Τι προβλέπει το νομοσχέδιο για τις Ιερές Μητροπόλεις στα Δωδεκάνησα και την Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου – Τα όρια και οι προβλέψεις για εκλογή και παύση μητροπολιτών
Σε τάξη μπαίνει το νομικό καθεστώς των Μητροπόλεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στα Δωδεκάνησα και της Πατριαρχικής Εξαρχίας στην Πάτμο. Το θέμα ρυθμίζεται, ύστερα από 74 χρόνια, με νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, που κατατέθηκε χθες στην Βουλή. Ενδεικτικό της διοίκησης που βρισκόταν «στον αέρα» και εξαρτιόταν από υπουργικές αποφάσεις και εγκυκλίους είναι ότι με το άρθρο 344 του νομοσχεδίου το Νομικό Πρόσωπο «Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Ρόδου», οθωμανική επιβίωση, «που διατηρήθηκε με την υπ’ αρ.39143/13.10.1947 απόφαση του Στρατιωτικού Διοικητή Δωδεκανήσου, όπως καταργείται από τη δημοσίευση του παρόντος».
Όχι δέκα, ούτε είκοσι, ούτε τριάντα, αλλά εβδομήντα πέντε ολόκληρα χρόνια, χρειάστηκε να περάσουν μέχρι το ελληνικό δημόσιο να κατορθώσει να προβεί σε όλες τις απαραίτητες διατυπώσεις για τη νομική εξασφάλιση των Μητροπόλεως του Οικουμενικού Πατριαρχείου στα Δωδεκάνησα, συμπεριλαμβανομένης της Πατριαρχικής Εξαρχίας Πάτμου.

Τρία τέταρτα του αιώνα από την απελευθέρωση και ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στον ελληνικό κορμό οι Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην συγκεκριμένη, στρατηγική, γωνιά της Ελλάδας ήταν κυριολεκτικά στον αέρα αφού όλα τα της διοικήσεως και της επιμέλειας, τους προέκυπταν μέσα από κατά καιρούς υπουργικές αποφάσεις και εγκυκλίους χωρίς να υπάρχει έστω κι ένα ψήγμα νόμου όπως αντίστοιχα ισχύει στην Εκκλησία της Ελλάδος, στην Εκκλησία της Κρήτης, στο Άγιον Όρος και σε όλες τις θρησκευτικές κοινότητες της χώρας.

Ενδεικτικό παράδειγμα του νομικού χάους που επικρατούσε στην περιοχή, είναι η έως και σήμερα διατήρηση του οθωμανικού δημιουργήματος της «Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας Ρόδου» την οποία στέλνει στο «κοιμητήριο» της ιστορίας το υπό συζήτηση νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας.

Θυμίζουμε ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο δίνει λύση στο θέμα της «ομηρίας» κληρικών που αφορά στις οργανικές θέσεις. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, 2311 μόνιμες οργανικές θέσει προστίθενται στις 6.000 θέσεις που προέβλεπε ο νόμος του 1945 και 955 θέσεις για την Εκκλησία της Κρήτης, που αφορούν στους ήδη υπάρχοντες εκεί κληρικούς. Δηλαδή δεν θα πραγματοποιηθούν 2.311 και 955 νέες προσλήψεις κληρικών, αφού οι συγκεκριμένοι ήδη υπάρχουν, υπηρετούν και αμείβονται από το κράτος. Δίνεται με τον τρόπο αυτό τέλος στην ιδιότυπη «ομηρία» χιλιάδων κληρικών, χωρίς την επιβάρυνση του κρατικού προυπολογισμού.

Στην περίπτωση που κάποιοι Μητροπολίτες επιθυμούν να προσλάβουν επιπλέον κληρικούς από αυτούς που προβλέπονται στις οργανικές θέσεις που θα αντιστοιχούν στις επαρχίες τους, θα μπορούν να το πράττουν προσλαμβάνοντας ιδιωτικά τους κληρικούς αυτούς στην Μητρόπολή τους.
Το νομοσχέδιο προβλέπει μεταξύ άλλων για τις εκκλησιαστικές επαρχίες του Οικ. Πατριαρχείου στα Δωδεκάνησα.

Νομική προσωπικότητα των Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου και της Πατριαρχικής Εξαρχίας Πάτμου

1. Οι Ιερές Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου και η Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου κατά τις νομικές τους σχέσεις είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και εκπροσωπούνται από τον οικείο Μητροπολίτη και τον Πατριαρχικό Έξαρχο Πάτμου ή τους υπ’ αυτών διοριζομένους εκπροσώπους.

2. Οι Ιερές Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου, οι Ενορίες και οι Ιερές Μονές τους, καθώς και η Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου υπάγονται στις διατάξεις που διέπουν τη Γενική Κυβέρνηση και τον δημόσιο τομέα ως προς την οργάνωση και διοίκησή τους, την εν γένει περιουσιακή και λογιστική διαχείρισή τους, τους λειτουργούς και το προσωπικό τους, μόνον εφόσον αυτές το ορίζουν ρητά. Οι ισχύουσες διατάξεις, γενικές ή ειδικές, που ορίζουν ρητώς την κρατική εποπτεία επί των ανωτέρω νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, τη διοίκηση και διαχείρισή τους, τον δημοσιονομικό και διαχειριστικό έλεγχό τους, καθώς και τη διαδικασία πρόσληψης και την υπηρεσιακή κατάσταση του κάθε είδους προσωπικού τους δεν θίγονται.
Διαχειριστικές πράξεις των ανωτέρω νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου, για τις οποίες αυτά επιχορηγούνται ή χρηματοδοτούνται από εθνικούς ή ευρωπαϊκούς πόρους, υπόκεινται στις διατάξεις για τις κρατικές ή δημόσιες συμβάσεις και την εποπτεία και έλεγχο της διαχείρισης κρατικών και ευρωπαϊκών πόρων.

Αριθμός και ονομασία Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου

Οι Ιερές Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου κατά την τάξη που ορίζουν ο Οικουμενικός Πατριάρχης και η περί Αυτόν Αγία και Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι οι ακόλουθες: α) Ιερά Μητρόπολη Ρόδου με έδρα την πόλη της Ρόδου, β) Ιερά Μητρόπολη Κώου και Νισύρου με έδρα την πόλη της Κω, γ) Ιερά Μητρόπολη Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλαιας με έδρα την Αγία Μαρίνα Λέρου, δ) Ιερά Μητρόπολη Καρπάθου και Κάσου με έδρα το Απέρι Καρπάθου και ε) Ιερά Μητρόπολη Σύμης με έδρα την πόλη της Σύμης.

Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου

1. Η Ιερά Νήσος Πάτμος, οι νήσοι Λειψοί, Αρκιοί, Μαράθι, Αγαθονήσι, Φαρμακονήσι και Λέβεθα καθώς και οι νήσοι και νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, κατοικημένες ή μη, εντός των ορίων του Δήμου Πάτμου, του Δήμου Αγαθονησίου και του Δήμου Λειψών αποτελούν την Πατριαρχική.

Εξαρχία Πάτμου, της οποίας κανονικός Επίσκοπος είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης.

2. Ο εκάστοτε Καθηγούμενος της Ιεράς Βασιλικής, Πατριαρχικής, Σταυροπηγιακής και Κοινοβιακής Ανδρώας Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού της Ιεράς Νήσου Πάτμου είναι ο Πατριαρχικός Έξαρχος Πάτμου. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανακοινώνει τον Πατριαρχικό Έξαρχο Πάτμου στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, ο οποίος εκδίδει σχετική διαπιστωτική πράξη που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

3. Ο Πατριαρχικός Έξαρχος Πάτμου είναι ο πνευματικός προεστώς και ο νόμιμος εκπρόσωπος και διαχειριστής της Πατριαρχικής Εξαρχίας Πάτμου, με την επιφύλαξη των διαχειριστικών αρμοδιοτήτων του Εξαρχικού Συμβουλίου που καθορίζονται με το προεδρικό διάταγμα της παρ. 4 του άρθρου 337.

4. Η χηρεία της θέσης του Πατριαρχικού Εξάρχου Πάτμου και η τοποθέτηση τοποτηρητή της Ηγουμενίας ανακοινώνονται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων, ο οποίος εκδίδει σχετική διαπιστωτική πράξη που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

5 Τα όρια της Πατριαρχικής Εξαρχίας Πάτμου δεν μεταβάλλονται.

6. Στην Πατριαρχική Εξαρχία Πάτμου μνημονεύεται το όνομα του Οικουμενικού Πατριάρχη.

Όρια των Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου

1. Η Ιερά Μητρόπολη Ρόδου περιλαμβάνει τις νήσους και τις νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, κατοικημένες ή μη, εντός των ορίων του Δήμου Ρόδου.

2. Η Ιερά Μητρόπολη Κώ και Νισύρου περιλαμβάνει τις νήσους και τις νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, κατοικημένες ή μη, εντός των ορίων του Δήμου Κώ και του Δήμου Νισύρου.

3. Η Ιερά Μητρόπολη Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλαιας περιλαμβάνει τις νήσους και τις νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, κατοικημένες ή μη, εντός των ορίων του Δήμου Αστυπάλαιας, του Δήμου Καλύμνου και του Δήμου Λέρου πλην των νήσων Φαρμακονήσι και Λέβιθα.

4. Η Ιερά Μητρόπολη Καρπάθου και Κάσου περιλαμβάνει τις νήσους και τις νησίδες,συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, κατοικημένες ή μη, εντός των ορίων του Δήμου Καρπάθου και του Δήμου Ηρωϊκής Νήσου Κάσου.

5. Η Ιερά Μητρόπολη Σύμης περιλαμβάνει τις νήσους και τις νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, κατοικημένες ή μη, εντός των ορίων του Δήμου Σύμης, του Δήμου Τήλου, του Δήμου Χάλκης και του Δήμου Μεγίστης.

6. Τα όρια των Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου μπορεί να μεταβάλλονται με νόμο, κατόπιν αιτιολογημένης απόφασης του Οικουμενικού Πατριάρχη και της περί Αυτόν Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου και σύμφωνης γνώμης του οικείου Μητροπολίτη, μη επιτρεπομένης της διαίρεσης υφιστάμενης Ενορίας μεταξύ Ιερών Μητροπόλεων.

7. Δεν επιτρέπεται η μεταβολή των ορίων των Ιερών Μητροπόλεων της Δωδεκανήσου κατά την περίοδο διοίκησής τους από Πατριαρχικό Επίτροπο.

Εκλογή Μητροπολίτη

1. Εκλόγιμοι για τη θέση Μητροπολίτη είναι όσοι διαθέτουν σωρευτικά τα κάτωθι: α) είναι άγαμοι και έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον πέντε (5) έτη από την ημερομηνία χειροτονίας τους, β) είναι Έλληνες πολίτες ή πολίτες άλλων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) ή ομογενείς, γ) έχουν την υγεία που απαιτείται για την εκπλήρωση των καθηκόντων τους, δ) δεν έχουν καταδικασθεί τελεσιδίκως από εκκλησιαστικά ή ποινικά δικαστήρια, ε) έχουν συμπληρώσει το τριακοστό πέμπτο (35ο) έτος της ηλικίας τους, στ) κατέχουν πτυχίο ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής ημεδαπού Ανώτατου Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (Α.Ε.Ι.) ή ισότιμο αντίστοιχης ειδικότητας σχολών της αλλοδαπής ή πτυχίο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, ζ) έχουν τουλάχιστον πενταετή ευδόκιμη προϋπηρεσία μετά τη λήψη του πτυχίου σε μια ή περισσότερες εκ των ακόλουθων θέσεων: ζα) Μεγάλου Πρωτοσύγκελου της Αγίας του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας ή Πρωτοσύγκελου Ιεράς Αρχιεπισκοπής ή Μητροπόλεως του Οικουμενικού Πατριαρχείου ή της Εκκλησίας της Ελλάδος ή της Εκκλησίας της Κρήτης, ζβ) Αρχιγραμματέως της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου ή της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος ή της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης, ζγ) οποιουδήποτε άλλου επιτελικού στελέχους της Πατριαρχικής318 Αυλής, ζδ) Ιεροκήρυκα Ιεράς Μητροπόλεως ή Εφημερίου Ιερού Ναού των ως άνω Εκκλησιών ή των Ενόπλων Δυνάμεων ή των Σωμάτων Ασφαλείας, ζε) Ηγουμένου Ιεράς Πατριαρχικής και Σταυροπηγιακής Μονής ή άλλης Ιεράς Μονής των ως άνω Εκκλησιών στην οποία εγκαταβιούν τουλάχιστον πέντε (5) αδελφοί, ζστ) Διευθυντή ή Καθηγητή Εκκλησιαστικού Σχολείου ή Δημόσιας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ή Καθηγητή οποιασδήποτε βαθμίδας ημεδαπών Θεολογικών Σχολών ή των Προγραμμάτων Ιερατικών Σπουδών των Ανώτατων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών ή της Θεολογικής Σχολής Χάλκης.

Παύση Μητροπολίτη

Ο Μητροπολίτης μπορεί να παυθεί από τη θέση του με απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη και της περί Αυτόν Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξαιτίας κανονικών παραπτωμάτων ή κατόπιν αμετάκλητης καταδίκης του για κακουργήματα ή τα αδικήματα της παρ. 16 του άρθρου 336.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ανακοινώνει στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων την απόφαση παύσης και εκδίδεται προεδρικό διάταγμα με το οποίο η Μητρόπολη κηρύσσεται σε χηρεία. Με την κήρυξη της Μητρόπολης σε χηρεία κενώνεται η οργανική θέση Αρχιερέως που κατείχε ο παυθείς και διακόπτεται οριστικά η μισθοδοσία του.

Ακατοίκητες νήσοι και νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, αποτελούν υποχρεωτικά τμήματα Ενορίας

1. Η Ενορία με τον ενοριακό ναό αποτελεί τη βασική μονάδα οργάνωσης του εκκλησιαστικού βίου και είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (ν.π.δ.δ.).

2. Η Ενορία ιδρύεται με προεδρικό διάταγμα (π.δ.) που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων και στο οποίο αναφέρονται επακριβώς και λεπτομερώς τα όρια της. Για την ίδρυση απαιτούνται αίτηση τουλάχιστον τριακοσίων (300) Ορθοδόξων Χριστιανών, σύμφωνη γνώμη του Μητροπολιτικού Συμβουλίου το οποίο ορίζει επακριβώς και λεπτομερώς τα όρια της Ενορίας και γνωμοδότηση του δημοτικού συμβουλίου του οικείου Δήμου. Η γνωμοδότηση πρέπει να δοθεί εντός τριάντα (30) ημερών από την ημερομηνία που θα ζητηθεί, άλλως η διαδικασία συνεχίζεται άνευ αυτής.

3. Κέντρο της εν γένει εκκλησιαστικής ζωής της ενορίας είναι ο ενοριακός ναός, όπως αυτός καθορίζεται με απόφαση του Μητροπολιτικού Συμβουλίου.

4. Με π.δ., κατόπιν πρότασης του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων και απόφασης του οικείου Μητροπολιτικού Συμβουλίου, επιτρέπεται η μεταβολή της ονομασίας, η συγχώνευση ή η κατάργηση μιας Ενορίας.

5. Κάθε κατοικημένο νησί αποτελεί τουλάχιστον μία Ενορία. Ακατοίκητες νήσοι και νησίδες, συμπεριλαμβανομένων και των βραχονησίδων, αποτελούν υποχρεωτικά τμήματα Ενορίας και αναφέρονται στο π.δ. ίδρυσης ή συγχώνευσης ενοριών

Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική, Σταυροπηγιακή και Κοινοβιακή Ανδρώα Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού στην Πάτμο

1. Η Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική, Σταυροπηγιακή και Κοινοβιακή Ανδρώα Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού, ιδρυθείσα το 1088, είναι κατά τις νομικές της σχέσεις αυτοτελές, αυτοδιοίκητο, αυτοδέσποτο και αυτεξούσιο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου (ν.π.ι.δ.), υπάγεται στην άμεση κανονική, εκκλησιαστική και πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριάρχη, εδρεύει στην Ιερά Νήσο Πάτμο και εκπροσωπείται από τον Καθηγούμενο.

2. Η Ιερά Βασιλική, Πατριαρχική, Σταυροπηγιακή και Κοινοβιακή Ανδρώα Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού διοικείται σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος και του Εσωτερικού Κανονισμού της.

3. Η Αδελφότητα της Ιεράς Βασιλικής, Πατριαρχικής, Σταυροπηγιακής και Κοινοβιακής Ανδρώας Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού καθορίζει με Εσωτερικό Κανονισμό όλα τα θέματα που αφορούν στην οργάνωση, λειτουργία, διοίκηση, οικονομική διαχείριση της Ιεράς Μονής και σε κάθε άλλη αναγκαία λεπτομέρεια, σύμφωνα με τους Ιερούς Κανόνες, τις παραδόσεις του ορθόδοξου μοναχισμού και τη νομοθεσία του Κράτους. Ο Εσωτερικός Κανονισμός εγκρίνεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και την περί Αυτόν Αγία και Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και δημοσιεύεται, επί ποινή ανυποστάτου, στο επίσημο Δελτίο των Επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου της Δωδεκανήσου «Δωδεκάνησος». Η ισχύς του Εσωτερικού Κανονισμού άρχεται από την ημερομηνία δημοσίευσής του.

4. Κάθε τροποποίηση του Εσωτερικού Κανονισμού της Ιεράς Βασιλικής, Πατριαρχικής, Σταυροπηγιακής και Κοινοβιακής Ανδρώας Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού ή η κατάργησή του, εν μέρει ή εν όλω, γίνεται με απόφαση του Οικουμενικού Πατριάρχη και της περί Αυτόν Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου ή κατόπιν εισήγησης της Γεροντικής Συνάξεως της Ιεράς Βασιλικής, Πατριαρχικής, Σταυροπηγιακής και Κοινοβιακής Ανδρώας Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και Ευαγγελιστού και απόφασης του Οικουμενικού Πατριάρχη και της περί Αυτόν Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Η τροποποίηση ή η απόφαση κατάργησης εν μέρει ή εν όλω του Εσωτερικού Κανονισμού δημοσιεύεται, επί ποινή ανυποστάτου, στο επίσημο Δελτίο των Επαρχιών του Οικουμενικού Θρόνου της Δωδεκανήσου «Δωδεκάνησος». Η ισχύς της τροποποίησης ή της απόφασης κατάργησης του Εσωτερικού Κανονισμού, εν μέρει ή εν όλω, άρχεται από την ημερομηνία δημοσίευσής της.

5. Εκλογείς, εκλόγιμοι ή διοριστέοι στη θέση του Ηγουμένου και των μελών της Γεροντικής Σύναξης επιτρέπεται να είναι μόνον ημεδαποί.