Τα νομίσματα που βρέθηκαν απεικονίζουν, σύμφωνα με την Κατερίνα Περιστέρη το πορτρέτο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, άλλα είναι του 2ου αιώνα π.Χ. και άλλα του 3ου αιώνα μ.Χ.

Πώς βοηθούν στη  χρονολόγηση τα νομίσματα; Ποιο είναι το κριτήριο του αρχαιολόγου; Τεκμήριο χρονολόγησης αποτελεί το πιο παλιό ή το πιο πρόσφατο νόμισμα;

Όσο για τα μελαμβαφή αγγεία, -τα οποία πήραν το όνομα τους από το μαύρο στιλπνό χρώμα με το οποίο καλύπτεται η επιφάνεια τους (η επιφάνεια διακοσμείται ενίοτε με χαρακτά και εμπίεστα σύμβολα), εμφανίζονται από τον 6ο αιώνα π.Χ. και χρησιμοποιούνται παραλλήλως με τη γραπτή μελανόμορφη και ερυθρόμορφη κεραμική κατά τον 5ο και 4ο αιώνα, συνήθως ως χρηστικά σκεύη. Η χρήση τους αυξάνεται σημαντικά ιδιαιτέρως στα ελληνιστικά χρόνια. Συνεπώς, πρόκειται για έναν τύπο αγγείων, η παραγωγή του οποίου διατρέχει πολλούς αιώνες.

 

Πέραν της γλυπτικής -Σφίγγες, Καρυάτιδες- και του ψηφιδωτού δαπέδου, η εικόνα των οποίων έδωσε τη δυνατότητα στην επιστημονική κοινότητα διατύπωσης υποθέσεων εργασίας, οι αρχαιολόγοι, μιλούσαν, ήδη από την αρχή της ανασκαφής για τα κινητά ευρήματα, εξηγώντας ότι από αυτά προκύπτει τελικά η χρονολόγηση.

Μετά τις ανακοινώσεις της Κατερίνας Περιστέρη για νομίσματα και κεραμική, το υπ’ αριθμόν ένα ζήτημα, της χρονολόγησης, μπορεί να απαντηθεί τεκμηριωμένα;

Το TheTOC.gr, ζήτησε την εκτίμηση του καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Πάνου Βαλαβάνη.
Κεραμική και χρονολόγηση

 

«Ο όρος "μελαμβαφής κεραμική" αναφέρεται σε μία πολύ γενική κατηγορία κεραμικής, η οποία αρχίζει από τον 6ο αι. και φτάνει μέχρι τα όψιμα ελληνιστικά χρόνια» λέει στο TheTOC.gr ο κ. Πάνος Βαλαβάνης.

 

«Συνεπώς, πρόκειται για αγγεία με μακρά εξέλιξη στο σχήμα, που αλλάζει κατά τη διάρκεια παραγωγής  τους και από μόνο του δεν δίνει στοιχεία χρονολόγησης. Χρειάζεται να μελετηθούν εξονυχιστικά τα συγκεκριμένα αγγεία, να γίνουν οι σχεδιαστικές τομές τους, να συγκριθούν με άλλα, ούτως ώστε να χρονολογηθούν κατά το δυνατόν σε στενότερα χρονικά πλαίσια. Αυτό είναι το πρώτο βήμα. Το δεύτερο, που θα μας βοηθήσει ή όχι στη χρονολόγηση του μνημείου, είναι η προϋπόθεση ότι αυτά όλα έχουν βρεθεί  μέσα σε συγκεκριμένο, κλειστό στρώμα, το οποίο να συσχετίζεται με κάποια φάση ζωής του μνημείου. Εάν βρέθηκαν στο αρχικό στρώμα, στην τάφρο θεμελίωσης για παράδειγμα, ή εάν βρέθηκαν μέσα στα χώματα της επίχωσης.

 

Εάν βρέθηκαν μέσα στα χώματα - δηλαδή, είναι εκτός αρχικής κατασκευής- απλώς, τεκμηριώνουν την υπόθεση ότι έχουμε συνεχείς χρήσεις του μνημείου, μεταγενέστερες επεμβάσεις και λοιπά…».

«Το ίδιο ισχύει και για τα νομίσματα» εξηγεί ο κ. Βαλαβάνης. «Το στοιχείο που θα μπορούσε να δώσει ένα νόμισμα είναι ότι το στρώμα μέσα στο οποίο βρέθηκε ή το κτίριο στο οποίο χρησιμοποιήθηκε είναι μετά από την κοπή του νομίσματος. Τίποτε άλλο δεν μπορεί να μας δώσει.

Άρα και τα δύο -κεραμική και νομίσματα- έχουν σχέση με τα ανασκαφικά δεδομένα. Όχι αυτόνομα ως ευρήματα. Μπορούν να «μιλήσουν» μόνο όταν τα εντάξουμε στο στρωματογραφημένο πλαίσιο όπου βρέθηκαν: Σχετίζονται με την αρχική κατασκευή, στην τάφρο θεμελίωσης; Σχετίζονται με την αρχική χρήση, ήταν μέσα στον τάφο; Βρέθηκαν σε κάποιο ψηλότερο στρώμα; Μόνο με αυτόν τον τρόπο τα κινητά ευρήματα είναι χρήσιμα. Από μόνα τους είναι άχρηστα για τη χρονολόγηση, είτε της κατασκευής του κτιρίου, είτε των μεταγενέστερων επεμβάσεων».

 

Τα νομίσματα με το πορτρέτο του «έκοψε» πρώτα ο ίδιος ο Αλέξανδρος, στην εποχή του, και μετά; «Μετά, οι ελληνιστικοί ηγεμόνες, οι διάδοχοί του, εξακολουθούσαν μέχρι και τον 2ο π.Χ. αιώνα να «κόβουν» τα νομίσματα των κρατών τους με το πορτρέτο του Αλεξάνδρου, για προφανείς λόγους συσχετισμού τους με τον μεγάλο ηγέτη», λέει ο κ. Βαλαβάνης.

 

Και τα νομίσματα του 3ου αιώνα μ.Χ. τα οποία βρέθηκαν στην ανασκαφή και αναφέρθηκαν μαζί ;

«Τα νομίσματα του 3ου αιώνα μ.Χ. δεν έχουν προφανώς καμιά σχέση με τον Μέγα Αλέξανδρο. Είναι ρωμαϊκά νομίσματα. Τον 3ο αιώνα μ.Χ, τα μόνα νομίσματα που κυκλοφορούν είναι των Ρωμαίων αυτοκρατόρων και συνήθως φέρουν τα δικά τους πορτρέτα ή μελών της οικογενείας τους, ακόμα και αν έχουν κοπεί σε τοπικά νομισματοκοπεία ελληνικών πόλεων.

 

Τα νομίσματα αυτά, που βρέθηκαν στον τάφο της Αμφίπολης, απλώς τεκμηριώνουν ότι την εποχή αυτή κάποιοι είχαν, για άγνωστο σε μας λόγο, μπεί μέσα στο μνημείο. Εκτός και αν πρόκειται για τα ευρήματα, με βάση τα οποία χρονολογείται η επίχωση του μνημείου και η κατασκευή των διαφραγματικών τοίχων. Ο λόγος, λοιπόν, στους ανασκαφείς ….