίδια σενάρια και προβάλλονται στα ΜΜΕ. Προφανώς έχει διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης η άσκηση για έλεγχο ετοιμότητας ενός νοσοκομείου και η άσκηση για εκπαίδευση του Προσωπικού. Παρά τα πρόβλήματα υποστελέχωσης, τις ελλείψεις σε βασικές ειδικότητες,τα δυσλειτουργικά προβλήματα κλπ, τα θύματα είτε σε μια φυσική καταστροφή (σεισμό, πυρκαγιά, πλημμύρά κ.α.) είτε σε ένα μαζικό τροχαίο δυστύχημα (ιδιαίτερα σε τουριστική περίοδο), σε αυτό εδώ το μικρό νοσοκομείο θα αντιμετωπιστούν τα θύματα, όσα κι αν είναι, όποιας βαρύτητας, με τις υπάρχουσες περιορισμένες δυνατότητες και με δεδομένη την νησιωτική φύση της περιοχής μας, που κάνει δυσχερή και πιθανόν χρονοβόρα την άφιξη βοήθειας σωστικών μέσων, παρά την εκάστοτε ανεκτίμητη βοήθεια του στρατού και της αστυνομίας από την πρώτη στιγμή. Οι κρίσιμες ζωτικές πρώτες ώρες που θα κρίνουν την επιβίωση των θυμάτων, απαιτούν την έγκυρη γνώση και την έγκαιρη ετοιμότητα διαχείρισης τέτοιων καταστάσεων. Ιδιαίτερα όταν η αρχή ιατρικής διαχείρισης των θυμάτων στις περιπτώσεις διαλογής μεγάλου αριθμού θυμάτων, με περιορισμένους πόρους σωστικών μέσων, αναστρέφει φαινομενικά το αξίωμα της ιατρικής για διάσωση καθε ανθρώπινης ζωής : Στην μαζική καταστροφή επικρατεί το αξίωμα ότι προέχει η διάσωση πρωτίστως των δυνητικά διασωζόμενων θυμάτων(τα συνοδά ηθικα και δεοντολογικά προβλήματα είναι άλλο θέμα ).

Ομως, οι καιροί ου μενετοί . Καταλήγοντας, οφείλω ως γιατρός να τονίσω ότι η εκπαίδευση του Προσωπικού στο νοσοκομείο, εκ των ενόντων ή ακόμη καλύτερα με πρόσκληση συμμετοχής έμπειρου Συμβούλου, όσο κι αν ακούγεται σουρεαλιστικός στόχος λόγω της σοβαρής υποστελέχωσής του, είναι ο πιο ρεαλιστικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε μια φυσική καταστροφή ή ένα μαζικό δυστύχημα, στο μέτρο του δυνατού. Θεωρώ ότι θα υπάρχει η υπηρεσιακή υποστήριξη τέτοιων προτάσεων. Οι εργαζόμενοι στο νοσοκομείο οφείλουμε την σταθερή επιδίωξη της καλύτερης δυνατής διαχείρισης των θυμάτων την πρώτη χρυσή ώρα μετά το συμβάν, όπου κρίνεται η επιβίωση. Άλλωστε δεν υπάρχει καλύτερη επιβεβαίωση του κοινωνικού ρόλου των επαγγελματιών υγείας από την συνεχή προσπάθεια βελτίωσης των δυνατοτήτων τους με έμπρακτη ανάλυψη των ευθυνών της θέσης τους. Το κράτος έρχεται μετά, την δεύτερη ώρα- ή…κι αργότερα.

(Σημ. Αφιερώνεται στην μνήμη της μάνας μου που πέθανε στην Λαμία το ίδιο βράδυ, στις 4.2.1994)