Προειδοποιητικά σημάδια αναγνώρισης αυτοκαταστροφικού παιδιού ή εφήβου
1. Εχει καταθλιπτική διάθεση. Μπορεί να είναι ευσυγκίνητος ή ευερέθιστος και θυμωμένος. Μπορεί επίσης να είναι κυκλοθυμικός και συναισθηματικά ασταθής.

2. Πενθεί για σημαντική απώλεια (θάνατος φίλου, θάνατος μέσα στην οικογένεια, χωρισμός από ερωτικό σύντροφο).

3. Παραμελεί την εμφάνιση και την προσωπική του υγιεινή.

4. Δείχνει να μην ενδιαφέρεται για όσα συμβαίνουν γύρω του.

5. Χάνει το ενδιαφέρον του για δραστηριότητες που τον ευχαριστούσαν (αθλητικές, κοινωνικές, καλλιτεχνικές κ.λπ.).

6. Σκέφτεται το θάνατο. Μπορεί να εκφράσει τις σκέψεις για το θάνατο γράφοντας κάποια έκθεση ή ζωγραφίζοντας στο μάθημα των καλλιτεχνικών.

7. Απομονώνεται από τους φίλους και από την οικογένεια. Περνά πολύ χρόνο μόνος του και δεν μοιράζεται τις σκέψεις του με τους άλλους.

8. Δυσκολεύεται να κάνει φίλους, κάνει παρέα με συνομηλίκους που κάνουν χρήση αλκοόλ ή ουσιών, απομακρύνεται από συνομηλίκους με πιο υγιή συμπεριφορά.

9. Πέφτουν οι επιδόσεις του στο σχολείο (μικρή συμμετοχή στην τάξη, δυσκολία στην παρακολούθηση, συχνή αργοπορία, μείωση στην προσπάθεια, πτώση στους βαθμούς).

10. Κάνει συχνά σκασιαρχεία, αδικαιολόγητες και επαναλαμβανόμενες απουσίες.

11. Εχει ριψοκίνδυνη συμπεριφορά. Π.χ. κάνει σεξ χωρίς προφυλάξεις, αλλάζει ερωτικούς συντρόφους, κάνει χρήση ουσιών, οδηγεί επικίνδυνα, καπνίζει υπερβολικά.

12. Εχει παραβατική συμπεριφορά και προβλήματα με το νόμο.

13. Αυτοτραυματίζεται ή αυτοακρωτηριάζεται. Πολλοί αυτοκαταστροφικοί έφηβοι χαράσσονται με μαχαίρια, ξυράφια και άλλα αιχμηρά αντικείμενα.

14. Κάνει χρήση ουσιών.

15. Εχει στην κατοχή του όπλο ή άλλο θανατηφόρο μέσο.

16. Υπάρχουν ενδείξεις διαταραχής διατροφής (μεταβολή στο βάρος, άρνηση να φάει μπροστά σε κόσμο, υπερβολική άθληση κ.λπ.).

Η άποψη της επιστήμης
Η ψυχίατρος – ψυχοθεραπεύτρια του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΜΚΟ «Κλίμακας» Αλεξία Κλεισούρα απαντά σε βασικά ερωτήματα που μπορεί να έχει κάθε γονέας ή δάσκαλος.

Πόσο συχνή είναι η αυτοκτονία εξαιτίας εκφοβισμού;

Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει πολλές γνωστές αυτοκτονίες από bullying, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στα ελληνικά σχολεία δεν λάμβανε και δεν λαμβάνει χώρα σχολικός εκφοβισμός.

Ποια είναι τα «συμπτώματα» που μπορούν να κινητοποιήσουν έναν γονέα ώστε να οδηγηθεί σε ειδικό ψυχικής υγείας;

Αντί να αρχίσουμε να μιλάμε για συμπτώματα, νόσους και σημειολογία, ίσως είναι πιο χρήσιμο να μιλήσουμε για την έννοια της ψυχικής υγείας. Με τον όρο ψυχική υγεία εννοούμε τη δυνατότητα του ατόμου να μπορεί να χαίρεται, να ελπίζει, να ερωτεύεται, να κάνει όνειρα για το μέλλον του, να είναι παραγωγικός, να μπορεί να διαχειρίζεται τις αντιξοότητες, να ζει μέσα σε ένα περιβάλλον αρμονίας, επικοινωνίας και έκφρασης, στο οποίο να έχει τη δυνατότητα συνδιαμόρφωσης.

Πώς πρέπει να αντιδρούν οι γονείς όταν αντιλαμβάνονται ότι το παιδί πέφτει θύμα μπούλινγκ στο σχολείο; Να μιλήσουν με τους εκπαιδευτικούς, να μιλήσουν με τους γονείς των θυτών; Πώς πρέπει να αντιδρούν οι εκπαιδευτικοί όταν βλέπουν ένα παιδί «απομονωμένο» ή μια ομάδα παιδιών να κοροϊδεύουν ένα παιδί;

Αρχικά πρέπει να μιλήσουν με τα παιδιά τους. Οταν η επικοινωνία σε μια οικογένεια ή και σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο είναι «ανοιχτή», όταν υπάρχει χώρος να εκφράζονται όλα τα συναισθήματα και επιτρέπεται στους ανθρώπους-μέλη αυτών να είναι ο «εαυτός» τους, τότε τέτοια συμβάντα γίνονται γρηγορότερα αντιληπτά και έτσι μπορεί να προαχθεί η ψυχική υγεία του ατόμου και του ευρύτερου συστήματος.

Συμπερασματικά ο σχολικός εκφοβισμός χρειάζεται να κινητοποιεί διαρκώς υγιείς αντιδράσεις του σχολικού πλαισίου, της οικογένειας, της κοινότητας και της κοινωνίας μας.

Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός, μπορεί να προληφθεί. Σε αυτή τη βάση, χωρίς κόστος, αλλά με σαφή συναίσθηση της ευθύνης των ειδικών, των αρχών και τελικά της κοινωνίας, απαιτείται η ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών για την υλοποίηση ουσιαστικών παρεμβάσεων προστασίας της ανθρώπινης ζωής.

Πώς μπορεί ένας γονέας ή δάσκαλος/καθηγητής να αντιληφθεί εάν ένα παιδί οδηγείται στην αυτοκτονία;

Ενα περιστατικό bullying δεν μπορούμε να το βλέπουμε απομονωμένα και μεμονωμένα. Συμμετέχουν σε αυτό όχι μόνο ο θύτης και το θύμα αλλά και οι παρατηρητές, το ευρύτερο πλαίσιο που λαμβάνει χώρα, τα πλαίσια αναφοράς των αυτών προσώπων και η ευρύτερη κοινότητά τους.

Το Χαμόγελο του Παιδιού
Έκκληση προς όλους τους αρμόδιους φορείς σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο να λάβουν άμεσα τα κατάλληλα μέτρα για τη θωράκιση της σχολικής κοινότητας και την προστασία των παιδιών από τον σχολικό εκφοβισμό απευθύνει το «Χαμόγελο του Παιδιού» με αφορμή την αυτοκτονία του 15χρονου.

«Η απώλεια ενός ακόμη παιδιού λόγω bullying, εφόσον επιβεβαιωθούν οι πρώτες πληροφορίες, αποδεικνύει την απουσία Εθνικού Σχεδίου Δράσης αντιμετώπισης και πρόληψης του σχολικού εκφοβισμού, όπως και την έλλειψη κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής και πολιτικής για ένα φαινόμενο που έχει εξελιχθεί σε ζήτημα δημόσιας υγείας και διαφοροποιείται από την κοινή βία», αναφέρει σε ανακοίνωσή του.

Γραμμές για βοήθεια:
24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την αυτοκτονία – 1018
Εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά SOS – 1056