Ο καθένας βιώνει με τον δικό του τρόπο την απώλεια

Το γεγονός ότι ο καθένας βιώνει με τον δικό του τρόπο την απώλεια, τονίστηκε μεταξύ άλλων, στη διάρκεια του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου με θέμα «Προσεγγίζοντας τη θλίψη» που συνδιοργάνωσαν το Σάββατο 25 Ιουνίου στα Τρίκαλα, η Ένωση Λειτουργών Γραφείων Κηδειών Ελλάδος και η Ιατροδικαστική Υπηρεσία Λάρισας.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, εξέχοντες επιστήμονες και ειδικοί προσέγγισαν την απώλεια, απ’ όλα τα στάδια και πρόσφεραν «τροφή» προς σκέψη στους συνέδρους, ενώ το παρών έδωσαν εκπρόσωποι τοπικών φορέων. 

Ο Αντιπεριφερειάρχης Θεσσαλίας στον τομέα Υγείας και Πρόνοιας Βασίλης Αναγνωστόπουλος, μετέφερε τους θερμούς χαιρετισμούς του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας και του Αντιπεριφερειάρχη Τρικάλων κι ευχήθηκε ευόδωση των στόχων του Συνεδρίου, ενώ ο εκπρόσωπος του Δήμου Τρικάλων Αντιδήμαρχος Χρήστος Γούλας ευχήθηκε να προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα. Μάλιστα ως Αντιδήμαρχος αρμόδιος για τα Κοιμητήρια ευχήθηκε να βελτιωθεί το κομμάτι που αφορά στους Δήμους. Χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης εκ μέρους της Διεύθυνσης Αστυνομίας Τρικάλων και της Γενικής Διεύθυνσης Αστυνομίας Θεσσαλίας ο κ. Σπυρόπουλος, της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης & Σταγών Πρωτοσύγκελος κ. Αλέξιος και ο νομικός σύμβουλος της Ένωσης Λειτουργών Βασίλης Νιζάμης, ο οποίος εστίασε στο ζήτημα δημιουργίας ειδικών σχολών για τον κλάδο των λειτουργών γραφείων κηδειών.

Ο Πρόεδρος της Ένωσης Λειτουργών Γραφείων Κηδειών Ελλάδος Νίκος Αγγελέτος στην ομιλία του ανέφερε μεταξύ άλλων «…Ως λειτουργοί γραφείων κηδειών, είμαστε εκείνοι που σε πρώτη φάση ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με ανθρώπους που πρόσφατα έχουν χάσει οικείους – συγγενικά τους πρόσωπα. Είμαστε εμείς, που καλούμαστε να διαχειριστούμε την απώλεια και τα συναισθήματα που νιώθουν εκείνη την ώρα οι άνθρωποι που έχουμε απέναντί μας. Η διαχείριση του πένθους, δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. Κάθε άνθρωπος αισθάνεται και διαχειρίζεται διαφορετικά για την απώλεια. Πόσες φορές δεν έχετε αναρωτηθεί ακόμη κι εσείς οι ίδιοι, «πως μπορώ να βοηθήσω κάποιον που πενθεί?». Η απώλεια όμως αποτελεί μέρος της ζωής μας. O βαθμός της θλίψης καθώς και η διάρκεια και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι πενθούν ποικίλλει. Κάθε άνθρωπος βιώνει την απώλεια με διαφορετικό τρόπο. O τρόπος αυτός εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατόμου, από τις εμπειρίες και τα βιώματα του, από τα πιστεύω του, και φυσικά από την φύση της απώλειας…».
Από την πλευρά του ο Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Μιχάλης Παναγιώτου σημείωσε χαρακτηριστικά «…Όταν χάνουμε κάποιον που αγαπάμε και νοιαζόμαστε πολύ, βιώνουμε ταυτόχρονα όλα εκείνα τα δύσκολα συναισθήματα και πολλές φορές πιστεύουμε ότι δεν θα μπορέσουμε ποτέ να το ξεπεράσουμε. Ωστόσο αυτό δεν ισχύει. Ο χρόνος είναι πανδαμάτωρ. Ωστόσο η περίοδος της θλίψης εξαρτάται και διαφοροποιείται από πρόσωπο σε πρόσωπο. Η θλίψη δεν είναι αδυναμία αλλά αναγκαιότητα κι αυτό το βιώνουμε σε έντονο βαθμό εμείς οι λειτουργοί γραφείων κηδειών…».

Η Dr Λεονταρή Ρουμπίνη, Ιατροδικαστής - Προϊστάμενος της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, χαρακτήρισε πολύ σημαντικό το ότι η Ένωση, προσπαθεί να επιμορφώσει τα στελέχη της κι αναπτύσσοντας τον κοινωνικό κόσμο των νεκροτομείων, μετέφερε τα στάδια από τα οποία «περνά» ένας Ιατροδικαστής. Όπως είπε «Πολλοί με ρωτούν πως μπορείς? Ο χώρος του νεκροτομείου αποτελεί τον συνοριακό σταθμό που αναζητά την αιτία θανάτου. Ο θάνατος έχει αναγνωρίσιμη αιτία κι επίσημο πιστοποιητικό» κι έφερε παραδείγματα τριών πρόσφατων θανάτων σε Τρίκαλα, Καρδίτσα και Βόλο και πως οι οικογένειες αντιμετώπισαν αυτούς, προσθέτοντας ότι, δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος να πενθήσει ένας άνθρωπος κι ο καθένας μας, βιώνει με διαφορετικό τρόπο την απώλεια για το πένθος. Το πένθος είναι μια αναπόφευκτη κατάσταση, δεδομένου ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και συνάπτει σχέσεις κι η απώλεια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. «Η ζωή κι ο θάνατος είναι ένα κι ο άνθρωπος πρέπει να αγκαλιάσει και τα δύο» δήλωσε.

Το γεγονός ότι ο άνθρωπος γεννιέται και γαλουχείται στην εκκλησία, στο τέλος της ζωής του επανέρχεται σε αυτή, για να του αποδοθούν οι ανάλογες τιμές, κι όταν η εκκλησία μιλά για το θάνατο, δε προσπαθεί να τρομοκρατήσει τον άνθρωπο, αλλά να τον στηρίξει στην πνευματική κατάσταση που αισθάνεται και να τον ενδυναμώσει, επεσήμανε στην ομιλία του, ο εκπρόσωπος της Ιεράς Μητροπόλεως Τρίκκης & Σταγών Πρωτοσύγκελος κ. Αλέξιος.
Όπως τόνισε «Στην Χριστιανική διδασκαλία ο Ιησούς Χριστός γίνεται άνθρωπος, βιώνει, παθαίνει ότι και ο άνθρωπος για να αποδείξει ότι πέρα από τον τάφο, υπάρχει η Ανάσταση. Όταν ο Λάζαρος ήταν νεκρός για τέσσερις ημέρες και οι αδελφές του ενημέρωσαν τον Χριστό, εκείνος εδάκρυσε. Ο Χριστός εκείνη την ώρα βιώνει τον ανθρώπινο πόνο. Δακρύζει από πόνο. Έρχεται μπροστά στον Λάζαρο κι αφού τον ανασταίνει, προμηνύει τη δική του Ανάσταση. Αυτές οι δύο Αναστάσεις, μας δηλώνουν ότι δε θα βρισκόμαστε αιωνίως σε μία πέτρα. Η κατάσταση της απώλειας μπορεί να εκμηδενιστεί μέσα στο ν χώρο της εκκλησίας. Η ζωή είναι ένα μεγάλο ρυάκι που ο θάνατος δεν το διακόπτει». Ωστόσο, δεν έκρυψε τη λύπη του για το γεγονός ότι όταν βρίσκεται σε τελετές, ο κόσμος φοβάται κι ότι ενδιαφέρεται μόνο για τα τεχνικά μέσα.
Η Δήμητρα Παπαδήμα Σύμβουλος Παιδιών - Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt, Υπεύθυνη Τμήματος Παιδιών Εφήβων & Οικογένειας Ι.Ψ.Α. , αναφέρθηκε στη διαχείριση της απώλειας σε παιδιά και εφήβους, υπογραμμίζοντας ότι τα παιδιά, βιώνουν απώλειες και ορισμένες είναι αναπόφευκτες κι αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την απώλεια και το πένθος κι ο αυθορμητισμός κι η περιέργεια είναι φυσιολογικά για τα παιδιά και τους εφήβους. «Όταν κατασκευάζουμε μύθους είναι για να προστατέψουμε κυρίως τους εαυτούς μας κι όχι τα παιδιά» παρατήρησε η κ. Παπαδήμα, προσθέτοντας ότι «Δεν μπορούμε να κρύψουμε από τα παιδιά, την ιστορία της αρρώστιας. Σίγουρα αντιλαμβάνοντα την αρρώστια. Η συναισθηματική εξορία πολλές φορές είναι πιο σκληρή. Το παιδί αφομοιώνει πλήρως το θάνατο σε ηλικία 7-8 ετών. Ενημερώνουμε το παιδί ανάλογα με τις ανάγκες κατανόησής του. Με τα παιδιά χρειάζεται να έχουμε υπομονή. Θα πρέπει να είμαστε υποστηρικτικοί και διαθέσιμοι στους έφηβους. Να τους ενημερώσουμε με σαφήνεια κι ειλικρίνεια. Να τους βοηθήσουμε στην προσπάθειά τους».

Το σοκ και το τραύμα στον πόνο που σχετίζονται µε το πένθος αλλά και τους τρόπους βοήθειας, ανέλυσε ο Γιώργος Τσίγκας Ιατρός - Ψυχίατρος, Διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Γενικού Νοσοκομείου Τρικάλων. Ο κ. Τσίγκας, σημείωσε ότι το πένθος είναι ο χρόνος κατά τον οποίον το άτομο μεταμορφώνει την απώλεια του εξωτερικού αντικειμένου. Η χρονική περίοδο σύμφωνα με τον γιατρό, ποικίλλει από 6 μήνες έως 2 χρόνια αναλόγως της ιδιοσυγκρασίας του ατόμου. Μάλιστα αναφέρθηκε και στο ψυχικό τραύμα υπογραμμίζοντας ότι «Πρόκειται για μια απρόσμενη εμπειρία που προκαλεί άγχος και δεν είναι διαχειρίσιμη. Από τη δουλειά μου στο Νοσοκομείο, αυτό συμβαίνει σε άτομα μετά από ατυχήματα, που δεν μπορούσαν να αποδεχτούν ότι κάποιος δικός τους σκοτώθηκε. Γενική αντιμετώπιση αυτού, είναι η ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας, εμπιστοσύνης και συνύπαρξης με τους άλλους, εφησυχασμός, ελπίδα, βοήθεια στα πρακτικά θέματα, συναισθηματική υποστήριξη, αποφυγή λήψης σημαντικών αποφάσεων. Η θεραπεία της ψυχής δεν ταυτίζεται με τη λησμονιά. Στο πένθος δεν είναι αναγκαία μια ιατρική ή ειδική παρέμβαση. Απεναντίας οποιαδήποτε παρέμβαση, μπορεί να έχει κι αρνητικά αποτελέσματα». Κλείνοντας αναφέρθηκε σε διάφορα είδη πένθους και σε θεραπείες όπως είναι η φαρμακοθεραπεία με αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά ή αντιψυχωσικά.

Η Δανάη Μαρινάκη Προσωποκεντρική ψυχοθεραπεύτρια, κλινική εμπειρία στη συμβουλευτική πένθους, B.A ψυχολογίας, Pg. συμβουλευτικής, M. Sc στην κλινική συμβουλευτική, PCP ψυχοθεραπείας, αναφέρθηκε στα αντικρουόμενα συναισθήματα που κατακλύζουν τους ανθρώπους όταν χάνουν έναν δικό τους άνθρωπο. «Εκείνη την ώρα, όπως δήλωσε «ο λειτουργός γραφείων κηδειών, γίνεται ο άνθρωπος – κλειδί, μισητός και πολύτιμος, ενώ οι ιατροδικαστές έχουν τα χέρια τους πάνω στο θάνατο και καλούνται να λύσουν το γρίφο να βρούνε τα αίτια και να επισφραγίσουν την ιστορία». Μέσω της διαδραστικότητας με τους παρευρισκομένους, προσπάθησε να εξηγήσει πως βιώνει ο καθένας μια οποιαδήποτε απώλεια, ενώ αναφέρθηκε και στον παραγνωρισμένο θρήνο, στο θρήνο μη αναγνωρισμένο, δηλαδή όταν ερχόμαστε σε επαφή με θάνατο που φαινομενικά δεν μας αφορά. Η κ. Μαρινάκη, τόνισε ότι την απώλεια την αντιμετωπίζουμε παθητικά κα το πένθος ενεργητικά και μοιράστηκε με τους συνέδρους την ιστορία μιας μητέρας με τη συναίνεσή της, που παρ’ όλο είχε χάση την κόρη της σε ηλικία 20 ετών ήταν σε μία πολύ ιδιαίτερή επαφή.
Η Ελπίδα Σπυρίδωνος Κοινωνιολόγος - P. G. Dip. Συμβουλευτικής, MSc. Παιδοψυχολογίας, αναφέρθηκε στα πέντε στάδια πένθους της Elisabeth Kubler-Ross. Συνέστησε στους λειτουργούς γραφείων κηδειών να παρέχουν ποιοτικό χρόνο, να νιώθουν άνετα με τη σιωπή, να είναι καλοί ακροατές, να αποφεύγουν την κριτική και να μην είναι υπερβολικά ευαίσθητοι, ενώ χαρακτήρισε πολύ σημαντικό στοιχείο την ενσυναίσθηση.

Τέλος η Τένια Μακρή Οικογενειακή σύμβουλος - Σύμβουλος σχέσεων – Συγγραφέας, μετέφερε στους συνέδρους, προσωπικά της βιώματα κι εμπειρίες. «Η απώλεια δεν είναι μόνο ένα γεγονός που μας γεμίζει θλίψη, αλλά ευκαιρία να εξελιχθούμε ως άνθρωποι και να δούμε τη ζωή με διαφορετική προοπτική. Χάνοντας εγώ τους γονείς μου και τον άντρα μου, έπρεπε να αλλάξω πορεία ζωής ψυχολογικής και πνευματικής προσέγγισης. Αλλαγή τρόπου ζωής και σκέψης. Να απαλλαγώ από τον φόβο, τον θυμό και τις εκφοβιστικές σκέψεις που μου τρυπούσαν το μυαλό και έπρεπε να βρω τη γαλήνη του μυαλού και της συνείδησής μου. Βαδίζοντας σε αυτή την πορεία άρχισα να καταλαβαίνω τι σημαίνει αγάπη. Ανακάλυψα ότι το να αγαπάς εγωιστικά είναι επικριτικό» δήλωσε και συμπλήρωσε «Έχω βιώσει πολλές απώλειες. Το να κάνω αναδρομές δε βοηθά, αλλά το να κοιτάξω μπροστά είναι σημαντικό. Αυτούς που πενθούν και θέλουν να μιλήσουν για το θάνατο του αγαπημένου τους προσώπου, πρέπει να τους βοηθήσουμε. Να παραδεχτούν τα συναισθήματά τους. Αν επιλέγουν τη σιωπή τότε να τους αφήσουμε και να το σεβαστούμε. Εγώ συνιστώ σε ανθρώπους που χάνουν νέα άτομα να φυτέψουν ένα δένδρο ή ένα κήπο και να βλέπουν ότι αυτό μεγαλώνει. Επίσης καλό είναι να βλέπουν ειδικούς. Να μην καταφεύγουν σε ιατρική βοήθεια. Η ζωή είναι συνυφασμένη με τον θάνατο. Το πρώτο συναίσθημα θανάτου του παιδιού είναι όταν αποχωρίζεται το σάκο της μάνας. Δεν κλαίμε για τη ζωή που έρχεται αλλά για τον θάνατο που έρχεται».

Η κ. Μακρή ζήτησε από τους λειτουργούς γραφείων κηδειών να βοηθήσουν τους ανθρώπους που χάνουν αγαπημένο τους πρόσωπο, να έχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Η κ. Μακρή, αναφερόμενη στο θάνατο του άντρα της εμφανώς συγκινημένη δήλωσε «Πρέπει να αναγνωρίσουμε την ανάγκη του ανθρώπου να αναπολεί τον άνθρωπο. Είναι πολύ σημαντικό να ακούμε τους ανθρώπους. Να κατανοήσουμε ότι ο θυμός που βγαίνει άναρχος, είναι φυσιολογική κατάσταση. Κάποιος που πενθεί μπορεί πολύ εύκολα να πέσει σε κατάθλιψη και κορυφώνεται μετά τον έκτο μήνα απώλειας. Ο καθένας από εμάς έχει τον τρόπο του να πενθεί».
Μετά το πέρας του Συνεδρίου ακολούθησε απονομή τιμητικών πλακετών και τσάντα με τοπικά προϊόντα στους ομιλητές, ενώ τον συντονισμό του συνεδρίου είχε ο Σταύρος Πλουμιστός.