Η εισήγηση  του Βασίλη Α. Υψηλάντη στην Ολομέλεια της Βουλής επί του Σχεδίου Νόμου του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τις αλλαγές στους Κώδικες Πολιτικής και Ποινικής Δικονομίας και Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης  Δικαστικών Λειτουργών 

Ο Κοσμήτορας της Βουλής και Βουλευτής Δωδεκανήσου Βασίλης Α. Υψηλάντης, ως ο εισηγητής της Νέας Δημοκρατίας, μίλησε στην Ολομέλεια της Βουλής, επί του νομοσχεδίου του Υπουργείου Δικαιοσύνης «Παρεμβάσεις στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, στον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας σε εναρμόνιση με την ενοποίηση του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας με τον ν. 5108/2024– Διατάξεις για τη δικαστική αστυνομία». Ειδικότερα τόνισε ότι «…ο νέος Δικαστικός Χάρτης της χώρας, είναι μία αλλαγή που καθυστέρησε παραπάνω από 110 χρόνια, από τότε που ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιχείρησε να ενοποιήσει τα Ειρηνοδικεία και τα Πρωτοδικεία. Αναμφισβήτητα, αποτελεί την πλέον εμβληματική μεταρρύθμιση στο τοπίο της ελληνικής δικαιοσύνης, η οποία κατατείνει στη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών στο δικαστικό σύστημα.

Ο νόμος αυτός αποτέλεσε τον προπομπό για τη συνεχή προσπάθεια βελτίωσης και προσαρμογής του δικαστικού συστήματος στις ανάγκες και τις αξίες της κοινωνίας και χαρακτηρίστηκε κατά τη συζήτηση στην εθνική αντιπροσωπεία τότε ως ο βασικός νόμος που οργανώνει εφεξής τη λειτουργία της ελληνικής δικαιοσύνης. Είχε, επίσης, δεσμευθεί η ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης ότι θα επακολουθήσει εξειδίκευση του νόμου αυτού με συγκεκριμένα νομοθετήματα που θα περιλαμβάνουν τροποποίηση του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και του Οργανισμού Δικαστηρίων σε 2 φάσεις, ώστε να εναρμονιστούν με τις γενικές κατευθύνσεις του Κεντρικού νόμου του Δικαστικού Χάρτη.

Σήμερα, η Κυβέρνηση και η ηγεσία του Υπουργείου συνεπής στις δεσμεύσεις της, εισάγει προς ψήφιση στην Ολομέλεια το νομοσχέδιο το οποίο έρχεται να εφαρμόσει το νέο Δικαστικό Χάρτη, δια της προσαρμογής του Κώδικα Πολιτικής και Ποινικής Δικονομίας και του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών στο ν.5108/2024 με σειρά παρεμβάσεων, ενόψει του νέου δικαστικού έτους που αρχίζει στις 16 του μηνός και οι οποίες συνιστούν την πρώτη φάση των τροποποιήσεων.

Κατά το προγενέστερο διάστημα της διαβούλευσης με τους επιστημονικούς φορείς και μετά την παράθεση των προβληματισμών τους, είναι βέβαιο ότι το Υπουργείο Δικαιοσύνης έτεινε ευήκοα ώτα, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψιν κάθε ρεαλιστική πρόταση, η οποία θα μπορούσε να ενσωματωθεί στο  νομοσχέδιο.

Αντίθετα, η αντιπολίτευση στις συνεδριάσεις της Επιτροπής αναλώθηκε σε μια ανούσια κριτική χωρίς αντιπρόταση επικαλούμενη δήθεν κακή νομοθέτηση, αναφέροντας ότι το νομοσχέδιο εισήχθη για διαβούλευση εν μέσω θέρους και πρόκειται να ψηφιστεί ελάχιστες μέρες πριν την έναρξη του νέου δικαστικού έτους, χωρίς κανένας εμπλεκόμενος παράγων της δίκης να έχει προετοιμαστεί για τις παρεμβάσεις αυτές. Απέναντι στην κινδυνολογία αυτή που επενδύει η αντιπολίτευση, οφείλουμε να θυμίσουμε ότι το νομοθέτημα αυτό δεν είναι πρωτόλειο, δεν ανακαλύπτουμε σήμερα την πυρίτιδα, αλλά όπως καλά γνωρίζετε, έρχεται να συμπληρώσει και να εφαρμόσει το Κεντρικό Νομοθέτημα του Δικαστικού Χάρτη και ο διαδραμών χρόνος από τη ψήφιση του Δικαστικού Χάρτη μέχρι και σήμερα ήταν αρκετός για την προετοιμασία των δικαστών, των δικηγόρων και των δικαστικών υπαλλήλων, για την εφαρμογή των νέων διατάξεων απρόσκοπτα από τις 16 του Σεπτέμβρη.

Η βασική αλλαγή που φέρνει το νομοσχέδιο είναι στο πρώτο μέρος του (άρθρα 1 έως 52) αναφορικά με τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας η κατάργηση των όρων Ειρηνοδικείο και Ειρηνοδίκη και η αντικατάσταση τους από το Μονομελές Πρωτοδικείο και τον Δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου, στο δεύτερο μέρος του (άρθρα 53 έως 60) αναφορικά με τις διατάξεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας η κατάργηση των όρων ειρηνοδίκες και πταισματοδίκες και η αντικατάσταση τους από προανακριτές πρωτοδίκες και τέλος στο τρίτο μέρος (άρθρα 61 έως 93) σχετικά με τις διατάξεις του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων η αντικατάσταση των ειρηνοδικών και των πταισματοδικών από τους δικαστές της ειδικής επετηρίδας, σαν συνέπεια της κατάργησης τους.

Περαιτέρω, κάποιες εκ των σημαντικότερων αλλαγών που θεσπίζονται στο Πρώτο Μέρος και οφείλω να επισημάνω είναι οι εξής:

1) οι υποθέσεις που υπάγονταν στο Ειρηνοδικείο, εφεξής συνεπεία της κατάργησης τους θα υπάγονται στον Ά βαθμό στο Μονομελές Πρωτοδικείο.

2) Στο άρθρο 6 προσδιορίζεται η εκδίκαση από τα Πολυμελή Πρωτοδικεία των εφέσεων κατά αποφάσεων Μονομελών Πρωτοδικείων, όταν η αξία της διαφοράς δεν υπερβαίνει τις 30.000 ευρώ, ή όταν το μίσθωμα της μισθωτικής διαφοράς δεν υπερβαίνει τα 800 ευρώ. Μέχρι σήμερα η κατ’ έφεση απόφαση του Ειρηνοδικείου εκδικαζόταν από το Μονομελές Πρωτοδικείο. Τι αλλάζουμε; Δημιουργούμε στο πλαίσιο του πρώτου βαθμού το Πολυμελές Πρωτοδικείο ως δικαστήριο δευτεροβάθμιας κρίσης σε συμφωνία με την ΕΣΔΑ και το Σύνταγμα, που δέχονται ότι το Δευτεροβάθμιο Δικαστήριο μπορεί να σύγκειται είτε από περισσότερους ομοιόβαθμους δικαστές ή από έναν δικαστή αλλά ανώτερο. Εδώ λοιπόν, έχουμε την κατ’ έφεση, εκδίκαση των υποθέσεων από πολυμελείς συνθέσεις επιτυγχάνοντας παράλληλα και την εκπαίδευση των πρωτοβάθμιων δικαστών, οι οποίοι θα έχουν μια πρώτη επαφή με τους κανόνες της δευτεροβάθμιας δίκης αφενός και αφετέρου οι δικαστές Ειδικής Επετηρίδας θα μπορούν να συμμετέχουν σε διάσκεψη Δικαστηρίου που μέχρι σήμερα δεν είχαν αυτή τη δυνατότητα.

3) Στο άρθρο 20 περί άσκησης αγωγής προβλέπεται ότι σε περίπτωση αγωγής που απευθύνεται σε περιφερειακή έδρα πρωτοδικείου, η κατάθεση του δικογράφου μπορεί να γίνεται είτε στη γραμματεία της έδρας του πρωτοδικείου είτε στη γραμματεία της περιφερειακής έδρας αυτού.

4) Στο κεφάλαιο της εκουσίας δικαιοδοσίας (άρθρα 33 έως 41) υπάρχει διάκριση μεταξύ του Μονομελούς Πρωτοδικείου και του Δικαστή του Μονομελούς Πρωτοδικείου, ο οποίος αποτελεί ιδιαίτερο δικαιοδοτικό όργανο σε αντικατάσταση του «Ειρηνοδίκη». Κατ’ αποτέλεσμα ο Δικαστής του Μονομελούς Πρωτοδικείου είναι πλέον αρμόδιος μεταξύ άλλων για τη δημοσίευση των σωματείων και των διαθηκών σύμφωνα με τα άρθρα 34 και 35.

5) Στο κεφάλαιο της Αναγκαστικής Εκτέλεσης εισάγονται οι εξής σημαντικές αλλαγές:

Με το άρθρο 47 προβλέπεται η απαλλαγή του νέου κυρίου από χρέη του ακινήτου που βάρυναν τον παλιό ιδιοκτήτη σε περίπτωση αναγκαστικού δημοσίου πλειστηριασμού, που αφορά απαιτήσεις από παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας και τέλος με τα άρθρα 46 και 48 θεσπίζεται η δυνατότητα διενέργειας του πλειστηριασμού ενώπιον συμβολαιογράφου του συμβολαιογραφικού συλλόγου όμορης περιφέρειας δηλαδή πέραν του τόπου του ακινήτου σε περίπτωση αδυναμίας ορισμού συμβολαιογράφου στον τόπο αυτό.

Αξιοσημείωτη και η διάταξη του άρθρου 50, όπου προβλέπεται η απαλλαγή από το δικαστικό ένσημο στις εργατικές διαφορές για αγωγικά αιτήματα μέχρι του ποσού των 30.000 ευρώ, που αντιστοιχεί στο όριο για την άσκηση έφεσης.

Στο Δεύτερο Μέρος του Σχεδίου Νόμου η τροποποίηση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας έγκειται στην υποκατάσταση των πταισματοδικείων από ειδικά προανακριτικά τμήματα και στον ορισμό εφεξής των προανακριτών πρωτοδικών ως αρμόδιων για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης και προανάκρισης.

Στο Τρίτο Μέρος πραγματοποιούνται παρεμβάσεις στον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών, οι κυριότερες εκ των οποίων συμπυκνώνονται στα εξής:

1) Ορίζεται ότι οι οργανικές θέσεις των πρωτοδικών γενικής επετηρίδας και των δικαστικών λειτουργών ειδικής επετηρίδας είναι ενιαίες. Με τον τρόπο αυτό κατοχυρώνεται ο ενιαίος χαρακτήρας των οργανικών θέσεων όλων των πρωτοδικών, γενικής και ειδικής επετηρίδας και σηματοδοτείται ο ενιαίος χαρακτήρας της ενοποίησης του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας.

2) Στα άρθρα 66 και 67 περιγράφεται ο τρόπος συγκρότησης των δικαστικών σχηματισμών και ο τρόπος αναπλήρωσης των δικαστικών λειτουργών με την θέσπιση δυνατότητας συμμετοχής όλων των πρωτοδικών, γενικής ή ειδικής επετηρίδας στις πολυμελείς συνθέσεις και στη σύνθεση του ΜΟΔ, γεγονός που λειτουργεί ενοποιητικά ενισχύοντας τη διδακτική λειτουργία της διάσκεψης.

3) Με το άρθρο 74 εισάγεται η έννοια Εισαγγελείς παράλληλης ή περιφερειακής έδρας εισαγγελίας σχετικά με την διεύθυνση των εισαγγελιών.

4) Δια του άρθρου 81 θεσπίζεται η ιδιότητα του Προανακριτή Πρωτοδίκη για τη διενέργεια της προκαταρκτικής εξέτασης και της προανάκρισης, υπηρεσία που ανατίθεται στους πρωτοδίκες της ειδικής επετηρίδας και μόνο σε περίπτωση που δεν υπηρετούν στη συγκεκριμένη έδρα ή δεν επαρκούν, σε πρωτοδίκη της γενικής επετηρίδας. Η διάταξη κινείται στην ίδια λογική με την ανάθεση καθηκόντων ανακριτή στους πρωτοδίκες της γενικής επετηρίδας.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                              

5) Με το άρθρο 89 ρυθμίζεται η διαδικασία ένταξης των πρωτοδικών της ειδικής επετηρίδας στην γενική επετηρίδα. Ειδικότερα, τους παρέχεται το δικαίωμα ένταξης στη γενική επετηρίδα, μετά από αίτηση τους, εφόσον έχουν ολοκληρώσει τα προγράμματα επιμόρφωσης και έχουν μία τουλάχιστον έκθεση επιθεώρησης από́ τον αρμόδιο Επιθεωρητή́ του Αρείου Πάγου.

Το Τέταρτο Μέρος διαλαμβάνει ρυθμίσεις για την Δικαστική Αστυνομία σχετικά με την υλοποίηση των επιμορφωτικών προγραμμάτων για το προσωπικό του πολιτικού τομέα και για την ορθολογική κατανομή του προσωπικού του αστυνομικού τομέα. Προωθείται δε η διενέργεια γραπτού διαγωνισμού για την άμεση στελέχωση των κενών θέσεων του πολιτικού τομέα της δικαστικής αστυνομίας ρυθμίζοντας κάθε διαδικαστική λεπτομέρεια από την προκήρυξη έως την ολοκλήρωση του γραπτού διαγωνισμού.

Το Πέμπτο Μέρος αφενός περιλαμβάνει επείγουσες ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση ζητημάτων που δημιουργεί η πρώτη εφαρμογή του ν. 5108/2024 για τον δικαστικό χάρτη και αφετέρου με το άρθρο 111 επιδιώκεται η αποφόρτιση των πινακίων των διοικητικών δικαστηρίων από φορολογικές υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Επιτροπής Εξώδικης Επίλυσης Φορολογικών Διαφορών δια της διαγραφής από το πινάκιο με πράξη του Προέδρου του Δικαστηρίου, προκειμένου να μην επιβαρύνονται τα πινάκια με διαδοχικές αναβολές των υποθέσεων αυτών.

Ένα ζήτημα το οποίο έτυχε γενικότερης κριτικής από την αντιπολίτευση στην επεξεργασία στην Επιτροπή είναι το θέμα της επιμόρφωσης των ειρηνοδικών και ότι υφίσταται ανετοιμότητα για την εκπαίδευση τους. Η απάντηση δόθηκε από την Γενική Διευθύντρια της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών και Αντιπρόεδρο του Αρείου Πάγου κυρία ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ διαβεβαιώνοντας ότι είναι όλα έτοιμα και το πρόγραμμα επιμόρφωσης θα ξεκινήσει άμεσα εντός του χρονοδιαγράμματος. Να θυμίσω ότι οι ειρηνοδίκες, εφεξής Δικαστές Ειδικής Επετηρίδας, μετά την 16η Σεπτεμβρίου, ημέρα έναρξης εφαρμογής του Δικαστικού Χάρτη, εξακολουθούν να δικάζουν τις υποθέσεις που δίκαζαν έως την κατάργηση των ειρηνοδικείων και μόνο όταν ολοκληρωθεί η εκπαίδευσή τους και στους δύο κύκλους στα τέλη Μαΐου του 2025, θα μπορούν να δικάζουν το σύνολο των αστικών υποθέσεων. Κατ’ αποτέλεσμα δεν υπάρχει κανένα ζήτημα ανετοιμότητας των δικαστών ή ανασφάλειας δικαίου.

Κλείνοντας, να θυμίσω στο Σώμα ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα ανεξάρτητο όργανο που φέρει τα εχέγγυα της αμεροληψίας και της αξιοπιστίας, στα τέλη Ιουλίου δημοσίευσε την ετήσια Έκθεση της για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα για το 2024, η οποία σημειώνει επί λέξει ότι ο νέος δικαστικός χάρτης στην αστική και την ποινική δικαιοσύνη είναι μια σημαντική μεταρρύθμιση που αποσκοπεί στην ισόρροπη κατανομή των υποθέσεων μεταξύ των πρωτοβάθμιων δικαστών και την ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης.

Το πόρισμα αυτό της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί μια αναγνώριση του έργου που επιτελείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και την Κυβέρνηση στην προώθηση του Κράτους Δικαίου. Κατά το μέρος επομένως  που με το παρόν Σχέδιο Νόμου ερχόμαστε να εξειδικεύσουμε την εφαρμογή της μεταρρύθμισης του νέου Δικαστικού Χάρτη, σας καλούμε να ακούσετε όχι εμάς αλλά την ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να ενστερνιστείτε το πόρισμα της περί της σημαντικής αυτής μεταρρύθμισης, υπερψηφίζοντας το παρόν νομοσχέδιο.

Φυσικά, υπερψηφίζουμε το νομοσχέδιο.»