Στο  λιμάνι της Ρόδου βρίσκεται  το ερευνητικό Ωκεανογραφικό Σκάφος του Εθνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, προκειμένου να υλοποιήσει μια σημαντική έρευνα στον βυθό της Ρόδου, στο πλαίσιο ενός καινοτόμου προγράμματος σε συνεργασία με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Λίγα λόγια το «ΑΙΓΑΙΟ»
Το Ερευνητικό Σκάφος «ΑΙΓΑΙΟ», μήκους 62 μέτρων, αναβαθμίστηκε το 1997 και αποτελεί σήμερα ένα μοντέρνο πλωτό εργαστήριο. Είναι εξοπλισμένο με όλα τα τελευταίας τεχνολογίας όργανα απαραίτητα για την πολύτιμη ερευνητική δραστηριότητα του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. η οποία ποικίλλει από γεωφυσικές μελέτες βυθού μέχρι την παρακολούθηση περιβαλλοντικών συνθηκών.

Η έρευνα αυτή εντάσσεται στο πρόγραμμα  Η «Γαλάζια ανάπτυξη-απελευθέρωση του δυναμικού των Ωκεανών» κι έχει ως κύριο αντικείμενο την εκμετάλλευση των ωκεανών και την ανάπτυξη θέσεων εργασίας με σεβασμό στα θαλάσσια οικοσυστήματα και την υγεία των θαλασσών.

Η πρόταση του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας «Γαλάζια ανάπτυξη στη ΒΑ Μεσόγειο» έχει στόχο την ανάπτυξη θέσεων εργασίας μέσω της έρευνας για την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, την επίδραση της «κλιματικής» αλλαγής στο θαλάσσιο οικοσύστημα, την βέλτιστη διαχείριση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο παράκτιο οικοσύστημα, την αξιοποίηση των θαλάσσιων πόρων και θαλάσσιας ενέργειας στη ΒΑ Μεσόγειο και την ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών και θαλάσσιας τεχνολογίας.

Το έργο θα υλοποιηθεί σε δύο βασικά υποέργα αυτεπιστασίας (υλοποίηση με ιδία μέσα) στον Σαρωνικό κόλπο (ΑΤΤΙΚΗ) και στη θαλάσσια περιοχή της νήσου Ρόδου (Ν. ΑΙΓΑΙΟ) και δύο υποέργα προμήθειας επιστημονικών οργάνων.

Το κύριο αντικείμενο του έργου είναι η μελέτη αφενός μεν της επίδρασης της κλιματικής αλλαγής στη λειτουργία του θαλάσσιου οικοσυστήματος, αφετέρου δε της ανθρώπινης επίδρασης στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής είναι, μεταξύ άλλων, η αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλεί μεταβολή της κυκλοφορίας των θαλάσσιων μαζών και η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα που μπορεί να οδηγήσει στην οξίνιση του νερού.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες από την άλλη, σε πολλές περιπτώσεις, υποβαθμίζουν την ποιότητα της παράκτιας ζώνης με άμεσες συνέπειες και στην ανοιχτή θάλασσα.

Συγκεκριμένα, στο προτεινόμενο έργο θα μελετηθεί η απομόνωση υδάτινων μαζών σε βαθιές λεκάνες λόγω αδυναμίας εισροής πυκνών νερών σε αυτές και η λειτουργία του οικοσυστήματος στις απομονωμένες μάζες, η επίδραση της οξίνισης του θαλασσινού νερού σε εθνικούς οργανισμούς, θα αναπτυχθούν μεθοδολογίες για την αντιμετώπιση των ανθρωπογενών πιέσεων στο παράκτιο περιβάλλον αλλά και στην ανοικτή θάλασσα, για την παρακολούθηση ρύπων, όπως οργανικές ουσίες, αντιβιοτικά κ.λπ., ενώ νέα τεχνολογικά συστήματα θα σχεδιαστούν/ θα βελτιωθούν κατά τη διάρκεια του έργου με στόχο τη συνεχή καταγραφή περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών.

Το πολύ σημαντικό πρόβλημα των θαλάσσιων απορριμμάτων θα μελετηθεί με τη βοήθεια μαθηματικών μοντέλων σχετικών με τη μεταφορά και διασπορά των απορριμμάτων. Θα γίνει εκτίμηση της θαλάσσιας ενέργειας (αιολικής και κυματικής), μελέτη της επίδρασης των ακραίων καιρικών φαινομένων στις παραλίες και η προστασία τους από την παράκτια διάβρωση, θα γίνει μορφολογική αποτύπωση υποθαλάσσιων φαραγγιών που δυνητικά βοηθούν στη μεταφορά ανθρωπογενών πιέσεων από την υφαλοκρηπίδα στη βαθιά θάλασσα, και τέλος, θα χρησιμοποιηθούν νέα δεδομένα για την ορθολογικότερη διαχείριση της παράκτιας ζώνης.

Το δεύτερο υποέργο αυτεπιστασίας, που θα υλοποιηθεί στην Περιφέρεια Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ και συγκεκριμένα στη Ρόδο,  στοχεύει στην εφαρμογή μίας σειράς καινοτόμων ερευνητικών δράσεων στο πλαίσιο της αναπτυξιακής πολιτικής της περιφέρειας (ευφυής εξειδίκευση/RIS3), με τελικούς αποδέκτες όχι μόνο την επιστημονική κοινότητα αλλά τους τοπικούς φορείς και τους πολίτες του νησιού  και θα αποτελέσει πιλοτική μελέτη για την ευρύτερη Περιφέρεια του Νοτίου Αιγαίου και όχι μόνο.

Ειδικότερα, θα αναπτυχθεί ολοκληρωμένη μεθοδολογία για την εκτίμηση του υβριδικού (συνδυασμένου) θαλάσσιου δυναμικού (κυματική και αιολική ενέργεια).

Η αύξηση του μεριδίου των θαλάσσιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο σε εθνικό επίπεδο, αποτελεί έναν από τους πλέον βασικούς στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της Γαλάζιας Ανάπτυξης.

Στο ίδιο πλαίσιο, θα μελετηθούν οι φυσικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα σε μια ακτή και η πρόβλεψη των πιθανών κινδύνων από ακραία καιρικά φαινόμενα, θέματα που αποτελούν σημαντικές συνιστώσες στην ολοκληρωμένη διαχείριση και την προστασία της, καθώς και στο βέλτιστο σχεδιασμό τεχνικών έργων. Πρόσφατες έρευνες στην παράκτια ζώνη της Ρόδου ανέδειξαν την ύπαρξη πλήθους υποθαλάσσιων φαραγγιών (canyons) μεγάλης ποικιλομορφίας που διατρέχουν την υφαλοκρηπίδα του νησιού και συνεχίζουν στις κοντινές βαθιές λεκάνες.

Τα υποθαλάσσια φαράγγια έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν αγωγούς μεταφοράς τόσο ανόργανης και οργανικής ύλης, όσο και ρύπων και απορριμμάτων ανθρωπογενούς προέλευσης από την παράκτια ζώνη στη βαθιά θάλασσα, ενώ παράλληλα αποτελούν χώρους αυξημένης βιοποικιλότητας.

Επιπλέον, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι φιλοξενούν σημαντικούς πληθυσμούς γαρίδας, που είναι βιολογικός πόρος υψηλής αξίας.

Παράλληλα θα ενισχυθεί η συμβολή του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας στην περιφερειακή ανάπτυξη με την επιστημονική αναβάθμιση του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου (ΥΣΡ).

Ο ΥΣΡ αποτελεί μια αυτοτελή αποκεντρωμένη μονάδα του ΕΛΚΕΘΕ, καταλαμβάνοντας μια στρατηγική θέση στο βορειότερο άκρο του νησιού σε ιδανική θέση δίπλα στη θάλασσα, προσφέροντας μοναδική δυνατότητα για την εγκατάσταση αισθητήρων μέτρησης πλήθους μετεωρολογικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων.

Με τις προτεινόμενες διατάξεις ο ΥΣΡ και η Ρόδος μπορούν να αποτελέσουν ένα πρότυπο φυσικό εργαστήριο παρακολούθησης της εξέλιξης φυσικών διεργασιών που έχουν άμεση διασύνδεση με την τοπική κοινωνία».