Είναι περασμένα μεσάνυχτα της 11ης Φεβρουαρίου 2016. Το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης δίνει σήμα συναγερμού για ένα αγνοούμενο ελικόπτερο στην Κίναρο.

Το πρώτο ιπτάμενο μέσο που προσεγγίζει το σημείο είναι ένα ελικόπτερο Super Puma της Μοίρας Έρευνας και Διάσωσης 384, το οποίο βρισκόταν σε κατάσταση ετοιμότητας στη Χίο.

Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης για το Newsbeast.gr

Βίντεο-φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος

«Ένας δικός μας άνθρωπος είχε υπηρεσία στη Χίο εκείνο το βράδυ. Αμέσως απογειώθηκε με το πλήρωμα του για τον εντοπισμό του Βell που έπεσε στην Κίναρο», περιγράφει τις πρώτες αγωνιώδεις στιγμές ο διοικητής της 384, αντισμήναρχος, Φώτης Λαχουβάρης.

«Λίγο αργότερα το Κέντρο έδωσε εντολή συμμετοχής στην αποστολή και στο πλήρωμα της Ρόδου, το οποίο επίσης σε υπηρεσία. Στο σημείο έφτασε πρώτο το Super Puma της Χίου, το οποίο εντόπισε τα συντρίμμια του ελικοπτέρου με τη χρήση θερμικής κάμερας».

Νεκροί από το δυστύχημα εντοπίστηκαν και οι τρεις χειριστές του ελικοπτέρου Agusta Bell 212, Αναστάτσιος Τουλίτσης, Κωνσταντίνος Πανανάς και Ελευθέριος Ευαγγέλου.

Αυτή ήταν ίσως η πιο έντονη από τις αποστολές που έχουν ζήσει τελευταία τα στελέχη της Μονάδας αεροπόρων των Super Puma, η οποία ανήκει στην 112 Πτέρυγα Μάχης της Ελευσίνας.

Ο μοίραρχος…

Ο διοικητής της μοίρας, Φώτης Λαχουβάρης, δεν πετούσε από την πρώτη στιγμή με ελικόπτερο. Υπηρέτησε για 7 χρόνια στα μαχητικά αεροσκάφη πριν μετατεθεί στη μονάδα. «Η ηλικία κατά την οποία αποφάσισα να γίνω ιπτάμενος, ήταν η ηλικία της ανωριμότητας. Μπήκα στο χορό, είδα με τι έχω να κάνω και άρχισα να ωριμάζω σταδιακά. Ωστόσο δεν είναι κάτι που μπορεί να κάνει ο καθένας. Άλλοι τα παρατάνε στα μισά, άλλοι στο ξεκίνημα. Στα 17 τους όλοι θέλουν να γίνουν πιλότοι. Και η αλήθεια είναι ότι είναι ιδιαίτερα γοητευτικό ως επάγγελμα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι πάντες είναι κατάλληλοι γι' αυτή τη δουλειά».

«Προσωπικά δεν είχα άλλη επιλογή από το να την αγαπήσω. Δεν έχουμε ωράριο και βρισκόμαστε σε ετοιμότητα επί 24 ώρες. Έχω όμως άμεση επαφή με τους ανθρώπους τους οποίους διασώζω, κι αυτό είναι ένα από τα πιο ελκυστικά χαρακτηριστικά της δουλειάς μου. Πρόκειται για πραγματικές αποστολές, σε αντίθεση με τη θητεία στα μαχητικά, η οποία ήταν μία διαρκής προετοιμασία. Η πραγματική αποστολή εκεί έρχεται μόνο σε περίπτωση πολέμου», προσθέτει ο Φώτης Λαχουβάρης.

Η κεντρική αποστολή της μοίρας 384 είναι η έρευνα και διάσωση σε βουνό και θάλασσα κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Τα ελικόπτερα Super Puma συμμετέχουν σε πολλές διαφορετικές αποστολές. Ακόμα και σε πολεμικές επιχειρήσεις, με την ονομασία «Combat, Search and Rescue», οι οποίες σχετίζονται με τον απεγκλωβισμό ανθρώπων από εχθρική περιοχή. Η δράση της σχετίζεται με τη διάσωση ανθρώπων υψηλής αξίας για το στράτευμα -όπως οι Ειδικές Δυνάμεις- ή χειριστές μαχητικών αεροσκαφών, οι οποίοι έχουν εγκαταλείψει σε εχθρική περιοχή.

Μία αποστολή με παραισθήσεις από την Ελευσίνα στη Θάσο

Ρωτάω το μοίραρχο να θυμηθεί μία από τις πιο έντονες αποστολές του. Όταν εκτός από τη ζωή κάποιου άλλου, κινδύνευσε και η δική του.

«Μερικά χρόνια πριν φτάσαμε από την Ελευσίνα στη Θάσο. Η χιονοθύελλα προκαλούσε παραισθήσεις στους περισσότερους από εμάς. Νομίζαμε ότι ενώ το ελικόπτερο ήταν στατικό, εκείνο κινούταν προς τα εμπρός. Τελικά τα καταφέραμε. Σώσαμε 5 ανθρώπους που είχαν αγκιστρωθεί σε ένα βραχάκι και μας περίμεναν», περιγράφει ο κύριος Λαχουβάρης.

Αύξηση κατά 35%-40% των αποστολών λόγω προσφυγικού

Κατά το 2015 οι αποστολές έρευνας και διάσωσης που πραγματοποίησαν τα Super Puma αυξήθηκαν από 35% έως 40% σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια λόγω της έξαρσης του προσφυγικού.

Απαγορευμένες οι λέξεις «ηρωισμός» και «υπέρβαση»

Παρόλ' αυτά οι λέξεις «υπέρβαση» και «ηρωισμός» είναι αποκλεισμένες από το λεξιλόγιο του πληρώματος ενός Super Puma. «Κατά το παρελθόν πληρώσαμε με αίμα το γεγονός ότι δεν λειτούργησαν οι τυποποιημένες διαδικασίες και κάποιος ενδεχομένως προσπάθησε να γίνει ήρωας», λέει ο Φώτης Λαχουβάρης.

«Τονίζουμε στα πληρώματα να μην παρασύρονται από το συναίσθημα, ειδικότερα κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα, καθώς βλέπουν ακόμα και μικρά παιδιά να παλεύουν μέσα στη θάλασσα. Πάντα ιεραρχούμε ποιους θα σώσουμε βάσει προτεραιοτήτων. Πρώτα οι γυναίκες και τα παιδιά, τελευταίοι οι άνδρες», συμπληρώνει.

Δίπλα στο διοικητή της μοίρας βρίσκεται το δεξί του χέρι. Ο υποδιοικητής της Μοίρας, αντισμήναρχος Σταύρος Κριμιζάς.

Τις πρώτες πτήσεις τις έκανε και εκείνος στα μαχητικά.

Πρωτοδεσμίτης, ξεκίνησε να πετάει στα 17 του. Αν κάποιος προσπαθήσει να αρνηθεί ότι στον αέρα δεν χωρούν συναισθηματισμοί, ο αντισμήναρχος Κριμιζάς τον διαψεύδει….

«Δεν με ενδιέφερε ποτέ αν θα πληρωθώ…»

«Δεν το είδα ποτέ σαν επάγγελμα. Και δεν με ενδιέφερε πότε αν θα πληρωθώ, από τη στιγμή που μπορούσα να καλύψω τα βασικά μου έξοδα, να βάλω βενζίνη και να κάνω μια βόλτα», εξηγεί.

Σπεύδει σχεδόν ταυτόχρονα να εξισορροπήσει τις εντυπώσεις. Η δουλειά του εκτός από ψυχή, απαιτεί και απαρέγκλιτο επαγγελματισμό.

«Βρισκόμαστε διαρκώς υπό διαταγές και χειριζόμαστε μέσα δισεκατομμυρίων. Έχουμε την ευθύνη για ανθρώπινες ζωές!», λέει με ένταση στη φωνή του.

Αμέσως μετά προσπαθεί να μεταφέρει εικόνες, οι οποίες αντικρούουν τις δυσκολίες του επαγγέλματος.

«Γραφείο μας το πιλοτήριο καθώς βρισκόμαστε πάνω από το Αιγαίο»

«Απολαμβάνουμε την ομορφιά του τοπίου από ψηλά. Γραφείο μας είναι το πιλοτήριο, καθώς βρισκόμαστε πάνω από το Αιγαίο. Έπειτα ξαναγυρίζουμε στο κέντρο της πόλης. Έτσι απλά κλέβουμε λίγες στιγμές».

«Σε κάθε περίπτωση όμως την ώρα της κρίσης επιδιώκουμε να βρούμε την καλύτερη δυνατή λύση. Εάν για παράδειγμα πνέουν ισχυροί άνεμοι και πρέπει να διασώσουμε ανθρώπους σε ένα ιστιοπλοϊκό, ενώ το κατάρτι κινείται ανεξέλεγκτα, καταστρώνουμε ειδικό επιχειρησιακό σχέδιο. Είτε επεμβαίνει και άλλο ελικόπτερο, εάν δεν μπορούμε να πλησιάσουμε εμείς, είτε κάποιο σκάφος», λέει ο Σταύρος Κριμιζάς.

Ζητάω και από εκείνον να μου μιλήσει για εμπειρίες… Δεν μπορεί να επιλέξει μόνο μία. Ίσως τις πέντε ή τις δέκα πιο έντονες, όπως λέει και αρχίζει να αφηγείται…

«Κάποτε πετούσαμε από τη Σύμη στη Ρόδο για να εκτελέσουμε μία αεροδιακομιδή. Ο καιρός ήταν πολύ άσχημος και ο γιατρός του νησιού μας παρακάλεσε να κάνουμε ό,τι περνούσε από το χέρι μας για να βοηθήσουμε. Ένας νεφροπαθής ήταν αποκλεισμένος στη Σύμη για 5 ημέρες και θα πέθαινε. Το νησί όμως ήταν αποκλεισμένο. Η κακοκαιρία μας εμπόδιζε να προσγειωθούμε στο ελικοδρόμιο. Έτσι, στη Ρόδο αναγκαστήκαμε να προσγειωθούμε κάθετα στο αεροδρόμιο. Ο άνθρωπος σώθηκε ευτυχώς, καθώς τον μεταφέραμε εγκαίρως στο νοσοκομείο».

«Μία ακόμα δύσκολη αποστολή ήταν στη Θάσο. Είχε προσαράξει ένα πλοίο και ο άνεμος έπνεε με ταχύτητα 60-70 μιλίων την ώρα. Οι αναταράξεις ήταν πολύ έντονες. Τελικά καταφέραμε να σώσουμε όλους τους επιβάτες. Είχαμε φύγει νύχτα και ο καιρός ήταν τέτοιος που δεν ξέραμε αν θα μπορούσαμε να επιστρέψουμε».

«Προσεγγίζουμε νησιά τη νύχτα μόνο με το μάτι»

«Το πιο οξύμωρο είναι ότι προσεγγίζουμε νησιά τη νύχτα χρησιμοποιώντας μόνο το μάτι -εξ όψεως- καθώς δεν έχουμε τη δυνατότητα να επικοινωνήσουμε με πύργο ελέγχου όπως στο Αεροδρόμιο της Αθήνας ή αλλού», σημειώνει ο αντισμήναρχος Κριμιζάς.

Ο μοίραρχος Λαχουβάρης τον ακούει και συμπληρώνει: «Για να καταφέρουμε να πραγματοποιήσουμε κάθοδο χωρίς τη χρήση οργάνων, δουλέψαμε πάρα πολύ. Δημιουργήσαμε διαδικασίες, τις οποίες θα ζήλευαν πολλές αεροπορικές μονάδες ανά τον πλανήτη. Περιορίσαμε πάρα πολύ το ρίσκο στη διάρκεια μιας προσέγγισης τη νύχτα με μειωμένη ορατότητα».

Μία από τις νυχτερινές αποστολές ήταν και αυτή στην Κίναρο. Τον ρωτάω για τις πιθανότητες να βγει ζωντανός κάποιος σε περίπτωση βλάβης ελικοπτέρου. Εξηγεί πως η μοναδική δυνατότητα για ένα ελικόπτερο σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, είναι να προσθαλασσωθεί.

«Οι εχθροί είναι αρκετοί», όπως λέει. «Και τα όρια μεταξύ ζωής και θανάτου πολύ λεπτά. Όταν πετάς με ένα μηχάνημα και βρίσκεσαι στις τρεις διαστάσεις, όλα μπορούν να συμβούν. Η αστοχία υλικού παραμονεύει. Συν τοις άλλοις παραμονεύει το ανθρώπινο σφάλμα. Όλα τα υπόλοιπα καλύπτονται μέσα από τυποποιημένες διαδικασίες».

«Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να κρίνουμε ελαφρά τη καρδία το δυστύχημα με το Agusta Bell του Πολεμικού Ναυτικού. Γνωρίζουμε τη συγκεκριμένη δουλειά και δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ανθρώπινο σφάλμα. Το συγκεκριμένο δυστύχημα είναι αδιευκρίνιστο για εμάς. Θα μπορούσαν παρόλ’ αυτά να έχουν συμβεί τα πάντα. Και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα μάθουμε ποτέ ακριβώς έφταιξε. Δεν υπάρχει μαύρο κουτί, γι’ αυτό και καταρτίζεται μία λίστα με τις πιθανότητες που προκάλεσαν το δυστύχημα», συμπληρώνει.

Ο σύνδεσμος του Λιμενικού και το θρίλερ του Norman Atlantic

O Σταύρος Σταματογιάννης είναι αρχικελευστής του Λιμενικού. Και ο σύνδεσμος του Λιμενικού με την Πολεμική Αεροπορία. Καθήκον του να γεφυρώνει τη συνεργασία μεταξύ του θαλάμου επιχειρήσεων του Λιμενικού με το ελικόπτερο ή τα παραπλέοντα σκάφη.

Ήταν ένας από εκείνους που συμμετείχε στην επιχείρηση διάσωσης του Norman Atlantic.

«Όταν συνέβη το περιστατικό αναχώρησαν από τη Λήμνο και τη Χίο δύο Super Puma. Ταυτόχρονα πέταξε ένα C-130 με δύο πληρώματα από την Ελευσίνα προς την Κέρκυρα. Το αεροπλάνο ωστόσο δεν μπορούσε να προσγειωθεί λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Βροχή, χαλάζι και αέρας δυσκόλευαν το έργο του κι έτσι προσγειώθηκε στο Άκτιο».

«Θυμάμαι ότι υπήρξε έντονη αναστάτωση, καθώς η ζημιά στο Norman Atlantic είχε ξεκινήσει από τα ελληνικά ύδατα. Ο κυβερνήτης παρόλ’ αυτά δεν είχε αναφέρει εγκαίρως το περιστατικό. Έτσι την ώρα που ξεκίνησε η κατάσβεση της πυρκαγιάς, το πλοίο είχε ήδη μπει στα διεθνή ύδατα. Εκεί είχε την "οικειότητα" να συνεννοηθεί αποκλειστικά με τους Ιταλούς».

«Το πρώτο που είδαμε στο Norman Atlantic ήταν τα φωτάκια από τα σωσίβια να αναβοσβήνουν»

«Ακόμα έχω στο μυαλό μου την εικόνα. Το πρώτο που είδαμε ήταν να αναβοσβήνουν τα λαμπάκια strobe των σωσιβίων. Θα μου μείνει αξέχαστο… Οι φλόγες έβγαιναν από τα αμπάρια. Επικρατούσε πανικός!».

«Κάποια στιγμή ανεβάζαμε πάνω έναν άνθρωπο. "Είναι κάτω το παιδί μου", φώναζε εκείνος. Στην αναστάτωση που επικρατούσε, ενώ έπρεπε να βρίσκεται πρώτα το παιδί στο ελικόπτερο, επιβιβάστηκε πρώτος ο πατέρας».

«Μερικοί από τους επιβάτες έβλεπαν το εθνόσημο και φώναζαν: "Ήρθε η Ελλάδα να μας σώσει!"», μοιράζεται μαζί μας τις στιγμές ο Σταύρος Σταματογιάννης.

Όταν τον ειδοποίησαν, βρισκόταν στο σπίτι του. Εκείνο το βράδυ ο αρχικελευστής Σταματογιάννης υπηρετούσε στη δεύτερη βάρδια επιφυλακής, ενώ η πρώτη βάρδια βρισκόταν στην 112 Πτέρυγα Μάχης στην Ελευσίνα.

«Σε μισή ώρα το πολύ έπρεπε να βρίσκομαι στη βάση. Είχα πάρει δύο-τρία πράγματα μαζί μου καθώς δεν ήξερα πότε θα γυρίσω. Θα μπορούσα να επιστρέψω μετά από 10 ημέρες κάτι που συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις. Γι’ αυτό και έχουμε πάντα μία τσάντα έτοιμη με όλα τα βασικά, σε περίπτωση που χρειαστεί να φύγουμε».

Xριστίνα - Αγαύη Κουσουράκη: Μία γυναίκα σε Super Puma!

Φεύγοντας από τις εγκαταστάσεις τις 384 για να πάμε στο ελικοδρόμιο, όπου θα πραγματοποιούσε πτήση συντήρησης ένα ελικόπτερο, συναντήσαμε μία γυναίκα ιπταμένη. Σε ολόκληρη την Πολεμική Αεροπορία υπηρετούν συνολικά μόλις 5 γυναίκες, οι 2 από αυτές στην 384.

Ο πατέρας της υποσμηναγού, Χριστίνας – Αγαύης Κουσουράκη, ήταν αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού. Κι εκείνη δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι διαφορετικό από αυτό που ήδη κάνει, παραδέχεται.

Μιλήσαμε μαζί της, λίγο πριν πετάξει με προορισμό των Κιθαιρώνα, συμμετέχοντας σε μία πτήση συντήρησης…