Μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, την οποία η Χριστιανική Εκκλησία  ανακήρυξε ισαπόστολο μαζί με τον γιο της. Η μνήμη του Κωνσταντίνου και της Ελένης συνεορτάζεται στις 21 Μαΐου από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη της Αγίας Ελένης στις 18 Αυγούστου. 

Η Φλαβία Ιουλία Έλενα (Flavia Julia Helena) γεννήθηκε το 247 με 250 στο Δρέπανο της Βιθυνίας (νυν Χερσέκ Τουρκίας) και ήταν ταπεινής καταγωγής. «Stabularia» την αποκαλεί ο Αμβρόσιος Μεδιολάνων, δηλαδή κορίτσι που εργάζεται σε πανδοχείο.

Το 270 παντρεύτηκε τον ρωμαίο αξιωματικό Κωνστάντιο Χλωρό (250-306) και τρία χρόνια αργότερα γέννησε τον Κωνσταντίνο. Κατ’ άλλη εκδοχή, η Ελένη ήταν παλλακίδα του Κωνστάντιου, την οποία αυτός ουδέποτε νυμφεύτηκε.

Όταν ο Κωνστάντιος επρόκειτο να γίνει καίσαρας της Γαλατίας, εξαναγκάστηκε να διαζευχθεί την Ελένη, λόγω της λαϊκής καταγωγής της, την οποία η ρωμαϊκή νομοθεσία θεωρούσε ασυμβίβαστη με την άνοδο σε υψηλά αξιώματα της αυτοκρατορίας. Ο Κωνστάντιος νυμφεύτηκε τη Θεοδώρα, ανιψιά του Αυγούστου της Δύσης Μαξιμιανού και η Ελένη έφυγε τότε για την Ανατολή, όπου ζούσε ταπεινά, έχοντας την αμέριστη συμπαράσταση του γιου της. Ο Κωνσταντίνος τής απένειμε τον τίτλο της αυγούστας, εξέδωσε νομίσματα με τη μορφή της και μετονόμασε τη γενέτειρά της σε Ελενόπολη.

Όταν αργότερα ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας, η Ελένη αποφάσισε να κάνει έρευνες για την ανεύρεση του τάφου και του σταυρού του Χριστού. Το 326 έφθασε στην Παλαιστίνη και ύστερα από πολλές δυσκολίες βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και στη συνέχεια χρηματοδότησε την ανέγερση χριστιανικών ναών σε πολλά μέρη της αυτοκρατορίας. Αργότερα, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου πέθανε μεταξύ του 328 και 330, σε ηλικία περίπου 80 ετών.