ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΝΙΣΥΡΟ

Στο πλαίσιο παρακολούθησης του Ηφαιστείου της Νισύρου και της ευρύτερης περιοχής του ΝΑ τμήματος του Ελληνικού Ηφαιστειακού τόξου, ο Τομέας Γεωφυσικής-Γεωθερμίας του Τμήματος Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (ΤΓΓ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) έχει εγκαταστήσει ένα δίκτυο μη-μόνιμων και μόνιμων σταθμών GPS (Global Position System) μέτρησης της εδαφικής κίνησης στην Νίσυρο το Γυαλί, τη βραχονησίδα Στρογγύλη και στην Κω. Η εν λόγω δραστηριότητα της παρακολούθησης της εδαφικής παραμόρφωσης της Νισύρου, ξεκίνησε από το ΤΓΓ το 1997 κατά την περίοδο της έντονης σεισμικής δραστηριότητας (1996-1997), και συνεχίζεται έως σήμερα με τελευταία περίοδο επαναμέτρησης τον Αύγουστο-Σεπτέμβριο του 2021. Το δίκτυο αποτελείτε από 19 σημεία μέτρησης στην Νίσυρο, 2 στο Γυαλί, και 1 στη Στρογγύλη. Ως σταθμός αναφοράς για την διαφορική επίλυση του τοπικού δικτύου GPS της Νισύρου, ως και την μελέτη της εδαφικής κίνησης στο ηφαιστειακό πεδίο Νισύρου-Γυαλί-Στρογγυλή, επιλέχθηκε σημείο στην πόλη της Κω.

Για την συνεχή μελέτη και παρακολούθηση της εδαφικής κίνησης στην Νίσυρο το Νοέμβριο του 2016 σε συνεργασία με τον Δήμο Νισύρου και την βοήθεια του Δημάρχου Δρ. Χριστοφή Κορωναίου εγκαταστάθηκε μόνιμος δορυφορικός γεωδαιτικός δέκτης GPS στο Δημαρχείο της Νισύρου (σταθμός NISY), ενώ τον Αύγουστο του 2021 ο σταθμός αναβαθμίστηκε με νέο δέκτη. Επίσης, την ίδια περίοδο (Αύγουστος 2021) εγκαταστάθηκε και νέο μόνιμο σημείο μέτρησης στην Αντιμάχεια της Κω (Σταθμός KOSC) ούτως ώστε να μελετάτε η διαφορική κίνηση μεταξύ Κω-Νισύρου .

Η επαναμέτρηση του δικτύου της Νισύρου πραγματοποιείτε ετήσια συνεχώς από το 1997. Τα αρχικά αποτελέσματα από την τελευταία επαναμέτρηση τον Αύγουστο του 2021 έδειξαν ότι η εδαφική κίνηση στην Νίσυρο έχει παρόμοια μορφή με τις προηγούμενες περιόδους και πιθανότατα η πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα δεν συνδέετε και με αντίστοιχη ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Στόχος του Τομέα Γεωφυσικής-Γεωθερμίας του ΤΓΓ του ΕΚΠΑ είναι η εγκατάσταση και άλλων μόνιμων σταθμών GPS στην περιοχή της Νισύρου και στο Γυαλί για την καλύτερη συνεχή παρακολούθηση της εδαφικής κίνησης σε πραγματικό χρόνο. Τα δεδομένα επεξεργάζονται καθημερινά και επιλύσεις των συντεταγμένων της θέσης των δεκτών με μεγάλη ακρίβεια (2-4 mm στην οριζόντια διεύθυνση και 6-8mm στην κατακόρυφη) παρέχουν ακριβή στοιχεία για την εδαφική κίνηση και παραμόρφωση η οποία λαμβάνει χώρα στην Νίσυρο. Οι ημερήσιες επιλύσεις πραγματοποιούνται από τον Τομέα Γεωφυσικής Γεωθερμίας του ΕΚΠΑ και στόχος είναι να δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του Δήμου και του Τομέα. Τα δεδομένα αυτά αξιολογούνται συνδυαστικά με την σεισμική δραστηριότητα με τελικό στόχο την έγκαιρη και έγκυρη αναγνώριση πρόδρομων φαινομένων ηφαιστειακής δραστηριότητας.

Ταυτόχρονα μελέτη της εδαφικής παραμόρφωσης πραγματοποιείτε με δορυφορική Συμβολομετρία Ραντάρ αξιοποιώντας δορυφορικά δεδομένα του συστήματος Copernicus της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA). Επίσης, στόχος του Τομέα είναι η περεταίρω διερεύνηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας και με άλλες επίγειες Γεωφυσικές τεχνικές

Εικόνα 1. Δίκτυο ΕΚΠΑ μόνιμων και μη-μόνιμων σταθμών μέτρησης εδαφικής κίνησης περιοχής Νισύρου – Κω-Γυαλί. Οι σταθμοί NISY και KOSC είναι μόνιμοι σταθμοί GPS με παροχή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο.

Το Εργαστήριο Φυσικής Γεωγραφίας του Τμήματος Γεωλογίας και Περιβάλλοντος (ΤΓΓ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) έχει μελετήσει εντατικά τον υποθαλάσσιο χώρο της περιοχής Κω-Νισύρου συνδυάζοντας τα χερσαία και θαλάσσια δεδομένα και έχει δημιουργήσει έναν ενιαίο συνθετικό μορφοτεκτονικό χάρτη της περιοχής, πραγματοποιώντας εργασίες υπαίθρου το καλοκαίρι του 2021 σε συνεργασία με τον Δήμο Νισύρου. Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα που έχουν αναλυθεί, παρατηρείται μία δραστηριότητα στο ανατολικό περιθωριακό ρήγμα της υποθαλάσσιας λεκάνης της Νότιας Νισύρου με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ χωρίς να σχετίζεται με το ηφαίστειο της Νισύρου.

Εικόνα 2. Συνθετικός τεκτονικός χάρτης Νισύρου-Τήλου με απεικόνισή των χερσαίων και υποθαλάσσιων ρηγμάτων. Επίκεντρα σεισμών (κατάλογος του ΕΑΑ).