Της Ελευθερίας Κούρταλη

Έπειτα από μια δύσκολη χρονιά για τα risk assets το 2018, με το βίαιο sell-off να κάνει δύο φορές την εμφάνισή του στις αγορές, τον Φεβρουάριο και τον Οκτώβριο, το 2019 φαίνεται να "κληρονομεί" τις ανησυχίες γύρω από την παγκόσμια οικονομία, τον εμπορικό πόλεμο και την αυστηρότερη νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών, διαγράφοντας, έτσι, ένα καθόλου εύκολο 2019. Σε αυτό το περιβάλλον, το Ελληνικό Χρηματιστήριο, το οποίο έχασε το τρένο της bull market των τελευταίων 9 ετών, βρίσκεται αντιμέτωπο τόσο με εγχώριους όσο και με εξωτερικούς "αντίθετους ανέμους".

To τέλος του "bull run" των παγκόσμιων μετοχών δεν είναι πολύ μακριά, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Reuters στο περιβάλλον 250 funds από Ευρώπη, ΗΠΑ και Ασία, με τις ανησυχίες για την παγκόσμια ανάπτυξη και τις αυστηρότερες οικονομικές συνθήκες να αναμένεται να πλήξουν τις αγορές το επόμενο έτος.
Οι παγκόσμιες μετοχές κατέγραψαν χαμηλά έτους στα τέλη Οκτωβρίου κατά τη διάρκεια ενός βίαιου sell-off, το οποίο "εξαφάνισε" 5 τρισεκατομμύρια δολάρια από την αξία των αγορών, οδηγούμενο από τον εμπορικό πόλεμο που κήρυξαν οι ΗΠΑ αλλά και από την επιθετική στάση της Federal Reserve.

Σύμφωνα με τους χρηματιστηριακούς αναλυτές που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, η πρόσφατη βουτιά των αγορών έχει σχεδόν ολοκληρωθεί. Εκτιμούν πως το 2018 θα καταλήξει να είναι ένα έτος που οι επενδυτές θα θέλουν να ξεχάσουν, με τις περισσότερες αγορές να "κλείνουν" στο κόκκινο. Ενώ όλοι εκτός από έναν από τους 17 βασικούς διεθνείς δείκτες αναμένεται να κινηθούν υψηλότερα από τα σημερινά επίπεδα μέχρι το τέλος του 2019, περίπου οι μισοί δεν αναμένεται να ανακάμψουν από τις απώλειες του τρέχοντος έτους, με το 2019 να αποτελεί για την πλειονότητα των funds το έτος του τέλους της παγκόσμιας bull market, αν και το 25% των ερωτηθέντων εμφανίζεται πιο απαισιόδοξο, εκτιμώντας πως θα τελειώσει φέτος.

Οι κίνδυνοι που οδήγησαν στην πρόσφατη βουτιά των αγορών –οι εμπορικές εντάσεις, οι διαπραγματεύσεις του Brexit, οι αναταραχές στις αναδυόμενες αγορές– θα μπορούσαν να βλάψουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ, όπως δήλωσε η Fed σε έκθεσή της για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

"Αν και η μεταβλητότητα θα παραμείνει αυξημένη –έχουμε δει δύο διορθώσεις μεγέθους 10% αυτό το έτος ήδη–, η πραγματική bear market θα ξεκινήσει όταν βρεθούμε σε ύφεση ή εισέλθουμε σε φάση ύφεσης", σημείωσε η Mona Mahajan, διαχειρίστρια κεφαλαίων της Allianz Global Investors. "Με δεδομένο ότι η ύφεση στις ΗΠΑ αναμένεται μετά το επόμενο δωδεκάμηνο και ότι οι αγορές αρχίζουν να αποτιμούν την ύφεση από έναν έως έξι μήνες πριν, θα μπορούσαμε να διαπιστώσουμε από τεχνική άποψη ότι η bear market θα αρχίσει να εμφανίζεται προς τα τέλη του επόμενου έτους".

Οι φόβοι του 2019

Οι φόβοι ότι ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας θα κλιμακωθεί ακόμα περισσότερο έχουν κάνει τους στρατηγικούς αναλυτές της Wall Street λιγότερο αισιόδοξους για την πορεία του δείκτη-βαρoμέτρου των διεθνών αγορών, S&P 500, το επόμενο έτος, αλλά εξακολουθούν να αναμένουν ότι ο δείκτης θα κλείσει ελαφρώς υψηλότερα τον επόμενο χρόνο σε σχέση με τα σημερινά του επίπεδα. Όπως σημειώνει ο Richard Lacaille, επικεφαλής επενδύσεων στη State Street Global Advisors, "αν και ο S&P 500 σημείωσε το μακροβιότερο bull run τον Αύγουστο του 2018, μια σοβαρή διόρθωση τον Οκτώβριο μας υπενθύμισε ότι είμαστε πιο κοντά στο τέλος του κύκλου από την αρχή και ότι οι επενδυτές πρέπει να προετοιμαστούν για αυξημένη αστάθεια".

Είναι χαρακτηριστικό πως, παρά την απότομη πτώση των παγκόσμιων μετοχών τούς τελευταίους μήνες, μόνο το 27% περίπου των funds θεωρεί τις διεθνείς μετοχές φθηνές, με το 40% μάλιστα να δηλώνει ότι είναι αρκετά ακριβές και περίπου το ένα τρίτο να δηλώνει ότι είναι ακριβές.

Οι ευρωπαϊκές μετοχές αναμένεται να κινηθούν σε ένα σφιχτό εύρος διακύμανσης έως το τέλος του 2018 αλλά και κατά τη διάρκεια του 2019, σύμφωνα με τα funds, καθώς η επιβράδυνση της ανάπτυξης, οι πολιτικοί κίνδυνοι και οι ανησυχίες για τις προστατευτικές πολιτικές της Ουάσινγκτον κρατούν τους επενδυτές μακριά από την αύξηση του ρίσκου στα χαρτοφυλάκιά τους.

Πού θα προσγειωθούν οι ευρωπαϊκοί δείκτες

Οι δείκτες της Ευρώπης και της Ευρωζώνης σημειώνουν απώλειες της τάξης του 8%-10% φέτος, έχοντας μείνει πίσω σε σχέση με τη Wall Street, καθώς οι αναλυτές έχουν μειώσει τις προβλέψεις για την κερδοφορία των εισηγμένων επιχειρήσεων εν μέσω της εξασθένησης των οικονομικών προοπτικών και των εντάσεων γύρω από τον Προϋπολογισμό της Ιταλίας. Ο πανευρωπαϊκός δείκτης STOXX 600 αναμένεται να φτάσει τις 365 μονάδες μέχρι το τέλος του έτους, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των 250 διαχειριστών κεφαλαίων και αναλυτών, 6,2% χαμηλότερα σε ετήσια βάση. Ο δείκτης Euro STOXX 50 των κορυφαίων εταιρειών της Ευρωζώνης αναμένεται να φτάσει τις 3.250 μονάδες μέχρι το τέλος του έτους, με πτώση 7,2% στο σύνολο του έτους.

"Κανείς δεν θέλει να έχει πραγματικά έκθεση στις μετοχές της ζώνης του ευρώ, καθώς η αβεβαιότητα του Brexit και ένας πιθανός εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ συνεχίζουν να τρομάζουν τους επενδυτές", επισημαίνει ο Markus Huber, trader στη City of London Markets. "Τα βραχυπρόθεσμα ριμπάουντ της αγοράς είναι πάντοτε πιθανά, αλλά δεν θα είναι δυνατόν να υπάρξει μια ολοκληρωμένη ανάκαμψη μέχρι να υπάρξει λιγότερη αβεβαιότητα στις αγορές", προσθέτει.

Σε ό,τι αφορά το 2019, οι αναλυτές εμφανίζονται περισσότερο απαισιόδοξοι παρά αισιόδοξοι, καθώς το νέο περιβάλλον της νομισματικής πολιτικής και το οριστικό τέλος του φθηνού χρήματος αναμένεται να "χτυπήσουν" τα χαρτοφυλάκια.

"Δεν βλέπουμε τις μετοχές της ζώνης του ευρώ να σημειώνουν καλή πορεία το επόμενο έτος, καθώς αναμένουμε ότι ο κύκλος της εταιρικής κερδοφορίας θα συνεχίσει να επιδεινώνεται", εκτιμά ο Stephane Ekolo, στρατηγός αναλυτής στην Tradition, στο Λονδίνο. Επιπλέον, η εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία τερματίζει το πρόγραμμα QE, το οποίο τόνωσε τις αγορές με 2,6 τρισεκατομμύρια ευρώ από την αρχή του στο α' τρίμηνο του 2015 έως σήμερα, είναι απίθανο να παράσχει οποιαδήποτε στήριξη. "Οι επενδυτές αποτιμούν ήδη το τέλος της πολιτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ το 2019, γεγονός που θα δώσει ώθηση στο ευρώ, ασκώντας ακόμα μεγαλύτερη πίεση στις μετοχές", επισημαίνει ο Guy Foster, επικεφαλής έρευνας στην Brewin Dolphin.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των 250 funds που συμμετείχαν στη δημοσκόπηση, ο δείκτης Euro STOXX 50 θα φτάσει τις 3.325 μονάδες, ενώ ο STOXX 600 τις 373 μονάδες στα τέλη του 2019, δηλαδή μόλις 2% υψηλότερα από τα σημερινά επίπεδα, γεγονός που δείχνει ότι οι απώλειες του 2018 δεν αναμένεται να καλυφθούν. Σε ό,τι αφορά τον ιταλικό δείκτη FTSE MIB, ο οποίος έχει χτυπηθεί έντονα λόγω των ανησυχιών για τον Προϋπολογισμό της Ρώμης, εκτιμάται ότι θα βρεθεί στις 19.000 μονάδες στα τέλη του 2018 και στις 19.056 μονάδες στα τέλη του 2019. Ο γερμανικός DAX αναμένεται να φτάσει τις 11.670 μονάδες στα τέλη Δεκεμβρίου και τις 11.850 μονάδες στα τέλη του 2019, ενώ ο γαλλικός CAC 40 αναμένεται στις 5.139 μονάδες φέτος και στις 5.300 μονάδες το 2019.

Τα περισσότερα funds, πάντως, επισημαίνουν πως μεγάλο μέρος της απόδοσης της Ευρώπης θα εξαρτηθεί από την πορεία της Wall Street. Αυτό σημαίνει ότι, αν οι ΗΠΑ ανακάμψουν, οι μετοχές της Ευρωζώνης θα ανακάμψουν επίσης, αλλά σε μικρότερο βαθμό, ενώ στην πτώση της Wall Street η βουτιά στην Ευρώπη θα είναι μεγαλύτερη.

Επιφυλακτικότητα στη Wall Street

Οι φόβοι για έναν παρατεταμένο εμπορικό πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας και μια ενδεχομένως πολύ πιο αυστηρή Fed έχει κάνει τα funds της Wall Street να είναι λιγότερο αισιόδοξα για την πορεία της χρηματιστηριακής αγοράς το επόμενο έτος, έστω και αν αναμένουν μικρή άνοδο σε σχέση με τα φετινά επίπεδα.

Ο S&P 500 θα τελειώσει το 2019 στις 2.975 μονάδες, ενώ στο τέλος του 2018 θα φτάσει τις 2.800 μονάδες. Ο Dow Jones το 2019 θα κλείσει στις 26.865 μονάδες και στις 25.460 μονάδες στα τέλη του 2018.

"Μειώνουμε τους στόχους μας για τους αμερικανικούς δείκτες λόγω των κινδύνων γύρω από τον εμπορικό πόλεμο καθώς και την πολιτική της Fed", σημειώνει ο Leo Grohowski, επικεφαλής επενδύσεων της BNY Mellon Wealth Management στη Νέα Υόρκη. "Όσο περισσότερο διαρκεί αυτή η εμπορική αψιμαχία, τόσο περισσότερες δυνατότητες έχει να μετατραπεί σε εμπορικό πόλεμο". Η πρόβλεψη για τον S&P 500 της BNY Mellon στα τέλη του 2019 είναι οι 3.000 μονάδες, από 3.100 που ήταν πριν από τρεις μήνες.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, από τους μεγαλύτερους κινδύνους στην αγορά είναι εάν οι ΗΠΑ και οι παγκόσμιες οικονομίες αποδειχθούν αδύναμες να αντιμετωπίσουν τα πολύ υψηλότερα επιτόκια. Η Fed αναμένεται να αυξήσει τα επιτόκια τον Δεκέμβριο για τέταρτη φορά φέτος, αλλά τα σημάδια επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας και η πρόσφατη αστάθεια της αγοράς θέτουν ερωτήματα σχετικά με τον αριθμό των αυξήσεων των επιτοκίων το επόμενο έτος, ο οποίος και θα επηρεάσει σημαντικά την πορεία των διεθνών αγορών και όχι μόνον της Wall Street.

Οι δύσκολες προοπτικές του Χ.Α.

Στη δίνη της αβεβαιότητας είναι "εγκλωβισμένη" η Ελλάδα, με το Ελληνικό Χρηματιστήριο και τα ελληνικά ομόλογα να βρίσκονται εδώ και μήνες σε έναν έντονο κλοιό πιέσεων, γεγονός που αποδεικνύει πως οι επενδυτές προτιμούν να απέχουν παρά να "αγοράσουν" το ελληνικό "success story", βάζοντας, έτσι, στο συρτάρι για πολλούς μήνες τα όποια σχέδια για έκδοση νέου ομολόγου και θέτοντας τα ελληνικά assets εκτός του ραντάρ των ξένων χαρτοφυλακίων. H κρίση στην Ιταλία αποτελεί, σύμφωνα με τους αναλυτές, απλώς έναν από τους πολλούς παράγοντες που είναι "υπεύθυνοι" για την αδύναμη εικόνα των ελληνικών μετοχών και ομολόγων, με την έλλειψη ενός αναπτυξιακού σχεδίου, τις καθυστερήσεις στις μεταρρυθμίσεις και την πολιτική παροχολογίας της ελληνικής κυβέρνησης, το πρόβλημα των "κόκκινων" δανείων των ελληνικών τραπεζών και την κρίση αξιοπιστίας που ακόμη βαραίνει το επενδυτικό κλίμα λόγω των υποθέσεων όπως αυτή της Folli Follie, να αποτελούν τη ρίζα της αρνητικής στάσης των ξένων χαρτοφυλακίων.

Ο κλάδος-οδηγός του Χ.Α., ο τραπεζικός, έχει βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα από τον περασμένο Μάιο και μετά τα αποτελέσματα του α' τριμήνου, με τις κεφαλαιοποιήσεις των τεσσάρων συστημικών τραπεζών να έχουν "γονατίσει" πλέον σε επίπεδα των 4 δισ. ευρώ, με πτώση 55% από τις αρχές του έτους, και με το Ελληνικό Χρηματιστήριο – παρά το ριμπάουντ της περασμένης εβδομάδας λόγω της θετικής ετυμηγορίας της Moody's για το σχέδιο της ΤτΕ για τα "κόκκινα" δάνεια– να σημειώνει "μαύρη πρωτιά" διεθνώς, καταγράφοντας τις μεγαλύτερες απώλειες από όλους τους διεθνείς δείκτες από τις αρχές της χρονιάς, οι οποίες διαμορφώνονται στο 25%, με 10 δισ. ευρώ να έχουν χαθεί από τη συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς αυτό το διάστημα.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, η κινητοποίηση των ελληνικών Αρχών για τη μείωση των "κακών" δανείων των τραπεζών σε συνδυασμό με την κίνηση της Eurobank, η οποία στέλνει ένα μήνυμα για τις άλλες ελληνικές τράπεζες, είναι ότι πρέπει να αναζητήσουν τους δικούς τους τρόπους ώστε να επιταχύνουν τη διαδικασία εξυγίανσης χωρίς να προκύψουν νέες κεφαλαιακές ανάγκες, αν και φτιάχνουν το έδαφος για μια αλλαγή σκηνικού στο Χρηματιστήριο, ωστόσο είναι ακόμη πολύ πρόωρο να υπάρξει μια θετική εκτίμηση. Η προσέλκυση των επενδυτών στην Ελλάδα, και επομένως στο Χ.Α., παραμένει το μεγάλο ζητούμενο και, με τη χώρα να βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο το 2019, είναι δύσκολο να δει κανείς την κυβέρνηση να ενεργοποιείται προς αυτή την κατεύθυνση.

Έχοντας χάσει το τρένο του διεθνούς ράλι τα τελευταία χρόνια, τώρα το Χ.Α. βρίσκεται αντιμέτωπο με τη μεταβλητότητα και την επιφυλακτικότητα που δίνουν το "παρών" στις διεθνείς αγορές, με το 2019 να αποτελεί, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, ένα καθόλου εύκολο έτος για τις μετοχές. Σύμφωνα, μάλιστα, με τη Societe Generale, η αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ το επόμενο έτος θα αποτελέσει πηγή αστάθειας και θα ωθήσει το ευρώ και τις αποδόσεις των ομολόγων της περιοχής σε αρκετά υψηλότερα επίπεδα. Αυτή είναι μια εξέλιξη η οποία θα χτυπήσει τις μετοχές της περιοχής, όπως επισημαίνει, και συστήνει αποφυγή των μετοχών της ευρωπεριφέρειας, δηλαδή της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ελλάδας, και ιδιαίτερα της Ιταλίας.  capital.gr