Σήμερα, Παρασκευή 17 Νοεμβρίου, συμπληρώνονται 44 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου εναντίον της Απριλιανής δικτατορίας. Ήταν η κορυφαία αντιδικτατορική εκδήλωση και ουσιαστικά προανήγγειλε της πτώση της Χούντας, που επιβλήθηκε στη χώρα στις 21 Απριλίου 1967.

Ακολουθεί ένα σύντομο χρονικό, που περιλαμβάνει τα σημαντικά γεγονότα πριν από την εξέγερση στο Πολυτεχνείο, την τριήμερη εξέγερση και την επέμβαση του στρατού, η οποία άφησε πίσω της δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες.

Το απόγευμα άρχισαν να συγκεντρώνονται γύρω από το κτίριο πολίτες που ήθελαν να εκφράσουν τη συμπαράστασή τους. Η αστυνομία τους διέλυσε βίαια, αλλά στη συνέχεια αυτοί συγκεντρώθηκαν στην οδό Ακαδημίας, όπου άναψαν κεριά και έμειναν όλη τη νύχτα.

Κυριακή 4 Νοεμβρίου 1973

Το τριήμερο της εξέγερσης και η αιματηρή καταστολή της

Τετάρτη 14 Νοεμβρίου

Γύρω στις 12 το μεσημέρι: Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου άρχισαν οι Γενικές Συνελεύσεις των φοιτητών. Συνελεύσεις πραγματοποιήθηκαν την ίδια μέρα και στη Νομική, στη Φυσικομαθηματική και στη Βιομηχανική Σχολή.

Είχε προηγηθεί, την προηγούμενη ημέρα, η απόφαση δικαστηρίου που αθώωνε τους 12 από τους συλληφθέντες στα γεγονότα της 4ης Νοεμβρίου και επέβαλλε ποινές με αναστολή στους υπολοίπους.

Οι φοιτητές αξίωναν να γίνουν εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους τον επόμενο μήνα και όχι τον Νοέμβριο του 1974, όπως ήθελε η χούντα. Ακόμα απαιτούσαν οι εκλογές να διεξαχθούν ενώπιον εφορευτικών επιτροπών και να έχουν δικαίωμα υποψηφιότητας όλοι οι φοιτητές και όχι μόνο οι άριστοι.

Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου οι φοιτητές φώναζαν συνθήματα κατά της χούντας και πετούσαν νεράντζια στις αστυνομικές δυνάμεις που κατέφθασαν και περικύκλωσαν το κτίριο.

Περίπου στις 2 μετά το μεσημέρι: Φοιτητές της Νομικής Σχολής, αφού διατύπωσαν σε ψήφισμα το σύνολο των αιτημάτων τους, πορεύτηκαν διαδηλώνοντας προς το Πολυτεχνείο. Όμως, στην οδό Σόλωνος συγκρούστηκαν με αστυνομικές δυνάμεις. Έτσι, άλλοι από αυτούς έφτασαν στο Πολυτεχνείο και άλλοι διαλύθηκαν στους γύρω δρόμους. Στο Πολυτεχνείο άρχισαν να συρρέουν και φοιτητές από άλλες Σχολές.

Τα πρώτα συνθήματα που ακούγονταν ήταν: «ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΖΗΤΩ Η ΔΗΜΟΚΤΑΤΙΑ», «20% ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ», «12ΜΗΝΗ ΘΗΤΕΙΑ», , «ΛΑΕ ΠΕΙΝΑΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΚΥΝΑΣ», «ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ».

Στις 6 το απόγευμα: Οι Γενικές Συνελεύσεις των Σχολών του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα. Έξω είχαν αρχίσει ήδη να συγκεντρώνονται εργάτες, μαθητές, απλοί πολίτες. Μια καθαρά φοιτητική διαδικασία είχε μετατραπεί γρήγορα σε λαϊκή κινητοποίηση ενάντια στη χούντα.

Στις 7 το απόγευμα: Αποφασίστηκε η κατάληψη του Πολυτεχνείου. Στη συνέχεια εκλέχτηκε η πρώτη Συντονιστική Επιτροπή (22 φοιτητές και 2 εργάτες) και άρχισε η οργάνωση του αγώνα (κατασκευή ραδιοφωνικού πομπού, φροντίδα για εξασφάλιση προμηθειών με συνεισφορά φοιτητών και πολιτών, περιφρούρηση του χώρου από προβοκάτορες, έλεγχος των πυλών, στήσιμο νοσοκομείου, λειτουργία εστιατορίου κ.ά). Στους επιβάτες των διερχόμενων αυτοκινήτων φοιτητές μοίραζαν τις πρώτες χειρόγραφες προκηρύξεις.

Γύρω στα μεσάνυχτα: Έκλεισαν οι πόρτες. Εντός του κτιρίου παρέμειναν φοιτητές αλλά και αρκετοί εργάτες. Συγκροτήθηκαν παντού και για κάθε ζήτημα επιτροπές. Ετοιμάστηκαν και κολλήθηκαν αφίσες, τυπώθηκαν και μοιράστηκαν προκηρύξεις στο συγκεντρωμένο πλήθος, σημαντικό μέρος του οποίου έμεινε εκεί όλη τη νύχτα για συμπαράσταση.

Πέμπτη 15 Νοεμβρίου

Η φοιτητική κινητοποίηση εξελίσσεται σε πρωτόγνωρο για το στρατιωτικό καθεστώς λαϊκό ξεσηκωμό. Ιδίως μετά το μεσημέρι χιλιάδες απλοί πολίτες, υπάλληλοι, εργάτες και μαθητές συγκεντρώνονταν στους δρόμους γύρω από το Πολυτεχνείο και συγκρούονταν άφοβα με την αστυνομία.

Στις 5 το πρωί: Άνοιξαν οι πόρτες του Πολυτεχνείου και άρχισαν να ακούγονται τα πρώτα συνθήματα της ημέρας. Στους γύρω δρόμους βρίσκονταν ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις.

Γύρω στις 9 το πρωί: Η Συντονιστική Επιτροπή ανακοίνωσε ότι η κατάληψη θα συνεχιστεί μέχρι να ικανοποιηθούν όλα τα αιτήματα. Κυκλοφόρησαν διάφορες πολυγραφημένες προκηρύξεις της Συντονιστικής Επιτροπής και χιλιάδες χειρόγραφες. Η είδηση ότι φοιτητές από την Πάτρα ήταν καθ’ οδόν προς το Πολυτεχνείο ενίσχυσε την αγωνιστική διάθεση των συγκεντρωμένων.

Στις 2 το μεσημέρι: Η κυβέρνηση απάντησε στη Σύγκλητο του Πολυτεχνείου ότι θα σεβαστεί το άσυλο. Είχε προηγηθεί, στα κτίρια του Ζωγράφου, στις 8 το πρωί, έκτακτη συνεδρίαση της Συγκλήτου, που αποφάσισε να στείλει σχετικό αίτημα στην κυβέρνηση.

Το απόγευμα: Έφτασαν 300 φοιτητές από την Πάτρα, που έσπασαν τον κλοιό της αστυνομίας και μπήκαν στο Πολυτεχνείο. Μπήκαν επίσης πολλοί μαθητές Γυμνασίων, που είχαν σχολάσει από τα σχολεία τους. Μαθητές από τεχνικές σχολές έφτασαν κρατώντας ένα μεγάλο πανό.

Το βράδυ: Εκλέχτηκε νέα 32μελής Συντονιστική Επιτροπή. Πλήθος κόσμου πρόσφερε τσιγάρα, χρήματα, τρόφιμα και κάθε λογής είδη για την ενίσχυση της κατάληψης. Τέθηκε σε λειτουργία ισχυρότερος ραδιοφωνικός πομπός, ώστε η φωνή «των Ελεύθερων Αγωνιζόμενων φοιτητών, των Ελεύθερων Αγωνιζόμενων Ελλήνων» να ακούγεται πιο καθαρά και σε όσο γίνεται περισσότερα σημεία της Αττικής. «Εδώ Πολυτεχνείο! Λαέ της Ελλάδας το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού αγώνα μας ενάντια στη δικτατορία και για την Δημοκρατία»

Γύρω στα μεσάνυχτα: Στο κτίριο του Πολυτεχνείου παρέμεναν 4.000 περίπου άτομα που, μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού, καλούσαν τον λαό σε "ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ" και "ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ". Απ' έξω διαδήλωναν διάφορες ομάδες πολιτών.

Παρασκευή 16 Νοεμβρίου

Η λαϊκή συμπαράσταση διογκώνεται και εκδηλώνεται έμπρακτα στο Πολυτεχνείο, στους γύρω δρόμους, στο κέντρο και σε άλλες περιοχές της χώρας. Οι εξεγερμένοι και ο ραδιοφωνικός τους σταθμός δονούσαν τις καρδιές των Ελλήνων με τα συνθήματα: “ΨΩΜΙ – ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ”, “ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ”, “ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ”, “ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ”, “ΈΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ”.

Στη 1 μετά τα μεσάνυχτα: Αποφασίστηκε να συνταχθεί διακήρυξη που θα μοιραζόταν το πρωί σε εργοστάσια και σε άλλους χώρους εργασίας. Οι πόρτες του Πολυτεχνείου έκλεισαν, ενώ έξω εξακολουθούσε να υπάρχει κόσμος.

Στις 5 το πρωί: Ακούστηκαν τα πρώτα συνθήματα της ημέρας. Το σύνολο της αστυνομικής δύναμης βρισκόταν στην περιοχή, έχοντας κυκλώσει τον χώρο της εξέγερσης, Στις ταράτσες των γειτονικών πολυκατοικιών είχαν τοποθετηθεί ακροβολιστές, ενώ πράκτορες της ΚΥΠ και των άλλων ειδικών υπηρεσιών είχαν εισχωρήσει στο συγκεντρωμένο πλήθος.

Γύρω στις 9 το πρωί: Άνοιξαν οι πόρτες του Πολυτεχνείου. Χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί από νωρίς γύρω από το Πολυτεχνείο. Πολλά σχολεία δεν λειτούργησαν και οι μαθητές κατέβηκαν στον χώρο του Πολυτεχνείου. Ο κόσμος ολοένα πλήθαινε.

Στις 10 το πρωί: Έγινε οργανωμένη και με πανό είσοδος οικοδόμων στο κτίριο. Μαζί με αυτούς μπήκαν και πολλοί μαθητές.

Στις 12 το μεσημέρι: Επιτροπή αγροτών από τα Μέγαρα, που αγωνίζονταν ενάντια στην απαλλοτρίωση της γης τους, έφτασε στο Πολυτεχνείο, ενώθηκε με τους φοιτητές και συναντήθηκε με τη Συντονιστική τους.

Στις 2 το μεσημέρι: Η κυβέρνηση δήλωνε ότι θα σεβαστεί το πανεπιστημιακό άσυλο. Είχε προηγηθεί, στις 8 το πρωί, έκτακτη συνεδρίαση της Συγκλήτου του Πολυτεχνείου, η οποία αποφάσισε να ζητήσει από τον υπουργό Παιδείας «να μην καταλυθεί με κανέναν τρόπο το άσυλο».

Στις 3:30 το απόγευμα: Σε συνέντευξη Τύπου της Συντονιστικής Επιτροπής, παρουσία 25 δημοσιογράφων ελληνικών εφημερίδων και ανταποκριτών ξένων πρακτορείων, διαβάστηκε η εξής διακήρυξη: «Οι φοιτητές απ’ όλες τις σχολές στη διάρκεια του φοιτητικού κινήματος συνειδητοποιήσαμε, πως τα προβλήματά μας, σχετικά με τον εκδημοκρατισμό της Παιδείας και τη λειτουργία του Εκπαιδευτικού συστήματος, δεν λύνονται χωρίς την αλλαγή της συγκεκριμένης πολιτικής καταστάσεως. Αρχίζοντας έτσι πολιτικό αγώνα οι φοιτητές και οι Έλληνες εργαζόμενοι, που κλείστηκαν στο Πολυτεχνείο, ξεκαθαρίζουν τις θέσεις τους και καλούν τον ελληνικό λαό να συσπειρωθεί γύρω τους και ν’ αγωνισθεί μαζί τους ως την τελική νίκη.1. Πρωταρχική προϋπόθεση για την επίλυση όλων των λαϊκών προβλημάτων θεωρούμε την άμεση παύση του τυραννικού καθεστώτος της Χούντας και την παράλληλη εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας. 2. Η εγκαθίδρυση της λαϊκής κυριαρχίας συνδέεται αναπόσπαστα με την εθνική ανεξαρτησία από τα ξένα συμφέροντα, που χρόνια στήριζαν την τυραννία στη χώρα μας. Η πλατιά κινητοποίηση του Ελληνικού λαού κι η εκδήλωση συμπαράστασης απ’ όλες τις γωνίες της Ελλάδας είναι η καλύτερη απάντηση σε όσους επεχείρησαν να μας δυσφημήσουν.

Ελληνικέ λαέ, ο αγώνας γύρω από τη λαϊκή κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία σήμερα συνίσταται στις άμεσες μαζικές διεκδικήσεις, στα οικονομικά, επαγγελματικά και κοινωνικά σου προβλήματα με απεργιακούς αγώνες, με μαζικές κινητοποιήσεις, με συλλαλητήρια, με προοπτική τη γενική απεργία για την ανατροπή της Δικτατορίας. Η παρουσία μας εδώ αποτελεί κέντρο συσπείρωσης, κινητοποίησης και μαζικοποίησης του λαϊκού αγώνα. Όλοι ενωμένοι στον αγώνα για τη δημοκρατία και την εθνική ανεξαρτησία.»

Στις 4:30 το απόγευμα: Σε αίθουσα του Πολυτεχνείου έγινε η πρώτη μαθητική συνέλευση, η οποία αποφάσισε αποχή σε όλα τα σχολεία για την επόμενη μέρα. Η κυκλοφορία από τα βόρεια προάστια προς το κέντρο γινόταν με δυσκολία, ενώ από το ύψος των Αμπελοκήπων ήταν σχεδόν αδύνατη.

Στις 6:30 το βράδυ: Η Αστυνομία χτυπά διαδηλωτές στα Χαυτεία, ρίχνει δακρυγόνα, αλλά και πραγματικά πυρά.

Στις 9 το βράδυ: Οι διαδηλωτές έστησαν οδοφράγματα σε διάφορα σημεία κοντά στο Πολυτεχνείο, χρησιμοποιώντας αυτοκίνητα, τρόλεϊ, λεωφορεία και διάφορα αντικείμενα. Επίσης κατέλαβαν τη Νομαρχία Αττικής, στην οδό Αιόλου, ενώ πολιόρκησαν τα Υπουργεία Παιδείας, Γεωργίας, Δικαιοσύνης, Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δημοσίων Έργων.

Στις 9:30 το βράδυ: Με απόφαση της Αστυνομίας απαγορεύτηκε η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας, μέχρι νεωτέρας διαταγής. Οι διαδηλωτές υποχώρησαν προσωρινά, λόγω της χρήσης δακρυγόνων από την αστυνομία

Στις 10:15 το βράδυ: Τεθωρακισμένα της Αστυνομίας, με ορμητήριο το χώρο έξω από το Πολυτεχνείο, επιτέθηκαν ρίχνοντας δακρυγόνα σε διαδηλωτές που είχαν ανασυντάξει τις δυνάμεις τους και από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας κατευθύνονταν προς το Πολυτεχνείο.

Στις 10:30 το βράδυ: Νοσοκομειακά αυτοκίνητα γεμάτα αστυνομικούς περνούσαν τα οδοφράγματα και έριχναν δακρυγόνα μέσα στο Πολυτεχνείο και στους γύρω χώρους. Ασθενοφόρα του Ερυθρού Σταυρού έμπαιναν στο χώρο του Πολυτεχνείου για να παραλάβουν τραυματίες και νεκρούς που είχαν μεταφερθεί εκεί. Ο Ραδιοσταθμός καλούσε συνεχώς το λαό σε συμπαράσταση.

Γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα: Οι πυροβολισμοί γύρω από το Πολυτεχνείο συνεχίζονταν. Ιδιωτικά αυτοκίνητα μετέφεραν το Πολυτεχνείο τραυματίες και φαρμακευτικό υλικό. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι οι διαδηλωτές επιχείρησαν να κάψουν στα κτίρια των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Δημοσίας Τάξεως και Κοινωνικών Υπηρεσιών. Από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας ξεκίνησε διαδήλωση χιλιάδων ατόμων, που συγκρούστηκαν με τους αστυνομικούς.

Οι δικτάτορες είχαν πλέον συνειδητοποιήσει ότι η αστυνομία ήταν αδύνατο να κερδίσει τη μάχη του Πολυτεχνείου. Πανικόβλητοι λοιπόν αποφάσισαν ρίξουν στη μάχη και τον στρατό. Στον σταθμό Λαρίσης συγκεντρώθηκαν δυνάμεις των ΛΟΚ, καθώς και μια μοίρα αλεξιπτωτιστών από τη Θεσσαλονίκη. Από εκεί πήγαν στο Πολυτεχνείο και πήραν θέσεις γύρω από αυτό. Λίγο αργότερα, από το στρατώνα στου Γουδή ξεκίνησαν τα πρώτα άρματα μάχης και μέσω του κόμβου των Αμπελοκήπων κατευθύνθηκαν προς τον χώρο των γεγονότων, τα τρία μέσω της λεωφόρου Αλεξάνδρας και τα άλλα μέσω της Βασιλίσσης Σοφίας.

Σάββατο 17 Νοεμβρίου

Στις 2 μετά τα μεσάνυκτα: Τρία άρματα μάχης έφτασαν στο Πολυτεχνείο. Τα δύο από αυτά στάθμευσαν στις οδούς Τοσίτσα και Στουρνάρα, αποκλείοντας τις πλαϊνές πύλες του ιδρύματος, και το τρίτο έλαβε θέση απέναντι από την κεντρική πύλη.

Από τα μεγάφωνα και τον ραδιοφωνικό σταθμό οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» δήλωναν: «Εμείς οι ελεύθεροι Έλληνες φοιτητές, που για τρίτη σήμερα μέρα εξακολουθούμε τον αγώνα μας, δηλώνουμε ότι είμαστε άοπλοι. Βρισκόμαστε άοπλοι απέναντι στα τανκς», "Αδέλφια μας στρατιώτες, είμαστε άοπλοι. Θα σας υποδεχτούμε με χειροκροτήματα".

Στις 3 τα ξημερώματα: Οι επικεφαλής αξιωματικοί απέρριψαν όλες τις διαπραγματευτικές προτάσεις των φοιτητών. «Ο στρατός δεν δέχεται προθεσμίες», είπαν. Έτσι, μετά από 10 λεπτά αναμονής. το τανκ που είχε πάρει θέση απέναντι από την κεντρική πύλη έλαβε εντολή να εισβάλει στο κτίριο. Έπεσε πάνω στην πύλη και τη γκρέμισε, μαζί με τους φοιτητές που ήταν επάνω της, και μπήκε στον περίβολο του κτιρίου πολτοποιώντας ένα αυτοκίνητο και ό τι άλλο βρήκε στη διαδρομή του. Ο εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού άρχισε να απαγγέλλει τον Εθνικό Ύμνο...

Αμέσως μετά, ομάδες από άνδρες της ΕΣΑ, των ΛΟΚ και των αστυνομικών όρμησαν από τη γκρεμισμένη πύλη και κυνηγούσαν χωρίς έλεος τους εξεγερμένους σε όλους τους χώρους του κτιρίου. Ακολούθησε μακελειό. Οι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» του Πολυτεχνείου δεν είχαν άλλη επιλογή από την έξοδο.

Στις 3:35 περίπου το ξημέρωμα: Το Πολυτεχνείο είχε εκκενωθεί και τα ασθενοφόρα άρχισαν να απομακρύνουν από το κτίριο τραυματίες και νεκρούς. Ο ραδιοφωνικός σταθμός έπαψε να εκπέμπει. Όμως, στους γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμους οι πυροβολισμοί και οι συγκρούσεις συνεχίζονταν.

Στις 5:00 το πρωί: Η Αθήνα έμοιαζε με βομβαρδισμένη πόλη. Στα Χαυτεία, στην Ομόνοια, στην Πανεπιστημίου, στην πλατεία Κλαυθμώνος και σε δεκάδες δρόμους υπήρχαν ίχνη από οδοφράγματα, φωτιές, κατεστραμμένα αντικείμενα και αίματα. Όλα τα δημόσια κτίρια ήταν κυκλωμένα από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών. Τα τανκς αποχώρησαν από τον χώρο του Πολυτεχνείου και κατευθύνθηκαν προς το Πεδίον του Άρεως.

Στις 7 το πρωί: Ο κόσμος εκδιώχθηκε από τα πεζοδρόμια απέναντι από το Πολυτεχνείο. Λίγο αργότερα, όμως, άρχισαν και πάλι οι διαδηλώσεις στους δρόμους, ενώ επιχειρήθηκε η κατάληψη του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, στην οδό Αριστοτέλους. Αφού συγκρούστηκαν με δυνάμεις αστυνομικών και άρματα μάχης, οι διαδηλωτές υποχώρησαν.

Στις 11 το πρωί: Ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Όμως, οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν μέχρι το βράδυ της ίδιας ημέρας.