Οι Καρυάτιδες που αναδύθηκαν μέσα από το χώμα του τύμβου Καστά πριν από μερικά εικοσιτετράωρα, συνιστούν συνταρακτικό αρχαιολογικό εύρημα, το οποίο βέβαια προστίθεται σε όσα έχουν ήδη αποκαλυφθεί, κυρίως όμως προοιωνίζεται εκείνα που πρόκειται να έρθουν στο φως τις επόμενες ημέρες.

Το στοιχείο που εντυπωσιάζει αμέσως, είναι ότι ο συνδυασμός των Σφιγγών και των Καρυάτιδων συνδέει ακόμη πιο στενά τις Αιγές (Βεργίνα) με την Αμφίπολη: Στον περίφημο «Τάφο του Θρόνου ή της Ευρυδίκης» εμφανίζονταν τόσο οι Σφίγγες όσο και οι Καρυάτιδες, ως μικρογραφίες αγαλμάτων, στο θρόνο του συγκεκριμένου μνημείου. Δυστυχώς, όμως, τα συγκεκριμένα αγαλματίδια εκλάπησαν το 2001, υπό μυστηριώδεις συνθήκες, μέσα από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας.

Οι μαρμάρινες Κόρες που στηρίζουν στο κεφάλι τους το βάρος της οροφής, είναι ένα μοτίβο που χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα στην αρχαιοελληνική μνημειακή αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα μετά από το ύψιστο καλλιτεχνικό επίτευγμα του Ερεχθείου, στην Ακρόπολη της Αθήνας. Η εμφάνιση των Καρυάτιδων σε έναν τάφο, όπως αυτός της Αμφίπολης, μαρτυρά ξεκάθαρα την επιρροή που είχαν τα αισθητικά πρότυπα της κλασικής περιόδου στους Μακεδόνες. Ο αρχιτέκτων που επιμελήθηκε το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, όπως αποδεικνύεται καθημερινά με όσα έρχονται στο φως, επέλεξε να ενσωματώσει στο έργο τα απολύτως καλύτερα δείγματα της γλυπτικής παράδοσης. Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη ότι εκείνος, εκείνη ή εκείνοι που ετάφησαν στον τύμβο Καστά ήταν επιφανέστατοι.


Η Καρυάτιδα που κοσμεί την ανατολική πτέρυγα του ταφικού μνημείου, από την οποία δυστυχώς έχει αποκοπεί το πρόσωπό της


Λεπτομέρειες από τα έργα αναστήλωσης και στερέωσης του εσωτερικού του ταφικού μνημείου


Η Δυτική Καρυάτιδα σε όλο της το μεγαλείο

Μια ιδέα για το πώς θα μπορούσαν να είναι οι αρχικές μορφές των Καρυάτιδων ίσως να προσφέρει ένα μεταγενέστερο ταφικό μνημείο: Πρόκειται για τον θρακικό τύμβο που αποκαλύφθηκε κοντά στο χωριό Σβεστάρι της Βουλγαρίας. Σε αυτό τον τάφο εμφανίζονται δέκα κόρες, με προφανή οπτική συγγένεια με τις ελληνικές Καρυάτιδες, να στηρίζουν την οροφή με τα χέρια τους εκτεταμένα πλαγίως, ενδεχομένως όπως και τα αγάλματα της Αμφίπολης. Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ο τάφος στο Σβεστάρι επιδεικνύει σαφέστατες επιρροές από την μακεδονική και ελληνιστική τέχνη.

Οι Καρυάτιδες της Αμφίπολης, παρόλο που η κατάστασή τους μαρτυρά ότι έχουν υποστεί κάθε είδους κακουχίες, δικαιώνουν εμμέσως εκείνους που οραματίζονται το ελάχιστα πιθανό από ιστορικής άποψης, δηλαδή το να βρεθεί κάποιο νεκρικό υπόλειμμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κι αυτό διότι οι Καρυάτιδες παραπέμπουν είτε στην Ακρόπολη των Αθηνών, είτε στο Θησαυρό των Σιφνίων στους Δελφούς. Ο Αλέξανδρος, λόγω και της μαθητείας του δίπλα στον Αριστοτέλη, υπήρξε ανέκαθεν θαυμαστής του αθηναϊκού πολιτισμού. Το Ερέχθειο ολοκληρώθηκε το 406 π.Χ. και το πιο λαμπρό του χαρακτηριστικό ήταν οι Καρυάτιδες που υποκατέστησαν τους κίονες, δημιουργώντας ένα οπτικό αποτέλεσμα απαράμιλλης χάρης, κομψότητας και πλαστικότητας. Προηγουμένως, όμως, περί το 525 π.Χ. οι Σίφνιοι, είχαν αφιερώσει στον Απόλλωνα ένα κτίσμα-θησαυροφυλάκιο, στην πρόσοψη του οποίου δέσποζαν δύο Κόρες-κολώνες, ενώ στην κορυφή της στέγης του υπήρχε μια Σφίγγα. Ο Μέγας Αλέξανδρος θα πρέπει να είχε στο μυαλό του τις Καρυάτιδες, είτε όταν έστειλε στην Αθήνα 300 περσικές ασπίδες ύστερα από το θρίαμβό του στη μάχη του Γρανικού, είτε όταν αναζήτησε την εξιλέωση στους Δελφούς αφότου εξολόθρευσε 6.000 Θηβαίους, σαν αντίποινο για την εξέγερσή τους, το 335 π.Χ. 


Λεπτομέρεια από την προσπάθεια των αρχαιολόγων να αποκαλύψουν κάθε πτυχή του μοναδικού αυτού ευρήματος, της μιας εκ των δύο Καρυάτιδων


Η δυτική Καρυάτιδα, το πρόσωπο της οποίας διατηρείται σχεδόν ακέραιο


Οι εργασίες αναστήλωσης και στερέωσης του χώρου προχωρούν κανονικά


Χαρακτηριστικά θραύσματα από τα αρχικά σχέδια που διακοσμούσαν το χώρο εμπρός από τις Καρυάτιδες, σε ερυθρό και κυανό χρώμα

Εξυπακούεται, ότι οποιοσδήποτε από τους επιτελείς ή τους επιγόνους του Αλέξανδρου που θα ήθελε να τον μιμηθεί ή να αποπειραθεί να τον ξεπεράσει σε μεταθανάτια αίγλη, θα μπορούσε να παραγγείλει για τον δικό του φαραωνικό τάφο την προσθήκη Καρυάτιδων. Βέβαια, ένα από τα παράδοξα στοιχεία της ιστορίας, είναι ότι οι Καρυάτιδες παρέμειναν ανά τους αιώνες ταυτισμένες με το αθηναϊκό κλέος στην απόλυτη ακμή του, όπως όμως δηλώνει και το όνομά τους, πρόκειται για απεικόνιση γυναικών από τις Καρυές της Πελοποννήσου. 

Κατά μία εκδοχή ήταν ο περίτεχνος χορός τους που μάγεψε τους καλλιτέχνες που σχεδίασαν την Ακρόπολη, κατά μία άλλη όμως ήταν ένας βαθύτερος συμβολισμός: Όπως σημείωνε ο Βιτρούβιος, ο Ρωμαίος αρχιτέκτονας και συγγραφέας, οι κάτοικοι των Καρυών είχαν συμμαχήσει με τους Πέρσες, όταν όμως οι υπόλοιποι Έλληνες απέκρουσαν τους «βαρβάρους», οι Αθηναίοι ανέλαβαν να τιμωρήσουν τους προδότες. Το ότι ανέθεσαν στις κόρες τους να φέρουν το βάρος των σκεπών στα οικοδομήματά τους, παραπέμπει σε μια μορφή αιώνιας καταδίκης. Αλλά και σε ένα μήνυμα προς παραδειγματισμό, ότι κανείς δεν μένει ατιμώρητος ύστερα από μια φριχτή προδοσία. 

Κάποιοι διέκριναν ένα ελαφρό μειδίαμα στην δυτική Καρυάτιδα της Αμφίπολης, εκείνη που σώζεται σχεδόν ακέραιη, παρά τη ρωγμή και το βάρος που απειλεί να τη συνθλίψει επί χιλιετίες. Το εάν όντως χαμογελούσαν οι Κόρες-φρουροί του τάφου είναι άλλο ένα μυστήριο στη σειρά των αινιγμάτων που κρύβει ο Τύμβος Καστά -μάλλον όμως όχι για πολύ ακόμη.


Χαρακτηριστικά θραύσματα από τους ρόδακες που διακοσμούσαν το χώρο εμπρός από τις Καρυάτιδες, σε ερυθρό και κυανό χρώμα


Το άνοιγμα στο δεύτερο διαφραγματικό τείχο που αποκαλύφθηκε μετά την απομάκρυνση όγκων χώματος και θραυσμάτων


Ο χώρος εμπρός από τη δεύτερη είσοδο του ταφικού μνημείου

Από την  μέχρι στιγμής πορεία της ανασκαφής στον Τάφο της Αμφίπολης από πολλούς διατυπώνεται η άποψη ότι ο τάφος πιθανόν να έχει συληθεί.

 

Στην ανακοίνωσή του το ΥΠΠΟ αφήνει υπονοούμενα ότι ο τάφος μπορεί να είναι ασύλητος - Τα κενά ανάμεσα στους τοίχους σφράγισης υποστηρίζουν οι αρχαιολόγοι ότι μπορεί να είναι μέρος του σχεδιασμού σφράγισης του τύμβου

Συνεχίζονται οι ανασκαφικές εργασίες στον λόφο Καστά, στην Αμφίπολη, από την ΚΗ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Με τη αφαίρεση χωμάτων από τον προθάλαμο, στον χώρο πίσω από τον τοίχο των Σφιγγών, αποκαλύφθηκε τμήμα μαρμαροθετημένου δαπέδου, με λευκά, μικρά ακανόνιστα τμήματα μαρμάρου, σε κόκκινο φόντο, σωζόμενο σε εξαιρετικά καλή κατάσταση.

Στο κατώφλι του πρώτου διαφραγματικού τοίχου των Σφιγγών, εντοπίστηκαν επί της νωπογραφίας η οποία το κάλυπτε, ίχνη μπλε χρώματος.

Διαπιστώθηκε, επίσης, ότι και στους τρεις χώρους , μετά από τον τοίχο σφράγισης, υπάρχει χαλαρή αμμώδης επίχωση, ως το μέγιστο ύψος της θόλου. Οι τρεις χώροι, που δημιουργούνται από την κατασκευή των εγκάρσιων διαφραγματικών τοίχων, κατά μήκος της θόλου, φαίνεται ότι καταχώθηκαν κατά την σφράγιση του ταφικού μνημείου. Οι τοίχοι, εν μέρει, λειτουργούν και ως στοιχεία αντιστήριξης των χαλαρών επιχώσεων. Τόσο το κενό στον εξωτερικό τοίχο σφράγισης όσο και οι οπές στα επόμενα διαφράγματα, που πιθανόν να έχουν προέλθει από αφαίρεση λίθων ή και από μη τοποθέτηση λίθων, φαίνεται ότι αποτελεί μέρος σχεδίου σφράγισης του τάφου. 

Η διαπίστωση, μέχρι σήμερα, ύπαρξης τριών χώρων, κατά μήκος της θόλου, αποτελεί ένα ακόμη ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μνημείου, το οποίο αποκαλύπτεται στον λόφο Καστά.

Ο πρώτος διαφραγματικός τοίχος, μετά την είσοδο, έχει αποκαλυφθεί μόνον ως το ιωνικό επιστύλιο, το οποίο διακοσμείται με τους οκτάφυλλους ανάγλυφους ρόδακες. Στο ακραίο ανατολικό τμήμα του επιστυλίου εμφανίστηκε το ανώτατο τμήμα πλευρικής παραστάδος. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι λείπει το ακραίο δυτικό τμήμα του επιστυλίου, όπως και οι υπερκείμενοι αυτού λίθοι. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει- δελτίο της 25ης Αυγούστου-επί του διαφραγματικού τοίχου θα υπάρχει η είσοδος, η οποία θα οδηγεί στον δεύτερο χώρο του μνημείου. Η μορφή της εισόδου θα αποκαλυφθεί μετά την αφαίρεση των χωμάτων, κατά τις αμέσως επόμενες μέρες.

Τεχνικές εργασίες

Παράλληλα, με την πρόοδο της ανασκαφικής έρευνας, εξελίσσονται, με εντατικούς ρυθμούς, η ολοκλήρωση των εργοταξιακών υποδομών καθώς και η θωράκιση του μνημείου και του ευρύτερου χώρου του, από απρόσμενες καιρικές συνθήκες.

Για την προστασία του μνημείου από την βροχή, εκτός από την κατασκευή του στεγάστρου, το οποίο και ολοκληρώθηκε, ξεκίνησε περιφερειακά του μνημείου, η διαμόρφωση αγωγών απορροής των ομβρίων υδάτων.

Για την αφαίρεση των χαλαρών αμμωδών επιχώσεων απαιτήθηκε δομοστατική και γεωτεχνική μελέτη η οποία περιλαμβάνει:

1. Τον πλήρη εγκιβωτισμό των διαφραγμάτων με ξύλινα στοιχεία.

2. Τη διαμόρφωση “παταριών”, σε ικρίωμα εργασίας βαρέως τύπου, τα οποία επιτρέπουν την υποστήλωση της θόλου, με τη δημιουργία κατάλληλου νάρθηκα και την ομαλή πρόσβαση από χώρο σε χώρο, καθώς και την ασφαλή υλοποίηση της αποχωμάτησης των χώρων.

3. Την ισχυρή αντιστήριξη του δεύτερου διαφραγματικού χώρου για την αντιμετώπιση των ισχυρών ωθήσεων από τις γαίες του επόμενου χώρου. 

4. Την εξωτερική αντιστήριξη της εισόδου με τις Σφίγγες, για την ασφάλεια του διαφράγματος και έδραση αντιστηρικτικών στοιχείων, που ενδεχομένως να απαιτηθούν, κατά την πρόοδο των ανασκαφικών εργασιών. 

protothema.gr

Το γεγονός έχει ανάψει κόκκινο συναγερμό στην Αρχαιολογική υπηρεσία, η οποία καλείται να δώσει απαντήσεις για το αν πρόκειται για μεμονωμένο εύρημα ή αποτελούσε μέρος ενός συνόλου ευρημάτων.