Το DNA και το λοιπό γενετικό υλικό από τον σκελετό του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης μπορεί να συγκριθεί με ανάλογο υλικό από τους τάφους της Βεργίνας, αλλά και υλικό που υπάρχει ήδη σε τράπεζες δεδομένων στην Αίγυπτο και άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής και κυρίως της Ασίας, κάτι που μπορεί να βοηθήσει, ακόμη και με αποκλεισμούς, στην προσπάθεια να προσδιοριστεί η ταυτότητα του «ενοίκου».

Γενετικό υλικό από τον τάφο ΙΙ του Φιλίππου καθώς και από τον τάφο του Πρίγκιπα στη Βεργίνα έχει σταλεί ήδη στο Ινστιτούτο Γενετικής και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ από τον περασμένο Αύγουστο, ενώ σημαντική μπορεί να είναι η συμβολή του και στην προσπάθεια «αποκρυπτογράφησης» του σκελετού της Αμφίπολης, αν σταλεί γενετικό υλικό του. Σε ό,τι αφορά το υλικό της Βεργίνας, όπως δήλωσε χθες ο ανθρωπολόγος και μέλος της Ομάδας Ανθρωπολογικών Ερευνών, Θόδωρος Αντίκας, τα αποτελέσματα θα είναι γνωστά σε περίπου έξι μήνες.

Τα μέλη της ομάδας δείχνουν πρόθυμα να αναλάβουν και τη μελέτη του σκελετού της Αμφίπολης. Μέχρι στιγμής ωστόσο το υπουργείο Πολιτισμού δεν έχει αποφασίσει σε ποια διεπιστημονική ομάδα θα ανατεθεί η συγκεκριμένη εργασία.

«Η εξέταση του γενετικού υλικού του νεκρού της Αμφίπολης μπορεί να συγκριθεί με αυτήν του υλικού της Βεργίνας. Εάν αποδειχτεί ότι υπάρχει συγγενική σχέση των νεκρών της Βεργίνας με αυτόν της Αμφίπολης, θα περιοριστεί ο... κατάλογος των υποψήφιων ''ενοίκων'' του τύμβου Καστά», δήλωσε στο «Εθνος» ο κ. Αντίκας και προσέθεσε: «Στις αρχές του 2013 βρέθηκαν τα οστά του βασιλιά της Αγγλίας Ριχάρδου Γ' σε πάρκινγκ στο Λονδίνο και πολύ σύντομα εντοπίστηκε μέσω τράπεζας δεδομένων συγγενής του στην... Αυστραλία».

Η δημιουργία τράπεζας DNA με γενετικό υλικό από ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών στην Ελλάδα επανήλθε στο προσκήνιο, παρότι αρκετοί επιστήμονες του χώρου τη ζητούν εδώ και χρόνια. «Το ανθρώπινο γονιδίωμα έχει ανακαλυφθεί από τις αρχές της δεκαετίας του '90 και μόνο εμείς στην Ελλάδα δεν έχουμε ακόμη οργανωθεί» λέει ο κ. Αντίκας.

Τα μέλη της Ομάδας Ανθρωπολογικών Ερευνών, που σε ό,τι αφορά τη Βεργίνα έχουν επικεφαλής την καθηγήτρια Αρχαιολογίας Χρυσούλα Παλιαδέλη, παρουσίασαν το σκελετικό υλικό από τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας κάνοντας και ερμηνευτικές προσεγγίσεις στα ανθρωπολογικά δεδομένα στο φετινό, 27ο Συμπόσιο για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, που έγινε τον Μάρτιο στη Θεσσαλονίκη.

Χρυσούλα Παλιαδέλη και Θόδωρος Αντίκας

Την παρουσίαση έκανε η ίδια η κ. Παλιαδέλη, που αναφέρθηκε με έμφαση και στη δημιουργία μιας τέτοιας τράπεζας DNA. Οπως είπε, στόχος της διεπιστημονικής ομάδας είναι «η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων που θα υποστηρίζεται από τρισδιάστατη ηλεκτρονική σάρωση και θα παρέχει στην ελληνική και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα τη δυνατότητα να μελετήσει ένα ευαίσθητο και πολύτιμο υλικό χωρίς να διακινδυνεύει τη φθορά του».

Προκειμένου μάλιστα να προλάβει τυχόν αντιδράσεις, εξήγησε ότι «η ανθρωπολογική έρευνα των δύο σκελετικών συνόλων από τον θάλαμο και τον προθάλαμο του τάφου ΙΙ που κατέγραψε 350 οστά και θραύσματα συνοδεύεται από 3.000 έγχρωμες και υποστηρίχθηκε από αξονικές τομογραφίες, ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης και φθορισμομετρία ακτίνων, που εντόπισαν πάνω στα οστά και άλλα υλικά».

«Η έρευνά μας βασίζεται στην ανάλυση της αλληλούχισης του DNA για να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα αρχαιολογικού χαρακτήρα», εξηγεί στην ιστοσελίδα το αρμόδιο τμήμα Βιομοριακής Αρχαιολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

Η ομάδα
Ο Θ. Αντίκας δίδαξε στο ΑΠΘ, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο Ιλινόις και στο Παρίσι, ενώ η σύζυγός του αναλύει εδώ και 22 χρόνια και κάνει μελέτες ανθρωπολογίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ο προϊστάμενος του Εργαστηρίου Αρχαιομετρίας του Ινστιτούτου Επιστήμης Υλικών του Ερευνητικού Κέντρου «Δημόκριτος», Γιάννης Μανιάτης, αποτελεί αναπόσπαστο μέλος της ομάδας. Ο κ. Μανιάτης έχει χρονολογήσει πάνω από 2.500 δείγματα από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι τα σύγχρονα ιστορικά χρόνια, ενώ είναι αυτός που εγκατέστησε το Εργαστήριο Ανθρακα-14 στον «Δημόκριτο». Μαζί του είναι και η υποψήφια διδάκτορας Ντόρα Αρβανίτη.

Το αρχαίο DNA αποτελεί ένα παράθυρο στο παρελθόν, ικανό να μας οδηγήσει σε στοιχεία όπως: ο τρόπος ζωής του νεκρού, οι συνήθειές του, ακόμη και οι ασθένειες που ο νεκρός είχε περάσει ή η οργάνωση των δομών της κοινωνίας στην οποία εκείνος έζησε

Στην ομάδα συμμετέχουν τρεις αρχαιολόγοι. Ο Δημοσθένης Κεχαγιάς, που έχει ειδικευτεί στη μελέτη υφασμάτων, η Νάνσυ Κυριάκου, διδάκτωρ Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, και ο δύτης-αρχαιολόγος και υποψήφιος διδάκτωρ του ΑΠΘ Αλέξανδρος Τούρτας, που συμμετείχε στην πρόσφατη ενάλια έρευνα του ναυαγίου των Αντικυθήρων. Οι δύο τελευταίοι είναι συνεργάτες της Χρυσούλας Παλιαδέλη στην πανεπιστημιακή ανασκαφή της Βεργίνας από το 1990 και το 2004 αντίστοιχα.

Τρία από τα μέλη της Ομάδας Ανθρωπολογικών Ερευνών, οι Θ. Αντίκας, Γ. Μανιάτης, Δ. Κεχαγιάς, συμμετείχαν στις αρχές Οκτωβρίου σε εκδήλωση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου παρουσία της διευθύντριάς του, Πολυξένης Βελένη, παρουσίασαν τα αποτελέσματα τετραετούς έρευνας σε υλικό του τάφου ΙΙ, του τάφου του Φιλίππου.

Ο κ. Μανιάτης μίλησε για τα θραύσματα από τη μάσκα που φορούσε ο Φίλιππος Β' ως αρχιερέας των ορφικών μυστηρίων και μετά την καύση την τοποθέτησαν στο πρόσωπό του, ο κ. Κεχαγιάς μελέτησε τα υπολείμματα από το πορφυρό ύφασμα με το οποίο τυλίχθηκαν τα οστά, ενώ ο κ. Αντίκας σημείωσε ότι η μελέτη του σκελετικού υλικού στον τάφο ΙΙ απέδειξε πως ο νεκρός είναι ο Φίλιππος Β' και η νεκρή του προθαλάμου η κόρη του Σκύθη βασιλιά Αθέα.

Τα μέλη της ομάδας έστειλαν επιστολή συνεργασίας στην Κατερίνα Περιστέρη ήδη από τον Αύγουστο του 2013, όταν γινόταν η ανασκαφή του ταφικού περιβόλου στον τύμβο Καστά. «Κάνω έκκληση. Προς Θεού, αν βρεθεί τάφος και σκελετικό ή άλλο υλικό να μην τον αγγίξει κανείς, ούτε καν ειδικευμένος εργάτης, και να απομακρυνθεί προσεχτικά από ειδικό επιστήμονα», ανέφερε σε ηλεκτρονικό του μήνυμα ο κ. Αντίκας, αλλά δεν αποκαλύπτει αν πήρε απάντηση και τι έλεγε αυτό

Το εξειδικευμένο ερευνητικό κέντρο
Βρίσκουν τρόπο ζωής και ασθένειες

Απόλυτο «κλειδί» για τον προσδιορισμό της ταυτότητας του σκελετού της Αμφίπολης, το DNA θα κληθεί μέσω της ανάλυσής του να δώσει τις επιστημονικές απαντήσεις στα φλέγοντα ερωτήματα «ποιος;», «πότε;» αλλά και «υπό ποίες συνθήκες;», πάνω στα οποία όλοι επί του παρόντος πιθανολογούν.

Μερίδα ακαδημαϊκών φτάνει στο σημείο να παρομοιάζει την ανάλυση του DNA με «τη μεγαλύτερη αρχαιολογική ανασκαφή όλων των εποχών», κι όχι άδικα. «Η έρευνά μας βασίζεται στην ανάλυση της αλληλούχισης του DNA για να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα αρχαιολογικού χαρακτήρα», εξηγεί στην ιστοσελίδα το αρμόδιο τμήμα Βιομοριακής Αρχαιολογίας του βρετανικού Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ. Εξειδικευμένο στις... ανασκαφές γενετικού υλικού, το συγκεκριμένο ερευνητικό εργαστήριο εντάσσεται στη Σχολή Επιστημών Ζωής («Faculty of Life Sciences») του «University of Manchester», λειτουργεί υπό την επίβλεψη του καθηγητή Βιομοριακής Αρχαιολογίας Τέρι Μπράουν και έχει στο παρελθόν συνεργαστεί πολλές φορές με το Ινστιτούτο «Δημόκριτος».

Εξειδίκευση
Το βρετανικό πανεπιστήμιο είναι ένα από τα εξειδικευμένα ερευνητικά κέντρα όπου θα μπορούσαν να μεταφερθούν τα οστά του σκελετού της Αμφίπολης για ανάλυση (ενδεχομένως να είναι και το επικρατέστερο).

Σύμφωνα άλλωστε με τις πληροφορίες στην ιστοσελίδα του, το «Μάντσεστερ» έχει στο παρελθόν εργαστεί πάνω σε «αρχαιολογικούς σκελετούς από τη Βρετανία και την Ελλάδα», ενώ μεταξύ των δημοσιεύσεων του καθηγητή Τέρι Μπράουν ξεχωρίζει κανείς και μία του 2008 για «το αρχαίο DNA σε ανθρώπινα οστά από τη νεολιθική εποχή και την εποχή του χαλκού σε αρχαιολογικές τοποθεσίες σε Ελλάδα και Κρήτη» («Ancient DNA in human bones from Neolithic and Bronze Age sites in Greece and Crete»).

Το αρχαίο DNA αποτελεί ένα παράθυρο στο παρελθόν, ικανό να μας οδηγήσει σε στοιχεία όπως: ο τρόπος ζωής του νεκρού, οι συνήθειές του, ακόμη και οι ασθένειες που ο νεκρός είχε περάσει ή η οργάνωση των δομών της κοινωνίας στην οποία εκείνος έζησε.

«Το αρχαίο DNA έχει αξιοσημείωτες δυνατότητες ως πηγή γενετικών δεδομένων ... ενώ παράλληλα προσφέρει επίσης νέες δυνατότητες και στο μέτωπο της μελέτης των ασθενειών από τις οποίες υπέφεραν οι άνθρωποι τα αρχαία χρόνια», εξηγεί στην ιστοσελίδα του το τμήμα Βιομοριακής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ.

ethnos.gr