Είναι ξεκάθαρο ότι η ιατρική φροντίδα συνολικά βελτιώνεται όταν δίνεται προσοχή στις ψυχολογικές παραμέτρους κάθε σωματικής δυσκολίας, με ιδιαίτερη αναφορά στο ρόλο του άγχους. Ένας αριθμός παραγόντων εμπλέκονται στην ρύθμιση του πόσο ευαίσθητος κανείς είναι στις ασθένειες.

 

Γεγονότα των πρώτων χρόνων της ζωής

Ο ρόλος των πρώτων αναπτυξιακών σταδίων στην ευαλωτότητα στις ασθένειες αποτελεί βασική εστία μελέτης. Με τη χρήση μοντέλων άλλων θηλαστικών, όπως στον πρώιμο αποχωρισμό από τη μητέρα καταγράφονται παθοφυσιολογικές δυσλειτουργίες όπως η αυξημένη ενεργοποίηση του άξονα του υποθαλάμου-επινεφριδίων. Αυτό καθιστά το άτομο πιο ευάλωτο στις συνέπειες του στρες στην μετέπειτα ζωή. Επίσης η σωματική ή η σεξουαλική κακοποίηση συνδέεται με νοσηρές καταστάσεις όπως ο χρόνιος πόνος και το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Το ιστορικό παιδικής κακομεταχείρισης συσχετίζεται με επιβαρυντικές ιατρικές καταστάσεις όπως η λειτουργική ανεπάρκεια και συνήθειες υψηλού ρίσκου σχετικά με την υγεία.

 

Πρόσφατα γεγονότα ζωής

Συχνά διαπιστώνεται στη ζωή ενός ατόμου ότι μετά από καταστάσεις και γεγονότα που θεωρούνται σημαντικά, συχνά ακολουθούνται αρρώστιες. Έρευνες συνδέουν πρόσφατα γεγονότα ζωής με έναν αριθμό ιατρικών καταστάσεων ενδοκρινολογικών διαταραχών (παθήσεις του θυρεοειδή), καρδιαγγειακά νοσήματα ( αρρυθμίες, θρομβωτικά επεισόδια), αναπνευστικά ( βρογχικό άσθμα), γαστρεντερικά ( κολίτιδες, γαστρίτιδες) αυτοάνοσα, δερματολογικά ( έκζεμα, ψωρίαση) και νεοπλασματικές ασθένειες.

 

Χρόνιο στρες

Μακροχρόνιοι επιβαρυντικοί παράγοντες όπως χρόνια αγχωτική καθημερινότητα, ένας δύσκολος γάμος, μια καταπιεστική εργασία εξαντλούν στην πορεία τις ικανότητες διαχείρισης. Στην περίπτωση αυτή η διεργασία που προκαλεί την ασθένεια γίνεται κατανοητή με την έννοια της «αλλόστασης», της ικανότητας του οργανισμού να πετυχαίνει σταθερότητα μέσω της αλλαγής. Βιολογικές συνέπειες αυτής της προσαρμογής του οργανισμού στο συνεχές στρες είναι οι μακροχρόνιες εκφυλιστικές διεργασίες στο γνωσιακό τομέα ( άνοια, κατάθλιψη), στο σωματικό τομέα ( νευρολογικά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης ) στη γήρανση και στη θνησιμότητα.

 

Συνήθειες και συμπεριφορές υγείας

Ανθυγιεινές συνήθεις αποτελούν μείζονα παράγοντα κινδύνου για τις πιο διαδεδομένες ασθένειες όπως ο διαβήτης, η παχυσαρκία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η υιοθέτηση από το γενικό πληθυσμό υγιεινού τρόπου ζωής αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα πρόληψης.

 

Κοινωνική υποστήριξη

Σε πληθυσμούς με ισχυρή κοινωνική δικτύωση και υποστήριξη παρατηρούνται καλύτερα ποσοστά προσαρμογής και αποκατάστασης από χρόνιες παθήσεις.

 

Ψυχολογική ευεξία

Το αίσθημα ευεξίας παίζει έναν ρυθμιστικό ρόλο στη διαχείριση του στρες και στη πορεία μιας νόσου.

 

Στοιχεία προσωπικότητας

Δομές προσωπικότητες που έχουν μελετηθεί σε σχέση με ψυχοσωματικά νοσήματα είναι οι αλεξιθυμικοί και οι δομές τύπου Α. Οι αλεξιθυμικού έχουν δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων, στην λειτουργία της συμβολοποίησης και της φαντασίωσης. Νοσούν συχνότερα από νοσήματα όπως αυτοάνοσα, δερματολογικά ή αλλεργίες. Προσωπικότητες τύπου Α είναι άνθρωποι εργασιομανείς, φιλόδοξοι, διεκδικητικοί, εύθικτοι, οξύθυμοι. Είναι επιρρεπείς σε στεφανιαία νόσο, στηθάγχη, αρρυθμίες. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε προσωπικότητας (καχυποψία, εκκεντρικότητα, παρορμητικότητα, ψυχαναγκασμοί, αποφευκτικότητα) επηρεάζουν τον τρόπο που ο ασθενής αντιλαμβάνεται τη νόσο του, τι σημαίνει για τον εαυτό του και πως αλληλεπιδρά με τους άλλους, όπως και το ιατρικό προσωπικό.

 

Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στον ασθενή ποικίλουν από μια καθησυχαστική στάση και μια ουσιαστική επικοινωνία μέχρι ειδικές ψυχοθεραπευτικές τεχνικές και ψυχοφαρμακολογικές παρεμβάσεις.

 

Τροποποίηση συνηθειών

Η επιβαρυντική εξέλιξη ιατρικών νοσημάτων συνδέεται με συνήθειες υγιεινής. Οι τροποποίηση αυτών αλλάζουν την πρόγνωση πολλών παθήσεων ιδίως της στεφανιαίας νόσου και του Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Ψυχολογικές παρεμβάσεις είναι επίσης αποτελεσματικές στον έλεγχο του καπνίσματος.

 

Θεραπεία ψυχιατρικής συννοσηρότητας

Ψυχιατρικές διαταραχές και ειδικά η κατάθλιψη, συχνά παραμένουν αδιάγνωστες και μη αντιμετωπίσιμες σε ιατρικά πλαίσια, με επιβαρυντικές συνέπειες για την εξέλιξη της ασθένειας. Η κατάλληλη ψυχιατρική θεραπεία σε ασθενή που νοσεί από ιατρική κατάσταση βελτιώνει σημαντικά τα συμπτώματα της κατάθλιψης, τη συνολική λειτουργικότητα, την ποιότητα της ζωής του άρρωστου ακόμα και αν δεν αλλάξει την πορεία της σωματικής νόσου.

 

Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις

Ψυχοθεραπευτικές στρατηγικές (γνωσιακή-συμπεριφορική, ψυχοδυναμική θεραπεία, διαχείριση στρες) προσφέρουν σημαντική βελτίωση σε πολλά ιατρικά νοσήματα. Παραδειγματικά έρευνα που αφορά ασθενείς με καρκίνο του μαστού οι παρεμβάσεις βελτίωσαν την κοινωνική υποστήριξη, τη διάθεση και τις υγιεινές συνήθειες προωθώντας τον αυτοέλεγχο, την αυτοδιαχείριση στο χρόνιο πόνο και την συναισθηματική απόσυρση.

Γράφει στο newsbeast.gr ο ψυχίατρος Δημήτρης Στογιόγλου