«Δεν μπορώ να διαγνώσω αν έχω κάποιο κατάλοιπο, θεωρώ ότι είμαι εντάξει». Στις πρώτες του κουβέντες στην «Κ» πολύπειρος λιμενικός, μέλος πληρώματος σκάφους που διασώζει καθημερινά

πρόσφυγες και μετανάστες ανοιχτά της Λέσβου, αναφέρει ότι ως επαγγελματίας προσπαθεί να διαγράψει από τη σκέψη του δυσάρεστα γεγονότα. Οσο προχωράει όμως η συζήτηση, αποκαλύπτει πόσο ψυχοφθόρος είναι κάθε περιπολία του.

Μιλάει για αυξημένο αίσθημα ευθύνης: «Κάθε περιστατικό έχει και υποψήφια θύματα πνιγμού και αυτόματα ενεργοποιείται το ένστικτο μέσα μας». Παραδέχεται ότι έχει σοκαριστεί: «Βγάλαμε μία σορό σε αποσύνθεση και για μία ημέρα έμεινα νηστικός. Μου ερχόταν στη μνήμη αυτή η εικόνα». Και εξηγεί γιατί κάποιες φορές νιώθει ανήμπορος: «Ελέγχω το βράδυ τα παιδιά μου να δω αν είναι σκεπασμένα. Την επομένη βλέπω τα παιδιά στις βάρκες, όλα μούσκεμα από τη θάλασσα και τα σκεπάζω με μια κουβέρτα. Νιώθω άσχημα που δεν μπορώ να τους προσφέρω κι άλλα».

Παρόμοιες είναι οι διηγήσεις άλλων τριών συναδέλφων του που μίλησαν στην «Κ» με τον όρο της ανωνυμίας. Οι περισσότεροι ακολουθούν έναν άτυπο κώδικα που θέλει να μην αποσιωπούν τις δυσάρεστες σκέψεις τους αλλά και να τις μοιράζονται κυρίως ή μόνο μεταξύ τους. «Στο πλήρωμα άπαντες ξέρουν πως οτιδήποτε γίνεται στη δουλειά μένει στο σκάφος, δεν το παίρνεις σπίτι σου», λέει λιμενικός. Την ερχόμενη εβδομάδα όμως θα έχουν την ευκαιρία να τους ακούσουν και κάποιοι άλλοι.

Ειδικό κλιμάκιο του Λιμενικού Σώματος, αποτελούμενο από ψυχίατρο και ψυχολόγο, θα επισκεφθεί τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και θα συνομιλήσει με πληρώματα σκαφών για να ανιχνεύσει πιθανά σημάδια μετατραυματικής διαταραχής. Πρώτος σταθμός είναι η Λέσβος και ακολουθούν η Χίος και η Σάμος. «Οι λιμενικοί είναι άρτια εκπαιδευμένοι. Το τελευταίο διάστημα όμως όλο και πιο συχνά στις αποστολές τους καλούνται να ανασύρουν σορούς από τη θάλασσα», λέει στην «Κ» ο διευθυντής Υγειονομικού του Λιμενικού Σώματος, πλοίαρχος Νίκος Σοφούλης.
Τον τελευταίο ενάμιση μήνα περισσότεροι από 100 άνθρωποι πνίγηκαν στα θαλάσσια περάσματα από τα τουρκικά παράλια προς τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης.

«Το τραγικό είναι ότι οι περισσότεροι χάνονται στα πέντε μέτρα από την ακτή», λέει λιμενικός. «Σε αυτό το σημείο φουσκώνει το κύμα, εκείνοι δεν γνωρίζουν να κάνουν σωστή πλεύση, η βάρκα μπατάρει, γυρνάει πλάι στον καιρό και αναποδογυρίζει».

«Εικόνες φρίκης»
Η παρέμβαση ψυχολόγων για να βοηθήσουν τα πληρώματα που περιπολούν σε αυτές τις περιοχές ζητήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από την Πανελλήνια Ενωση Αξιωματικών Λιμενικού Σώματος. «Είναι τεράστια η πίεση που δέχονται τα στελέχη μας. Στις συνομιλίες που έχουμε μάς μεταφέρουν εικόνες φρίκης», λέει ο πρόεδρος της Ενωσης, αντιπλοίαρχος Δημήτρης Σαϊτάκης. «Δεν μας ζήτησαν εκείνοι να τους στείλουμε ειδικό. Δεν πρόκειται να το πουν μόνοι τους. Ηταν δική μας πρωτοβουλία. Πόσο μπορεί να αντέξει κάποιος βγάζοντας μωρά από τη θάλασσα;».

Οι λιμενικοί έχουν τη δυνατότητα να καλούν στην 24ωρη τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης που λειτουργεί στο 414 Στρατιωτικό Νοσοκομείο, στο Διακλαδικό Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ενόπλων Δυνάμεων. Ακόμη, πριν από δύο μήνες, πραγματοποιήθηκε στο αρχηγείο του Λιμενικού Σώματος ημερίδα από ψυχολόγους και ψυχιάτρους. Περισσότεροι από 70 αξιωματικοί συμμετείχαν, και βασικό θέμα ήταν το επιχειρησιακό στρες, δηλαδή πώς τα ανώτερα στελέχη διαχειρίζονται το προσωπικό τους που βρίσκεται στην ελληνική μεθόριο.

«Οι ψυχολόγοι είναι ευπρόσδεκτοι. Εμείς δεν είμαστε ειδικοί για να κρίνουμε αν κάποιος συνάδελφός μας χρειάζεται στήριξη», λέει ένας λιμενικός. «Στο σκάφος μπορεί να μη δείχνουν εάν τους απασχολεί κάτι. Αλλά αφού κλείσουν τα φώτα, επιστρέψουν σπίτι τους και κάνουν μια αναδρομή στα γεγονότα, δεν ξέρω τι σκέφτεται ο καθένας», αναφέρει άλλος συνάδελφός του.

Η μετατραυματική διαταραχή

Το ζήτημα της μετατραυματικής διαταραχής έχει αρχίσει να απασχολεί και άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Στην Ιταλία μια ψυχιατρική κλινική στο Μιλάνο περιθάλπει πρόσφυγες. Στη Γερμανία το Επιμελητήριο Ψυχοθεραπευτών ανέφερε ότι η πλειονότητα των προσφύγων που έχουν καταφύγει στη χώρα αντιμετωπίζει κάποια ψυχική νόσο, εμφανίζοντας συμπτώματα κατάθλιψης, διαρκείς εφιάλτες ή επίμονες αναλαμπές δυσάρεστων αναμνήσεων.
Στην Ελλάδα εθελοντικές οργανώσεις προσπαθούν να παρέχουν όση βοήθεια χρειάζεται σε επιζήσαντες ναυαγίων, όπως συνέβη και τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Λέρο. Επειτα από ναυάγιο με 34 νεκρούς έσπευσε στο νησί κλιμάκιο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα με ψυχολόγο για να συνδράμει τους διασωθέντες. «Ξεκινούν οικογένειες ολόκληρες και ένα κύμα τους χωρίζει», λέει λιμενικός σε σκάφος της Λέσβου. «Πριν από λίγες ημέρες ένας πατέρας έχασε τη γυναίκα και τα παιδιά του. Τους βλέπουμε, είμαστε και εμείς γονείς και μπαίνουμε στη θέση τους».

Καθημερινή