Tον κίνδυνο να χρεωθούν άδικα με υπέρογκους φόρους επί ανύπαρκτων εισοδημάτων θα αντιμετωπίσουν το 2018 εκατομμύρια μισθωτοί, συνταξιούχοι, αγρότες, άνεργοι, περιστασιακά απασχολούμενοι ακόμη και άποροι πολίτες, λόγω του τρόπου με τον οποίο οι ηγεσίες του υπουργείου Οικονομικών και της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων αποφάσισαν να εφαρμόσουν τις διατάξεις του νόμου 4446/2016 που προβλέπουν την υποχρέωση των φορολογουμένων αυτών να καλύπτουν με δαπάνες εξοφληθείσες είτε δια "πλαστικού" ή "ηλεκτρονικού" χρήματος είτε τοις μετρητοίς ποσοστά από 10% έως και 18,75% του ετησίου εισοδήματός τους.

Σύμφωνα με τα όσα προβλέπουν οι διατάξεις αυτές και με βάση τα όσα διευκρίνισε ο Διοικητής Α.Α.Δ.Ε. Γ. Πιτσιλής σε εγκύκλιο που εξέδωσε στις 12 Απριλίου, το συνολικό ετήσιο εισόδημα το οποίο θα λαμβάνεται υπόψη για τον προσδιορισμό του ποσού δαπάνης που πρέπει να καλύπτεται με ηλεκτρονικές πληρωμές ή με "χάρτινες" αποδείξεις μπορεί να είναι μεγαλύτερο από το πραγματικά αποκτηθέν, αν τα τεκμήρια προσδιορίζουν το ύψος του σε υψηλότερο επίπεδο.

Όπως είναι γνωστό, με τις διατάξεις του άρθρου 16 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013) προβλέπεται ότι από τον φόρο που αναλογεί στο εισόδημα από μισθωτή εργασία εκπίπτει ποσό που φθάνει μέχρι τα επίπεδα των 1.900 έως 2.100 ευρώ ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του φορολογούμενου που έχει αποκτήσει το εισόδημα και ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος αυτού. Επίσης με τις διατάξεις του άρθρου 29 του Κ.Φ.Ε. προβλέπεται το ίδιο δικαίωμα και για το εισόδημα από αγροτικές δραστηριότητες εφόσον αυτό αποκτάται από κατά κύριο επάγγελμα αγρότη.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 68 του ν. 4446/2016, που ισχύουν από την 1η Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους και με την υπ' αριθμόν ΠΟΛ. 1062/2017 διευκρινιστική εγκύκλιο που εξέδωσε στις 12 Απριλίου ο Διοικητής της Α.Α.Δ.Ε. Γ. Πιτσιλής, oι φορολογούμενοι οι οποίοι αποκτούν εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις και οι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, για να δικαιούνται της ετήσιας έκπτωσης φόρου έως 1.900-2.100 ευρώ υποχρεούνται να πραγματοποιήσουν δαπάνες συνολικού ύψους από 10% έως και 18,75% του συνολικού ετησίου φορολογητέου εισοδήματος του έτους 2017, με πλαστικό χρήμα ή με άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής. Ειδικότερα:

α) Κάθε φορολογούμενος με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα μέχρι 10.000 ευρώ από μισθούς ή συντάξεις και κάθε κατά κύριο επάγγελμα αγρότης με ετήσιο εισόδημα μέχρι 10.000 ευρώ πρέπει να καλύπτει το 10% του εισοδήματός του αυτού με δαπάνες αγοράς αγαθών και παροχής υπηρεσιών εξοφληθείσες μέσω χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών ή άλλων μεθόδων ηλεκτρονικών συναλλαγών, για να δικαιούται την έκπτωση φόρου των 1.900-2.100 ευρώ.

β) Κάθε φορολογούμενος με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα από 10.001 έως 30.000 ευρώ προερχόμενο από μισθούς ή συντάξεις καθώς επίσης και κάθε κατά κύριο επάγγελμα αγρότης με ετήσιο εισόδημα από 10.001 έως 30.000 ευρώ πρέπει να καλύπτει ποσοστό 10% του τμήματος του εισοδήματός του μέχρι τα 10.000 ευρώ και ποσοστό 15% του τμήματος του εισοδήματός του πάνω από τα 10.000 ευρώ με δαπάνες αγοράς αγαθών και παροχής υπηρεσιών εξοφληθείσες μέσω χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών ή με άλλου είδους ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής, για να δικαιούται την έκπτωση φόρου μέχρι ποσού 1.900-2.100 ευρώ.

γ) Κάθε φορολογούμενος με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα άνω των 30.000 ευρώ προερχόμενο από μισθούς ή συντάξεις, καθώς και κάθε κατά κύριο επάγγελμα αγρότης με ετήσιο εισόδημα άνω των 30.000 ευρώ πρέπει να καλύπτει ποσοστό 10% του τμήματος εισοδήματός του μέχρι τα 10.000 ευρώ, ποσοστό 15% του τμήματος του εισοδήματός του πάνω από τα 10.000 και έως τα 30.000 ευρώ και ποσοστό 20% του τμήματος του εισοδήματός του πάνω από τα 30.000 ευρώ με δαπάνες αγοράς αγαθών και παροχής υπηρεσιών εξοφληθείσες μέσω χρεωστικών ή πιστωτικών καρτών ή άλλων ηλεκτρονικών μεθόδων πληρωμής για να κατοχυρώσει έκπτωση φόρου που φθάνει μέχρι τα επίπεδα των 1.800-2.000 ευρώ.

2) Σε κάθε περίπτωση μη κάλυψης του απαιτούμενου ποσού δαπάνης με τέτοιου είδους μέσα πληρωμής, ο φορολογούμενος θα επιβαρύνεται με επιπλέον φόρο 22% επί του «ακάλυπτου» ποσού.

3) Εξαιρούνται από την υποχρέωση πληρωμής των δαπανών με "πλαστικό χρήμα" ή με άλλα ηλεκτρονικά μέσα οι συνταξιούχοι ηλικίας 70 ετών ή μεγαλύτερης, καθώς και οι ανάπηροι κατά ποσοστό 80% και άνω. Όμως κι αυτές οι κατηγορίες φορολογουμένων υποχρεούνται να καλύπτουν τα παραπάνω ποσοστά του ετησίου εισοδήματός τους με δαπάνες πληρωθείσες με μετρητά, προσκομίζοντας και τις σχετικές αποδείξεις λιανικών συναλλαγών!

Συνεπώς, με βάση τα προαναφερθέντα ως "ετήσιο φορολογητέο εισόδημα" για τον υπολογισμό του απαιτούμενου ποσού δαπανών το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί είτε με πληρωμές σε "πλαστικό" ή "ηλεκτρονικό" χρήμα είτε με πληρωμές σε μετρητά (βάσει προσκομιζόμενων αποδείξεων) θα λαμβάνεται υπόψη από τις υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων το μεγαλύτερο ποσό μεταξύ:

(α) του συνολικού δηλούμενου "ετήσιου εισόδηματος" από μισθωτές υπηρεσίες για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους ή από αγροτικές δραστηριότητες για τους κατά κύριο επάγγελμα αγρότες

και

(β) του προσδιοριζόμενου βάσει τεκμηρίων "ετήσιου εισοδήματος" το οποίο φορολογείται επίσης με βάση την κλίμακα φορολογίας των μισθωτών και των συνταξιούχων

Είτε στην περίπτωση (α) είτε στην περίπτωση (β) ο υπολογισμός του φόρου θα γίνεται με έκπτωση, από τον αναλογούντα - βάσει της κλίμακας της παραγράφου 1 του άρθρου 15 του Κ.Φ.Ε. - φόρο, ενός ποσού που μπορεί να φθάνει μέχρι τα 1.900 - 2.100 ευρώ. Η έκπτωση του ποσού αυτού θα υπολογίζεται όμως μόνο υπό την προϋπόθεση της κάλυψης του απαιτούμενου ποσοστού "ετησίου φορολογητέου εισοδήματος" με δαπάνες εξοφληθείσες είτε με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής είτε με μετρητά.

Επιπλέον, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 34 και της παραγράφου 35Α του άρθρου 72 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος και με τα όσα αναφέρει η εγκύκλιος Πιτσιλή, με βάση την κλίμακα φορολογίας των μισθωτών και των συνταξιούχων της παραγράφου 1 του άρθρου 15 του Κ.Φ.Ε. υπολογίζεται ο φόρος επί του τεκμαρτού εισοδήματος που προκύπτει στις περιπτώσεις:

- απόρων πολιτών, με μηδενικό πραγματικό εισόδημα

- φορολογουμένων με εισόδημα μόνο από κεφάλαιο (από τόκους, ακίνητα κ.λπ.) ή/και από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου, εφόσον το τεκμαρτό εισόδημα δεν υπερβαίνει το ποσό των 9.500 ευρώ

- ανέργων πολιτών που είναι εγγραγραμμένοι στο μητρώο του Ο.Α.Ε.Δ.

- φορολογουμένων με ετήσιο πραγματικό εισόδημα κάτω των 6.000 ευρώ από περιστασιακή απασχόληση (άνεργοι, φοιτητές, νοικοκυρές κ.λπ.) και ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα κάτω των 9.500 ευρώ

Σε όλες λοιπόν τις περιπτώσεις φορολογουμένων μισθωτών, συνταξιούχων, κατά κύριο επάγγελμα αγροτών και εισοδηματιών με πάρα πολύ χαμηλά εισοδήματα, καθώς και στις περιπτώσεις ανέργων, απόρων και περιστασιακά απασχολούμενων, κατά τις οποίες το πραγματικό εισόδημα είναι πάρα πολύ χαμηλό και προκύπτει πολύ πιο υψηλό τεκμαρτό εισόδημα, το ποσό των δαπανών που θα πρέπει να έχει εξοφληθεί με "πλαστικό χρήμα" ή με άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής θα υπολογίζεται με βάση το τεκμαρτό εισόδημα, δηλαδή με βάση το ετήσιο φορολογητέο εισόδημα το οποίο προκύπτει από την εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 30-32 του Κ.Φ.Ε. για τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Οι φορολογούμενοι αυτών των περιπτώσεων θα πρέπει, συνεπώς, να μεριμνήσουν ώστε να εξοφλήσουν με χρεωστικές ή πιστωτικές κάρτες ή με άλλα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής προσωπικές δαπάνες συνολικής αξίας από 10% έως και 18,75% επί του υψηλότερου τεκμαρτού κι όχι του χαμηλότερου πραγματικού φορολογητέου εισοδήματός τους, για να κατοχυρώσουν την έκπτωση φόρου και να αποφύγουν την πληρωμή του "πέναλτυ" του 22%.

Για να γίνουν καλύτερα αντιληπτά τα παραπάνω, παραθέτουμε τα ακόλουθα παραδείγματα:

1) Ένας άγαμος χαμηλόμισθος που λαμβάνει μηνιαίο μισθό 300 ευρώ έχει πραγματικό "ετήσιο εισόδημα" μόλις 4.200 ευρώ (300 ευρώ Χ 14 = 4.200 ευρώ). Ο συγκεκριμένος εργαζόμενος μπορεί να νομίσει ότι ξεμπερδεύει με την Εφορία πραγματοποιώντας το 2017 δαπάνες ύψους μόλις 420 ευρώ με "πλαστικό" χρήμα ή με πληρωμές μέσω e-banking (το 10% του πραγματικού εισοδήματος των 4.200 ευρώ). Όμως το ποσό της δαπάνης που πρέπει να καλύψει στην πραγματικότητα με "πλαστικό" χρήμα ή μέσω e-banking δεν θα είναι 420 ευρώ αλλά πολύ μεγαλύτερο, εφόσον διαμένει σε ιδιόκτητο ή δωρεάν παραχωρούμενο ή ενοικιαζόμενο διαμέρισμα 80 τετραγωνικών μέτρων και κατέχει κι ένα παλιό Ι.Χ. αυτοκίνητο 1.300 κυβικών εκατοστών 15ετίας. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση αυτή, η Εφορία θα τού καταλογίσει τεκμαρτό εισόδημα συνολικού ύψους 8.500 ευρώ. Το εισόδημα αυτό θα προκύψει βάσει του ελάχιστου τεκμηρίου διαβίωσης των 3.000 ευρώ που προβλέπεται για τον άγαμο, του τεκμηρίου διαβίωσης για την χρήση κατοικίας, το οποίο ανέρχεται σε 3.200 ευρώ και του τεκμηρίου διαβίωσης του Ι.Χ., το οποίο ανέρχεται σε 2.300 ευρώ (3.000 ευρώ + 3.200 ευρώ + 2.300 ευρώ = 8.500 ευρώ). Συνεπώς, το πραγματικό ποσό ετήσιας δαπάνης που θα απαιτηθεί να καλύψει ο συγκεκριμένος χαμηλόμισθος δεν θα είναι μόνο 420 ευρώ (το 10% του πραγματικού εισοδήματος των 4.200 ευρώ) αλλά 850 ευρώ (το 10% του τεκμαρτού εισοδήματος των 8.500 ευρώ, που είναι μεγαλύτερο). Αν ο φορολογούμενος αρκεστεί να καλύψει μόνο τα 420 ευρώ, τότε με το εκκαθαριστικό της φορολογικής δήλωσης για το εισόδημα του 2017 θα κληθεί να πληρώσει επιπλέον φόρο εισοδήματος 94,60 ευρώ, που αντιστοιχεί στο 22% του ακάλυπτου ποσού των 430 ευρώ (στο 22% επί της διαφοράς μεταξύ 850 και 420 ευρώ).

2) Ένας άπορος, άγαμος, με μηδενικό εισόδημα, ο οποίος διαμένει σε δωρεάν παραχωρηθέν διαμέρισμα 60 τ.μ. (όχι ως "φιλοξενούμενος") μπορεί να θεωρήσει ότι το 2017 δεν χρειάζεται να πραγματοποιήσει καμία δαπάνη με "πλαστικό" ή "ηλεκτρονικό" χρήμα, αφού δεν έχει εισόδημα. Όμως στην πραγματικότητα θα χρειαστεί να πραγματοποιήσει δαπάνες με "πλαστικό" ή "ηλεκτρονικό" χρήμα συνολικού ύψους 540 ευρώ, καθώς η Εφορία θα τού προσδιορίσει για το 2017 ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα 5.400 ευρώ! Το εισόδημα αυτό θα προκύψει με βάση το ελάχιστο τεκμήριο των 3.000 ευρώ που προβλέπεται για τον άγαμο καθώς επίσης και με βάση το τεκμήριο του σπιτιού το οποίο ανέρχεται σε 2.400 ευρώ. Συνεπώς, αν δεν λάβει υπόψη του το τεκμαρτό εισόδημα των 5.400 ευρώ ο συγκεκριμένος φορολογούμενος θα κληθεί να πληρώσει φόρο εισοδήματος 118,80 ευρώ, ο οποίος θα αντιστοιχεί στο 22% του "ακάλυπτου" ποσού των 540 ευρώ.

dikaiologitika.gr