Ολες οι πλευρές, τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία, πρέπει να απέχουν από την ανάμειξη του ΝΑΤΟ σε διμερή πολιτικά και οικονομικά ζητήματα στο πλαίσιο της επιχείρησης της Συμμαχίας στο Αιγαίο.

Αυτό υποστηρίζει στην αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα της Κυριακής» ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου.

Ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών βρέθηκε την Παρασκευή στην Αθήνα για να προετοιμάσει το 4ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας με την Ελλάδα που θα πραγματοποιηθεί την προσεχή Τρίτη στη Σμύρνη. Οσον αφορά δε το Κυπριακό, ο κ. Τσαβούσογλου θεωρεί ότι, εφόσον δεν υπάρξει λύση, τότε οι Τουρκοκύπριοι δεν μπορούν να μείνουν εν κενώ – αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για άλλες λύσεις, όπως η επιδίωξη διεθνούς αναγνώρισης. Σε ό,τι αφορά τις προσδοκίες από την αυριανή Σύνοδο Κορυφής ΕΕ - Τουρκίας, επισημαίνει ότι δεν είναι μόνο η Αγκυρα αλλά και η ΕΕ που πρέπει να υλοποιήσει τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το Κοινό Σχέδιο Δράσης για το Προσφυγικό. Ο κ. Τσαβούσογλου προσθέτει δε ότι η σκλήρυνση των συνοριακών μέτρων δεν θα έχει αποτέλεσμα όσο ο πόλεμος στη Συρία σοβεί.

Η Τουρκία αναμένεται να φιλοξενήσει το 4ο ΑΣΣ την προσεχή Τρίτη στη Σμύρνη. Ποια είναι τα κύρια θέματα της ατζέντας και αναμένετε το Προσφυγικό να επισκιάσει τα διμερή ζητήματα;

«Η θεσμοθέτηση του ΑΣΣ υπήρξε ορόσημο στις σχέσεις μας. Στη συνάντηση που θα προεδρεύσουν οι δύο πρωθυπουργοί θα μας δοθεί η ευκαιρία να καλύψουμε διάφορους τομείς των διμερών σχέσεων. Δεδομένων των περιφερειακών προκλήσεων, η διεύρυνση της συνεργασίας μας έχει γίνει ολοένα και σημαντικότερη. Ελπίζουμε να δούμε απτές εξελίξεις που να αφορούν την εφαρμογή διμερών έργων μεταφορών προς όφελος των χωρών μας. Περιφερειακά και διεθνή ζητήματα που μας ανησυχούν θα συζητηθούν. Ενα επιχειρηματικό φόρουμ θα διεξαχθεί στο περιθώριο του ΑΣΣ. Εχουν υπογραφεί 48 συμφωνίες/πρωτόκολλα/κοινές δηλώσεις στα προηγούμενα ΑΣΣ. Είμαστε πρόθυμοι να ολοκληρώσουμε νέες συμφωνίες και προετοιμαζόμαστε προς αυτόν τον σκοπό. Θέλω το ΑΣΣ να έχει απτά αποτελέσματα και να είναι επιτυχημένο. Το ΑΣΣ ήταν ένα από τα βασικά θέματα στην επίσκεψη εργασίας μου στην Αθήνα στις 4 Μαρτίου».

Υπάρχει μια αίσθηση σε ελληνικούς και ευρωπαϊκούς κύκλους ότι η Τουρκία δεν συνεργάζεται όπως θα έπρεπε στη διαχείριση των προσφυγικών ροών. Στις 7 Μαρτίου θα διεξαχθεί η Σύνοδος ΕΕ - Τουρκίας για να συζητηθεί η πρόοδος στο Κοινό Σχέδιο Δράσης. Πώς απαντάτε στην κριτική αυτή;

«Από το ξέσπασμα της συριακής κρίσης η Τουρκία έχει κινητοποιήσει όλα τα μέσα για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των ανθρώπων που διαφεύγουν του πολέμου. Αν η συριακή κρίση μπορούσε να επιλυθεί μέσω των προσπαθειών μόνο μιας χώρας, αυτό θα είχε ήδη γίνει χάρη στις προσπάθειες της Τουρκίας. Από την πρώτη Σύνοδο ΕΕ - Τουρκίας τον περασμένο Νοέμβριο, όταν το Κοινό Σχέδιο Δράσης κατέστη επιχειρησιακό, η Τουρκία καταβάλλει γιγαντιαίες προσπάθειες. Οι νομικές διευθετήσεις για την πρόσβαση των Σύρων στην αγορά εργασίας ενεργοποιήθηκαν στις 15 Ιανουαρίου. Από την άλλη πλευρά, αναθεωρήσαμε το καθεστώς των θεωρήσεων. Οι ομόλογοί μας στην ΕΕ έχουν εστιάσει τόσο πολύ στον αριθμό των παράνομων διελεύσεων στην Ελλάδα που οι εκτιμήσεις τους για την εφαρμογή του Κοινού Σχεδίου οδηγούν σε μη ολοκληρωμένα συμπεράσματα. Πρέπει επίσης να δούμε την ΕΕ να εργάζεται για την επιτυχία του Σχεδίου Δράσης. Δεν είναι μόνο υποχρέωση της Τουρκίας να υλοποιήσει τα στοιχεία του. Παρακολουθούμε με έκπληξη τις εξελίξεις εντός της ΕΕ για επιβολή αυστηρών συνοριακών ελέγχων. Οσο συνεχίζεται η συριακή κρίση, αυτά τα μέτρα δεν θα φέρουν αποτελέσματα. Αντιμετωπίζουμε μια ανθρωπιστική κρίση που απαιτεί ανθρωπιστική θεραπεία. Ευελπιστούμε ότι αυτό θα είναι το εναρκτήριο σημείο στη συνάντηση της 7ης Μαρτίου».

Σε ό,τι αφορά την προσφυγική κρίση, κύριο σημείο ανησυχίας είναι η αργή εφαρμογή του ελληνοτουρκικού Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής του 2002. Εχει υπάρξει πρόοδος σε αυτό;

«Τους τελευταίους δύο μήνες και ευθυγραμμιζόμενοι με την κοινή βούληση για ενίσχυση της ελληνοτουρκικής συνεργασίας στη μάχη εναντίον της παράνομης μετανάστευσης έχουμε δημιουργήσει Ομάδες Εργασίας για τη Μετανάστευση και την Επανεισδοχή. Η πρώτη συνάντηση της Ομάδας Εργασίας για τη Μετανάστευση έγινε στις 27 Νοεμβρίου στην Αγκυρα και η δεύτερη την 1η Φεβρουαρίου στην Αθήνα. Στις 25 Φεβρουαρίου ενεργοποιήσαμε την Ομάδα Εργασίας για την Επανεισδοχή στην Αγκυρα πραγματοποιώντας την πρώτη συνάντηση για να αντιμετωπίσουμε ελλείμματα του ελληνοτουρκικού Πρωτοκόλλου Επανεισδοχής. Αποφασίστηκε να ολοκληρώσουμε άμεσα τα εκκρεμή αιτήματα επανεισδοχής στα οποία είχε απαντήσει θετικά η Τουρκία. Την περασμένη εβδομάδα επεστράφησαν 308 υπήκοοι τρίτων χωρών. Ανάλογα με την απόδοση των δύο πλευρών, θα έχουμε πολύ αποτελεσματικότερη εφαρμογή του Πρωτοκόλλου».

Οι διαπραγματεύσεις για τη νατοϊκή επιχείρηση στο Αιγαίο για την αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών και τον έλεγχο των παράνομων διελεύσεων έλαβαν μεγάλη προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης. Η ελληνική κυβέρνηση σημείωσε κάποια στιγμή ότι η Τουρκία επέμεινε σε αρνητική στάση επί της επιχείρησης. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε την τουρκική στάση;

«Η υποστήριξη του ΝΑΤΟ για να συνδράμει στην προσφυγική κρίση συμμετέχοντας στις διεθνείς προσπάθειες να κοπούν οι γραμμές της παράνομης διακίνησης και μετανάστευσης στο Αιγαίο προέρχεται από τα Σημεία Κοινής Δράσης που συμφωνήθηκαν μεταξύ του πρωθυπουργού Νταβούτογλου και της καγκελαρίου Μέρκελ. Επομένως είναι αδιανόητο να λέει κάποιος ότι η Τουρκία ακολούθησε αρνητική στάση σε μια πρόταση στην οποία είχε πραγματικά άμεση ανάμειξη από την αρχή και στο υψηλότερο επίπεδο. Φυσιολογικά η Τουρκία προσπάθησε να διασφαλίσει ότι η νατοϊκή δράση που θα πραγματοποιηθεί στο Αιγαίο δεν θα προκαταβάλει τις εθνικές θέσεις οποιουδήποτε συμμάχου, συμπεριλαμβανομένων της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η τελική συμφωνία που επετεύχθη τα μεσάνυχτα της 24ης Φεβρουαρίου ή τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Φεβρουαρίου το αντικατοπτρίζει αυτό, καθώς και άλλα σημαντικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για μια επιτυχημένη νατοϊκή δράση. Ελπίζουμε ότι αυτή θα βοηθήσει στην ανακούφιση της συνεχιζόμενης ανθρωπιστικής τραγωδίας στο Αιγαίο που εμφανίζει πληθώρα προκλήσεων για τις χώρες μας. Ενώ επιδιώκουμε τον στόχο αυτόν, όλες οι πλευρές πρέπει να απέχουν από την ανάμειξη του ΝΑΤΟ σε διμερή ζητήματα πολιτικής και νομικής φύσεως. Είναι σημαντικό για όλους μας να εστιάσουμε τις προσπάθειές μας στην τρέχουσα προσφυγική κρίση. Εφόσον αυτό γίνει κατανοητό, η νατοϊκή δράση μπορεί να είναι χρήσιμη για οικοδόμηση περαιτέρω εμπιστοσύνης μεταξύ συμμάχων, συμπεριλαμβανομένων της Τουρκίας και της Ελλάδας».

Φαίνεται όμως ότι πολλά μέτωπα στις διμερείς σχέσεις μένουν ανοιχτά. Τα πολιτικά ζητήματα στο Αιγαίο συσσωρεύονται, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τη στασιμότητα στις διερευνητικές επαφές. Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) μένουν στα χαρτιά. Υπάρχει επίσης στην Αθήνα η αίσθηση ότι η Αγκυρα συντηρεί την πίεση κηρύσσοντας μεταξύ άλλων Πεδία Βολής στο Αιγαίο ή εκδίδοντας ΝΟΤΑΜs και NAVTEX. Εχετε να προτείνετε κάποια διέξοδο;

«Οπως σωστά επισημαίνετε, υπάρχει πράγματι ένας αριθμός συνυφασμένων ζητημάτων που αφορούν το Αιγαίο. Σε ό,τι αφορά την παρατήρησή σας για στασιμότητα στις διερευνητικές επαφές, αυτή είναι μια συνεχιζόμενη διαδικασία. Αναμένουμε ειλικρινώς να προχωρήσει η διαδικασία των ΜΟΕ. Χρειάζεται να υπάρξει πρόοδος σε αυτά τα θέματα ώστε να αποτρέψουμε τον συνεχιζόμενο κίνδυνο ατυχημάτων και κλιμάκωσης των στρατιωτικών μας δραστηριοτήτων. Το ζήτημα των μακροχρόνιων επικίνδυνων περιοχών που έχουν κηρύξει η Ελλάδα και η Τουρκία στο Αιγαίο βρίσκεται εδώ και κάποιον καιρό στην ατζέντα. Το 2014 προτείναμε την αμοιβαία ακύρωση ή απενεργοποίηση αυτών των περιοχών. Ωστόσο δεν έχουμε ακόμη λάβει θετική απάντηση στην πρότασή μας. Ο σκοπός μας παραμένει μια συνολική διευθέτηση όλων των διαφορών στο Αιγαίο. Οι διερευνητικές επαφές είναι η μόνη πρόταση προς αυτόν τον σκοπό. Προφανώς η συνέχιση αυτών των συνομιλιών δεν είναι ο τελικός στόχος. Πρέπει να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας να ολοκληρωθεί σύντομα και με επιτυχία αυτή η φάση».

Το 2016 έχει χαρακτηριστεί έτος λύσης του Κυπριακού. Εσχάτως όμως η πρόοδος φαίνεται να έχει σταματήσει. Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν εμπόδια;

«Δεν έχω την εντύπωση ότι η πρόοδος έχει σταματήσει. Στην πραγματικότητα, αξιοσημείωτη πρόοδος έχει επιτευχθεί σε έναν αριθμό κεφαλαίων, αν και είναι αλήθεια ότι οι αποκλίσεις παραμένουν για πολιτικό συμβιβασμό των δύο πλευρών. Ωστόσο η τουρκοκυπριακή πλευρά δίνει έμφαση στην επιτάχυνση της διαδικασίας. Ως τώρα ο πρόεδρος Ακιντζί έχει συμβάλει με μια ειλικρινή και δυναμική προσέγγιση λαμβάνοντας σειρά πρωτοβουλιών για την επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων και την όσο το δυνατόν ταχύτερη επίτευξη συμφωνίας. Είμαι πεπεισμένος ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά θα συνεχίσει τις ενέργειές της με αποφασιστικότητα και από την πλευρά της η Τουρκία, ως εγγυήτρια δύναμη, θα συνεχίσει να παρέχει πλήρη στήριξη στην οικοδόμηση ενός νέου Συνεταιρισμού δύο ισότιμων συνιστώντων κρατιδίων βασισμένων στην πολιτική ισότητα και διζωνικότητα. Πιστεύουμε ότι είναι δυνατόν να επιτευχθεί δίκαιη, βιώσιμη και συνολική διευθέτηση εντός του 2016. Πρόκειται για ρεαλιστικό στόχο καθώς οι παράμετροι μιας λύσης έχουν καθοριστεί κατά τις επί δεκαετίες διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Η Τουρκία και η Ελλάδα, ως μητέρες-πατρίδες και εγγυήτριες δυνάμεις, θα έπρεπε να καταβάλουν τις καλύτερες προσπάθειές τους για να ολοκληρωθεί η διαδικασία με επιτυχία. Αναμένουμε από την Ελλάδα να εμπλακεί πιο ενεργά και ορατά. Από την άλλη πλευρά, αν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν ξανά, το καθεστώς των Τουρκοκυπρίων δεν μπορεί να μείνει εν κενώ. Οι Ελληνοκύπριοι πρέπει να αποφασίσουν αν ειλικρινά επιθυμούν έναν συνεταιρισμό και ένα κοινό μέλλον με τους Τουρκοκυπρίους. Αυτοί απέδειξαν στα δημοψηφίσματα του Σχεδίου Αναν ότι τάσσονται υπέρ ενός συμβιβασμού. Αναμένουμε ότι αυτή τη φορά οι Ελληνοκύπριοι θα επιδείξουν την αναγκαία πολιτική βούληση».

Η συριακή κρίση σοβεί επί έξι χρόνια. Ποιες είναι οι παράμετροι μιας λύσης για μια «νέα Συρία» και αποτελεί μέρος αυτής ο Ασαντ;

«Μια σταθερή, ενωμένη, δημοκρατική και ευημερούσα Συρία είναι μείζων εθνικός στόχος ασφαλείας για εμάς. Η Τουρκία υφίσταται την ορμή αυτής της σύγκρουσης από την αρχή. Πρέπει να υπάρχει ουσιαστική πολιτική μετάβαση που θα οδηγήσει σε νέο Σύνταγμα με ελεύθερες και δίκαιες εκλογές στις οποίες θα εκφραστούν όλοι οι Σύροι ώστε να τερματιστεί η σύρραξη. Σαφέστατα αυτό δεν μπορεί να συμβεί με τον Ασαντ. Η μεταβατική διαδικασία πρέπει να οδηγεί σε συνολική και μη σεχταριστική διακυβέρνηση. Ο τερματισμός της σύγκρουσης είναι αναγκαίος για να ηττηθεί το DEASH και ο εξτρεμισμός στην περιοχή. Το DEASH τρέφει την αστάθεια και το χάος. Το καθεστώς αποτελεί μείζονα πηγή αστάθειας. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές».