Απαντήσεις για το θέμα της διευθέτησης του ελληνικού χρέους και για το πότε θα παρθούν οι αποφάσεις για τα μέτρα, δίνει η κυβέρνηση με non paper.
Το Μαξίμου επιχειρεί να αναλύσει το τι συμφωνήθηκε στη Μάλτα αφήνοντας να εννοηθεί ότι κάποιοι παρερμήνευσαν τη δήλωση του εκπροσώπου του κ. Σόιμπλε ο οποίος ζήτησε ψήφιση των μέτρων και στη συνέχεια οι αποφάσεις για το χρέος.
Οπως φαίνεται από το σημείωμα, η κυβέρνηση θα ψηφίσει τα μέτρα, θα τα περάσει από τη Βουλή αφού βεβαίως έχει ολοκληρωθεί το SLA και αφού το ΔΝΤ απαντήσει για το αν θα συμμετάσχει στο πρόγραμμα.
Αναλυτικά τονίζεται:
Για να μην υπάρχουν παρερμηνείες διευκρινίζουμε ότι ο οδικός χάρτης της συμφωνίας της Μάλτας έχει ως εξής:
1. Ολοκλήρωση της τεχνικής συμφωνίας (SLA) που περιλαμβάνει τις εντός προγράμματος μεταρρυθμίσεις καθώς και τα θετικά και αρνητικά μέτρα για τα έτη 2019 και 2020.
2. Συγκεκριμενοποίηση σε προσεχές Eurogroup των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος τα οποία όπως έχει πολλάκις διευκρινιστεί θα εφαρμοστούν μετά το τέλος του προγράμματος (Σεπτέμβριος 2018). Η συγκεκριμενοποίηση των μέτρων για το χρέος τώρα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα καθώς πρέπει να ληφθούν υπόψη ώστε να υπάρξει θετική μελέτη βιωσιμότητας του χρέους από τις τεχνικές ομάδες του ΔΝΤ. Η θετική μελέτη βιωσιμότητας του χρέους είναι απαραίτητη ώστε να μπορεί το ΔΣ του Ταμείου να εγκρίνει συμμετοχή στο ελληνικό πρόγραμμα.
3. Μετά την εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος (Σεπτέμβρης 2018) θα εφαρμοστούν και τα μέτρα και τα αντίμετρα που προβλέπει η συμφωνία της Μάλτας (01.01.2019).
Αυτός είναι ο οδικός χάρτης και δεν αμφισβητείται από κανέναν: Ούτε από τον κ. Β. Σόιμπλε, ο οποίος αυτήν ακριβώς τη συμφωνία περιέγραψε και στις σημερινές δηλώσεις του.
Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένεται -μετά και την προ-συμφωνία που επετεύχθη στο Eurogroup της Μάλτας– η σημερινή συνάντηση της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ με την επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, στο Βερολίνο.
Στην ατζέντα των διαβουλεύσεων θα βρεθεί και το ελληνικό ζήτημα, ενώ θεωρείται βέβαιο ότι θα συζητηθεί και το ζήτημα του χρέους.
Οι δύο «σιδηρές κυρίες» έχουν τα δικά τους σχέδια, ενόψει μάλιστα των εκλογών στη Γερμανία το φθινόπωρο και το «μεγάλο παζάρι» ένδεκα μέρες αργότερα στην Ουάσιγκτον
Η καγκελάριος Μέρκελ θα συναντήσει σήμερα τους επικεφαλής πέντε διεθνών οικονομικών οργανισμών προκειμένου να συζητήσει επίκαιρα οικονομικά θέματα, ενώ κεντρικό ρόλο στις συζητήσεις θα έχει η γερμανική προεδρία των G-20.
H κ. Μέρκελ θα συναντήσει τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), Χοσέ Ανχελ Γκουρία (José Ángel Gurría), την επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρντ, τον πρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας Τζιμ Γιονγκ Κιμ (Jim Yong Kim), τον γενικό διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) / WTO Ρομπέρτο Αζεβέντο (Roberto Azevêdo), τον γενικό διευθυντή της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας ΙLO Γκάι Ράιντερ (Guy Ryder).
Η ετήσια άτυπη συνάντηση λαμβάνει χώρα για ένατη φορά.
Σε αγώνα δρόμου επιδίδονται οι τράπεζες προκειμένου να προλάβουν την έναρξη ισχύος του εξωδικαστικού συμβιβασμού. Θέλουν να σημάνουν «κόκκινο» συναγερμό προς τους δανειολήπτες που έχουν σε καθυστέρηση δάνεια, πιστεύοντας ότι με την έναρξη του νόμου θα μπορέσουν να κινητοποιήσουν τους πελάτες τους και θα μειώσουν με τον τρόπο αυτό τα «κόκκινα» δάνεια.
«Καταιγίδα» εξωδίκων βρίσκουν αποδέκτες τους κακοπληρωτές - δανειολήπτες, καθώς οι τράπεζες έχουν σε ανάπτυξη ένα «καλάθι» άμεσων ενεργειών προκειμένου να κινητοποιήσουν τους πελάτες τους των οποίων οι οφειλές ξεπερνούν τις 90 ημέρες.
Στο στόχαστρο μπαίνουν άμεσα τα δάνεια χωρίς εξασφαλίσεις και η λογική των τραπεζών είναι πριν από την πώληση των δανείων αυτών σε funds και πλατφόρμες, να κινητοποιηθούν οι μηχανισμοί είσπραξης στο μέγιστο. Μπορεί τα δάνεια χωρίς εξασφαλίσεις να μην επιδέχονται πλειστηριασμούς, αν όμως κάποιος δανειολήπτης χαρακτηριστεί ως μη συνεργάσιμος, η τράπεζα μπορεί να εγείρει δικαστικά απαιτήσεις. Το ίδιο θα συμβεί στους δανειολήπτες και εάν το δάνειό τους βρεθεί στο χαρτοφυλάκιο κάποιου fund.
Για τον σκοπό αυτόν οι τράπεζες έχουν στα καταστήματα τους ανθρώπους που ασχολούνται μόνον με τα κόκκινα δάνεια και είναι οι επονομαζόμενοι [Restructuring Banking Officers». Μια ειδική ομάδα δηλαδή που ασχολείται αποκλειστικά με τις οφειλές που είναι σε μεγάλη καθυστέρηση. Ενημερώνει τους δανειολήπτες, τους προτείνει λύσεις για να πληρώσουν ή φτάνει στο έσχατο σημείο των εξωδίκων και των ένδικων μέτρων.
Ρυθμίσεις
Τα πιστωτικά ιδρύματα προσφέρουν μακροχρόνιες ρυθμίσεις με στόχο οι δανειολήπτες να σταματήσουν να είναι «κόκκινοι». Όπως σημειώνουν μάλιστα, οι περισσότεροι από αυτούς, είχαν ρυθμίσει στο παρελθόν τις οφειλές τους και εν τω μεταξύ δημιούργησαν εκ νέου οφειλές. Οι τράπεζες ρυθμίζουν και επαναρυθμίζουν τα κόκκινα αλλά τελικώς το ύψος τους παραμένει σημαντικό.
Είναι εύκολο για δάνεια χωρίς εξασφαλίσεις οι τράπεζες να προχωρήσουν σε έναν διακανονισμό που θα προβλέπει και κούρεμα (το οποίο θα εφαρμοστεί μόλις ισχύσει ο εξωδικαστικός συμβιβασμός). Το σημαντικό για τις τράπεζες που έχουν αναδυθεί σε έναν αγώνα δρόμου είναι να πετύχουν τους στόχους που έχουν συμφωνήσει με τον SSM σε ό,τι αφορά τα καθυστερούμενα δάνεια. Τη Δευτέρα θα παρουσιαστεί από την κυβέρνηση και επίσημα η συμφωνία με τους δανειστές σε ό,τι αφορά τον εξωδικαστικό συμβιβασμό.
Πιο συγκεκριμένα, συνέντευξη Τύπου εν όψει της συζήτησης του σχεδίου νόμου για τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων στις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής, θα πραγματοποιήσουν τη Δευτέρα ο υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης, Δημήτρης Παπαδημητρίου και ο Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Φώτης Κουρμούσης.
Στόχοι
Στο τέλος του καλοκαιριού αναμένεται να μπουν μπροστά οι πωλήσεις χαρτοφυλακίων δανείων και εκτιμάται πως τα δάνεια που θα πωληθούν θα είναι της τάξεως των 8 δισ. Ρευστοποιήσεις, πωλήσεις και διαγραφές αλλά και μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις θα είναι τα εργαλεία με τα οποία τα πιστωτικά ιδρύματα θα δουλέψουν για να αλλάξουν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα.
Στις μακροχρόνιες ρυθμίσεις προβλέπεται παράταση της διάρκειας του δανείου, η μείωση του επιτοκίου, αλλά και τακτικές σπασίματος του δανείου στα δύο με πάγωμα τμήματος της οφειλής.
Με βάση τον κώδικα δεοντολογίας οι τράπεζες έχουν στη διάθεσή τους και διαγραφές, πωλήσεις, πλειστηριασμούς του ακινήτου αλλά και λύσεις όπως χρηματοδοτική μίσθωση αλλά και εθελοντική παράδοση.
Στην πρόσφατη της έκθεση για τα κόκκινα δάνεια, η Τράπεζα της Ελλάδος σημείωσε πως πρέπει να ενταθούν οι δικαστικές ενέργειες, όπως είναι οι πλειστηριασμοί ακινήτων, κυρίως για τα δάνεια που βρίσκονται σε καθυστέρηση μεγαλύτερη των 720 ημερών (δύο χρόνια) και δεν έχουν καταγγελθεί.
Στόχος είναι το ποσοστό των μη καταγγελμένων δανείων να μειωθεί στο 107% για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στο 2% με 24% για τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Κύκλοι της αγοράς σημειώνουν πως η κατάσταση θα αλλάξει μόνον σε περίπτωση που πραγματοποιηθεί η αξιολόγηση και κινηθούν τάχιστα οι διαδικασίες σε ό,τι αφορά τον εξωδικαστικό συμβιβασμό.
Ολοι οι τραπεζίτες στα conference calls που πραγματοποίησαν πρόσφατα μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων τους σημείωσαν πως η κατάσταση σε ότι αφορά τα κόκκινα δάνεια για τις τράπεζες παραμένει υπό όρους αναστρέψιμη, όπως επίσης στην ίδια κατεύθυνση θα κινηθούν και οι λοιποί στόχοι των τραπεζών για το 2017.
Αν ωστόσο χαθεί το διάστημα μέχρι τον Ιούνιο τότε τα πράγματα θα είναι εξόχως κρίσιμα για την κατάσταση στην αγορά και ειδικότερα στον τραπεζικό κλάδο. Μία αναθεώρηση των στόχων προς το χειρότερο μπορεί να αλλάξει εντελώς τα δεδομένα για τα πιστωτικά ιδρύματα της χώρας.
Πάντως οι τράπεζες στην παρούσα φάση δεν δέχονται πίεση μόνον σε ό,τι αφορά το θέμα των κόκκινων δανείων αλλά και σε εκείνο της κερδοφορίας του 2017.
Δανειολήπτες με ενέχυρα
Ρευστοποιήσεις μέσω πλειστηριασμών
Σε κάθε περίπτωση, διαφορετική συμπεριφορά θα πρέπει να επιδείξουν οι δανειολήπτες με ενέχυρα.
Οι τραπεζικοί παράγοντες σημειώνουν πως ενόψει της ισχύος του νέου θεσμικού πλαισίου αυτή δείχνει να είναι και η τελευταία ευκαιρία για τους χιλιάδες «κόκκινους» δανειολήπτες να ρυθμίσουν τις οφειλές τους.
Πολύ σύντομα θα ξεκινήσουν οι πωλήσεις των «κόκκινων» χαρτοφυλακίων στα fund και το επόμενο βήμα θα είναι στις περιπτώσεις που υπάρχουν ενέχυρα να ξεκινήσουν οι ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων μέσω πλειστηριασμών.
Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή κινδύνου για τα κεφάλαια των τραπεζών, ιδιαίτερα τώρα που αυτά αυξάνονται από τις αρχές του έτους στο πλαίσιο της καθυστέρησης της υλοποίησης της συμφωνίας.
Οι τράπεζες θα πρέπει μέχρι το τέλος του 2019 να έχουν μειώσει τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματά τους κατά 40 δισ. ευρώ φθάνοντας στα 67 δισ. ευρώ.
Ας σημειωθεί πως με βάση τα στοιχεία του 2017 οι τράπεζες θα περάσουν τα κρίσιμα stress tests του 2018 στα οποία δεν πρέπει με τίποτα να έχουν απολέσει κεφάλαια. Η όποια ανακεφαλαιοποίηση θα οδηγήσει τα πιστωτικά ιδρύματα στο bail in. Ένα κούρεμα καταθέσεως θα ανατρέψει πλήρως το status των τραπεζών.
imerisia.gr
Λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν χιλιάδες φορολογούμενοι, οι οποίοι αδυνατούν να πληρώσουν το φόρο κληρονομιάς, επεξεργάζεται το υπουργείο Οικονομικών.
Το θέμα βρίσκεται στο τραπέζι των συσκέψεων στο επιτελείο της υφυπουργού Οικονομικών, Κατερίνας Παπανάτσιου, σε μια προσπάθεια να διευκολυνθούν όσοι φορολογούμενοι δεν διαθέτουν τα εισοδήματα για την αποπληρωμή του φόρου κληρονομιάς, με αποτέλεσμα πολλές φορές να οδηγούνται και στην αποποίηση της κληρονομιάς για να αντιμετωπίσουν το αδιέξοδο.
Συγκεκριμένα, όπως μεταδίδει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, εξετάζεται να ενεργοποιηθεί ο νόμος, ο οποίος προβλέπει τη δυνατότητα αποπληρωμής του φόρου κληρονομιάς με παραχώρηση ακινήτου από τον φορολογούμενο στο δημόσιο. Η διάταξη υπάρχει, ήδη, στην υφιστάμενη νομοθεσία και αυτό που απομένει είναι η υπουργική απόφαση, η οποία, αφενός, θα την θέτει σε ισχύ, αφετέρου, θα διευκρινίζει όλες τις παραμέτρους για τον τρόπο υλοποίησής της.
Τα ζητήματα που πρέπει να διευκρινιστούν αφορούν, μεταξύ άλλων, στο ύψος του φόρου κληρονομιάς πάνω από το οποίο θα μπορεί να γίνεται χρήση του μέτρου αυτού, όπως και τον τρόπο που θα γίνεται η αποτίμηση της αξίας του ακινήτου που θα παραχωρείται. Σε κάθε περίπτωση, όπως διευκρινίζουν αρμόδιοι παράγοντες του υπουργείο Οικονομικών, το μέτρο δεν θα αφορά στην πληρωμή άλλων φόρων π.χ. φόρο εισοδήματος, ΕΝΦΙΑ κτλ. Θα εφαρμόζεται αποκλειστικά για τη φορολογία κληρονομιών.
Στο υπουργείο Οικονομικών υπάρχουν σκέψεις να τεθεί ένα κατώτατο όριο φόρου κληρονομιάς πάνω από το οποίο θα μπορεί να ενεργοποιείται το μέτρο, όπως για παράδειγμα για φόρο κληρονομιάς πάνω από 5.000 ευρώ ή και υψηλότερα. Παράλληλα, η βασική σκέψη είναι η αποτίμηση της αξίας του ακινήτου που θα παραχωρεί ο φορολογούμενος να γίνεται με βάση τις αντικειμενικές αξίες των ακινήτων. Το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού των αξιών, παρά τις αδυναμίες του, θεωρείται το πλέον αξιόπιστο αυτή τη στιγμή απαλλάσσοντας τις αρμόδιες υπηρεσίες από χρονοβόρες διαδικασίες που απαιτεί ο προσδιορισμός της εμπορικής αξίας των ακινήτων και από τριβές με τους φορολογούμενους.
Βεβαίως θα πρέπει να επιλυθούν και άλλα ζητήματα, όπως για παράδειγμα με τι κριτήρια θα επιλέγεται το ακίνητο που θα παραχωρείται από τον φορολογούμενο για την εξόφληση του φόρου κληρονομιάς. Από το υπουργείο Οικονομικών διευκρινίζουν ότι σε κάθε περίπτωση η αξία του ακινήτου που θα επιλέγεται θα πρέπει να είναι στα επίπεδα του φόρου, αφού δεν θα προβλέπεται διαδικασία επιστροφής χρημάτων προς τον φορολογούμενο, ούτε η αξιοποίηση του και για πληρωμές άλλων φόρων τώρα ή στο μέλλον.
Η ρύθμιση αυτή αναμένεται να συμβάλλει και στον περιορισμό του φαινομένου αποποίησης κληρονομιών που παρουσιάζει αύξηση τα τελευταία χρόνια. Βεβαίως, δεν είναι μόνο - ούτε κυρίως - οι φόροι που οδηγούν πολλούς στην αποποίηση κληρονομιάς ακίνητης περιουσίας. Αφού τις περισσότερες φορές ο βασικός λόγος είναι η επιδίωξη αποποίησης των χρεών του κληρονομούμενου που οδηγεί στην πρακτική αυτή. Πάντως σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στη Βουλή το 2016 υπέβαλλαν αίτηση αποποίησης κληρονομιάς 54.422 φορολογούμενοι έναντι 45.628 το 2015, 41.388 το 2014 και 29.199 το 2013.
imerisia.gr
Ομάδα Βρετανών και Αμερικανών επιστημόνων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Γερμανία οφείλει το οικονομικό θαύμα στο κούρεμα χρέους. "Σημασία δεν έχει τόσο αν πληροί μια χώρα τους όρους, αλλά εάν χρειάζεται κούρεμα".
Με αφορμή τις ατέρμονες διαπραγματεύσεις για να κλείσει η αξιολόγηση η εφημερίδα Handelsblatt επαναφέρει τη συζήτηση στη δυσεπίλυτη διαφωνία μεταξύ ΔΝΤ και Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, διαφωνία που δυσκολεύει την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στους δανειστές και την Αθήνα.
Επικαλούμενη διεθνείς οικονομολόγους, όπως τον γάλλο Τομά Πικετί και τον αμερικανό Τζέφρι Σαξ, η εφημερίδα υπενθυμίζει τη Συμφωνία του Λονδίνου, το 1953, με την οποία διαγράφηκαν τα χρέη της Γερμανίας και υποστηρίζει ότι η σημερινή κατάσταση της Ελλάδας θυμίζει σε πολλά εκείνη της μεταπολεμικής Γερμανίας, όταν η χώρα δεν μπορούσε να ξεπληρώσει τα χρέη της.
"Η Γερμανία οφείλει το οικονομικό θαύμα στο κούρεμα χρέους"
"Ιστορικοί της οικονομίας είναι πεπεισμένοι ότι το κούρεμα χρέους συνέβαλε αποφασιστικά στο να ξεπεράσει η οικονομικά γονατισμένη Γερμανία τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες παρά το ότι επωφελήθηκαν περισσότερο από το σχέδιο Μάρσαλ, όπως τονίζει βρετανοαμερικανική ερευνητική ομάδα" σημειώνεται στο άρθρο, που παραπέμπει σε διαπιστώσεις του Αλμπρεχτ Ρίτσι από το London School of Economics ότι η Γερμανία οφείλει το οικονομικό θαύμα, το σταθερό μάρκο και την ευνοϊκή θέση των δημοσιονομικών της στο δραστικό κούρεμα χρέους.
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε με ποιο τρόπο η Συμφωνία του Λονδίνου επηρέασε τις δημόσιες δαπάνες και διαπίστωσε ότι με το κούρεμα του χρέους βελτιώθηκε η πιστοληπτική αξιοπιστία της χώρας. Η κυβέρνηση ήταν σε θέση να παίρνει νέα δάνεια με χαμηλά επιτόκια, ενώ από την έναρξη των διαπραγματεύσεων στα μέσα του 1951 μέχρι την κατάληξή τους τα επιτόκια κρατικών ομολόγων δεκαετούς διάρκειας έπεσαν από 3 σε 1,8%. Από αυτήν τη μείωση επωφελήθηκαν επίσης και οι επιχειρήσεις μειώνοντας παράλληλα τα έξοδά τους σε ξένο νόμισμα.
Και ο Γερμανός δημοσιογράφος επισημαίνει: "Αυτό που η Γερμανία έπραξε με επιτυχία, δηλαδή να χρησιμοποιήσει την αυξημένη πιστοληπτική αξιοπιστία της για να πάρει νέα δάνεια, χρησιμοποιείται σήμερα από τη γερμανική πλευρά ως ένα από τα βασικά επιχειρήματα εναντίον ενός κουρέματος του ελληνικού χρέους, επειδή δεν υπάρχει εμπιστοσύνη ότι η Αθήνα θα χρησιμοποιήσει τα χρήματα επωφελώς. Αλλά και τότε υπήρχαν επικριτές της συμφωνίας που εξέφραζαν τον φόβο ότι το κούρεμα χρέους θα οδηγούσε τη γερμανική κυβέρνηση σε ασταθή δημοσιονομική πολιτική".
"Σημασία έχει εάν χρειάζεται ένα κούρεμα"
Στην έρευνα επισημαίνονται ωστόσο και οι διαφορές ανάμεσα στη μεταπολεμική Γερμανία και τη σημερινή Ελλάδα. Ότι τότε στο επίκεντρο τέθηκε η αποδοτικότητα της γερμανικής οικονομίας, ενώ σήμερα κυριαρχούν η εξυπηρέτηση του χρέους και η εφαρμογή των μέτρων λιτότητας και των μεταρρυθμίσεων. Οι διαφορές οφείλονται επίσης στο ότι τότε η Γερμανία ήταν σημαντικός εταίρος των ΗΠΑ κατά τον Ψυχρό Πόλεμο με τους Σοβιετικούς, ενώ η Ελλάδα δεν είναι τόσο σημαντική χώρα στη σημερινή παγκόσμια συγκυρία. Ωστόσο, κατά τον οικονομολόγο Τζέφρι Σαξ το αποφασιστικό δεν είναι εάν αξίζει μια χώρα ένα κούρεμα κι αν πληροί του όρους, κάτι δευτερεύον στις διαπραγματεύσεις στην περίπτωση της Γερμανίας, αλλά εάν μια χώρα χρειάζεται ένα κούρεμα, όπως ακριβώς τότε η Γερμανία – και σήμερα η Ελλάδα.
Γερμανοελληνικές συγκρίσεις κάνει και η εφημερίδα Bild, αυτή τη φορά με αφορμή την έναρξη της θερμής φάσης του προεκλογικού αγώνα στη Ρηνανία Βεστφαλία. Ο αρθρογράφος της επισημαίνει ότι το κρατίδιο με 180 εκ. χρέος είναι ο βασιλιάς του χρέους στη Γερμανία, όπως είναι και η Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Και επικαλείται τον επικεφαλής του Ινστιτούτου IFO του Μονάχου Κλέμενς Φουστ που καταλογίζει αδυναμίες στην ανάπτυξη, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην Ελλάδα.
Τέλος η ελβετική Neue Zürcher Zeitung παρουσιάζει τη ζωή του Αργύρη Σφουντούρη, του τετράχρονου τότε επιζώντα από τη σφαγή του Διστόμου το 1944, με αφορμή την παρουσίαση αύριο από τον ίδιο του βιβλίου του "Είμαι ακόμη εκείνο το τετράχρονο αγόρι" στο θέατρο Stock της Ζυρίχης.
Πηγή: Deutsche Welle