Έναν νέο τρόπο αντιμετώπισης της νόσου Αλτσχάιμερ ανακάλυψαν ερευνητές στο Κέντρο Επιστήμης του Εγκεφάλου RIKEN, στην Ιαπωνία.

Χρησιμοποιώντας ποντίκια, ο Takaomi Saido και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι η θεραπεία με ντοπαμίνη θα μπορούσε να ανακουφίσει τα συμπτώματα στον εγκέφαλο και να βελτιώσει τη μνήμη.

Η μελέτη εξετάζει τον ρόλο της ντοπαμίνης στην αύξηση της παραγωγής νεπριλυσίνης, ενός ενζύμου που μπορεί να διασπάσει τις επικίνδυνες πλάκες στον εγκέφαλο που αποτελούν το χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου Αλτσχάιμερ.

Εάν τα ευρήματα επιβεβαιωθούν σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε έναν εντελώς νέο τρόπο αντιμετώπισης της νόσου. 

Ο σχηματισμός συσσωματωμάτων γύρω από τους νευρώνες είναι ένα από τα πρώτα σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ, που συχνά αρχίζει δεκαετίες πριν από τον εντοπισμό συμπτωμάτων, όπως η απώλεια μνήμης. Αυτά τα συσσωματώματα σχηματίζονται από πεπτίδια β-αμυλοειδούς που συσσωρεύονται με την πάροδο του χρόνου.

Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στο ένζυμο νεπριλυσίνη, επειδή προηγούμενα πειράματα έδειξαν ότι η γενετική παραγωγή νεπριλυσίνης στον εγκέφαλο -μια διαδικασία που ονομάζεται αυξορρύθμιση, μέσω της οποίας ένα κύτταρο αυξάνει την ποσότητα ενός κυτταρικού συστατικού του, π.χ. του RNA, ή μιας πρωτεΐνης, ως απόκριση προς μία εξωτερική μεταβλητή ρύθμιση- είχε ως αποτέλεσμα λιγότερες πλάκες β-αμυλοειδούς και βελτίωση της μνήμης σε ποντίκια.

Ενώ ο γενετικός χειρισμός ποντικιών για την παραγωγή νεπριλυσίνης είναι χρήσιμος πειραματικά, για να θεραπευτούν οι άνθρωποι με τη νόσο, χρειάζεται να γίνει με τη χρήση φαρμάκων. Τα χάπια ή η ένεση νεπριλυσίνης ωστόσο, δεν είναι εφικτά, επειδή το ένζυμο δεν μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο από την κυκλοφορία του αίματος.

Το πρώτο βήμα της νέας μελέτης ήταν η διαλογή πολλών μορίων για να προσδιοριστεί ποια από αυτά μπορούν να ρυθμίσουν με φυσικό τρόπο τη νεπριλυσίνη στα σωστά σημεία του εγκεφάλου.

Προηγούμενες έρευνες οδήγησαν τους επιστήμονες στον περιορισμό της αναζήτησης στις ορμόνες που παράγονται από τον υποθάλαμο και ανακάλυψαν ότι η εφαρμογή ντοπαμίνης σε εγκεφαλικά κύτταρα που καλλιεργήθηκαν στο εργαστήριο, απέδωσε αυξημένα επίπεδα νεπριλυσίνης και μειωμένα επίπεδα β-αμυλοειδούς.

Οι ερευνητές εισήγαγαν μικροσκοπικούς υποδοχείς στην κοιλιακή καλύπτρα ή κοιλιακή καλυπτήρια περιοχή, μία ομάδα νευρώνων που βρίσκονται κοντά στη μέση της βάσης του μέσου εγκεφάλου και αποτελούν πηγή των ντοπαμινεργικών κυτταρικών σωμάτων του μεσοφλοιώδους μεταιχμιακού συστήματος ντοπαμίνης. Εμπλέκονται στο κύκλωμα του εγκεφάλου που έχει να κάνει με τα φάρμακα και τη φυσική ανταμοιβή.

Προσθέτοντας στην τροφή των ποντικιών ένα αντίστοιχο σχεδιασμένο φάρμακο, οι ερευνητές κατάφεραν να ενεργοποιούν συνεχώς αυτούς τους νευρώνες, και μόνο αυτούς, στους εγκεφάλους των ποντικιών.

Η ενεργοποίηση οδήγησε σε αύξηση της νεπριλυσίνης και μείωση των επιπέδων β-αμυλοειδούς, αλλά μόνο στο μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου των ποντικών. Θα μπορούσε όμως η θεραπεία να αφαιρέσει τις πλάκες; Η απάντηση είναι «ναι».

Οι ερευνητές επανέλαβαν το πείραμα χρησιμοποιώντας ένα ειδικό μοντέλο ποντικού της νόσου Αλτσχάιμερ στο οποίο τα ποντίκια αναπτύσσουν πλάκες β-αμυλοειδούς. Οκτώ εβδομάδες θεραπείας οδήγησαν σε σημαντικά λιγότερες πλάκες στον προμετωπιαίο φλοιό αυτών των ποντικιών.

Στα τελευταία πειράματα εξετάστηκαν οι επιδράσεις της θεραπείας με L-DOPA. Το L-DOPA είναι ένα πρόδρομο μόριο ντοπαμίνης που χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον, επειδή μπορεί να εισέλθει στον εγκέφαλο από το αίμα, όπου στη συνέχεια μετατρέπεται σε ντοπαμίνη.

Η θεραπεία των ποντικών με L-DOPA οδήγησε σε αύξηση της νεπριλυσίνης και μείωση των πλακών β-αμυλοειδούς τόσο στο μετωπιαίο όσο και στο οπίσθιο τμήμα του εγκεφάλου. Τα ποντίκια που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με L-DOPA για τρεις μήνες είχαν επίσης καλύτερες επιδόσεις σε τεστ μνήμης σε σχέση με τα ποντίκια που δεν έλαβαν θεραπεία.

Οι δοκιμές έδειξαν ότι τα επίπεδα της νεπριλυσίνης μειώνονται φυσιολογικά με την αύξηση της ηλικίας στα φυσιολογικά ποντίκια, ιδίως στο μετωπιαίο τμήμα του εγκεφάλου, καθιστώντας την ίσως έναν καλό βιοδείκτη για προκλινικές διαγνώσεις της νόσου Αλτσχάιμερ. Το πώς η ντοπαμίνη προκαλεί την αύξηση των επιπέδων της νεπριλυσίνης παραμένει άγνωστο και αποτελεί το επόμενο στάδιο της έρευνας για την ομάδα του Saido.

«Δείξαμε ότι η θεραπεία με L-DOPA μπορεί να συμβάλει στη μείωση των επικίνδυνων πλακών β-αμυλοειδούς και στη βελτίωση της λειτουργίας της μνήμης σε μοντέλο ποντικού για τη νόσο Αλτσχάιμερ», εξηγεί ο Watamura Naoto, πρώτος συγγραφέας της μελέτης.

«Αλλά η θεραπεία με L-DOPA είναι γνωστό ότι έχει σοβαρές παρενέργειες σε ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον. Ως εκ τούτου, το επόμενο βήμα μας είναι να διερευνήσουμε πώς η ντοπαμίνη ρυθμίζει τη νεπριλυσίνη στον εγκέφαλο, γεγονός που αναμένεται να αποφέρει μια νέα προληπτική προσέγγιση που μπορεί να ξεκινήσει στο προκλινικό στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ», πρόσθεσε.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Science Signaling.

onmed.gr

Το αποκαλούμενο Human Brain-Chip επελέγη ως μία από τις δέκα σημαντικές καινοτομίες για το 2021 από το περιοδικό «The Scientist».

Πίσω απ’ αυτή την προσπάθεια βρίσκεται ο Έλληνας ερευνητής από το Ηράκλειο της Κρήτης, Δρ Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης.

Ένα τσιπ, μεγέθους όσο ένα στικ μνήμης ηλεκτρονικού υπολογιστή, που προσομοιώνει την πολυπλοκότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, προσφέρει ελπίδα σε ασθενείς με σοβαρές νευρολογικές διαταραχές, όπως τη νόσο του κινητικού νευρώνα (ALS), το Αλτσχάιμερ και τη νόσο του Πάρκινσον.

 

«Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ τα όσα είχα την τύχη να κάνω τα τελευταία πέντε χρόνια δημιουργώντας κάτι θεμελιωδώς νέο σε ένα τελικό προϊόν, με την ελπίδα να βοηθήσει ασθενείς με νευροεκφυλιστικά νοσήματα. Η διάκριση αυτή μας γέμισε με χαρά και ικανοποίηση, καθώς αποτέλεσε επιβράβευση των προσπαθειών της ομάδας μας», λέει στο iefimerida.gr o κ. Πεδιαδιτάκης, φανερά ικανοποιημένος από την πρόσφατη αναγνώριση του έργου του οποίου ηγήθηκε.

Στόχος η αποφυγή χορήγησης φαρμάκων που δεν ωφελούν τον ασθενή ή προκαλούν παρενέργειες
Στην ουσία πρόκειται για καινοτομία που δίνει πλέον τη δυνατότητα στους επιστήμονες να αποκτούν πληροφορίες σχετικά με το πώς ο ασθενής θα ανταποκριθεί στη θεραπεία, αποφεύγοντας τον κίνδυνο χορήγησης φαρμάκων, τα οποία ενδεχομένως να έχουν δυσάρεστες παρενέργειες ή να μην τον ωφελούν, ενώ μειώνει την ανάγκη για δοκιμές σε ζώα. Πρόκειται για ένα μεγάλο επιστημονικό βήμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης φαρμάκων και εξατομικευμένων θεραπειών (personalized medicine).

«Τo μοντέλο ανθρώπινου εγκεφάλου σε τσιπ (Brain-Chip) βασίζεται στην τεχνολογία ''Όργανα σε τσιπ'' (Organs-on-Chip) της spinoff εταιρείας Βιοτεχνολογίας Emulate, του Πανεπιστημίου Harvard. Πιο συγκεκριμένα, αναπτύξαμε τσιπ, μεγέθους ενός στικ μνήμης ηλεκτρονικού υπολογιστή, τα οποία περιέχουν μικροσκοπικά κανάλια που είναι επενδεδυμένα με ανθρώπινα κύτταρα και τεχνητό ιστό αιμοφόρων αγγείων.

»Το Brain-Chip έχει σχεδιαστεί για να προσομοιώνει την πολυπλοκότητα του ανθρωπίνου αιματοεγκεφαλικού φραγμού, το οποίο περιλαμβάνει νευρώνες, αστροκύτταρα, μικρογλοία, περικύτταρα και μικροαγγειακά ενδοθηλιακά κύτταρα από τον άνθρωπο (Human iPSCs), επιτρέποντας στον ερευνητή να διερευνά την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα θεραπειών in vitro, στο εργαστήριο δηλαδή, ενώ περιορίζεται η χρήση πειραματόζωων για τον προκλινικό έλεγχο νέων φαρμάκων», λέει ο Δρ Πεδιαδιτάκης, συστήνοντας τη νέα καινοτομία.

 Οργανα σε τσιπ (αγγλ. Organs-on-Chip) της εταιρείας Emulate Inc

Οργανα σε τσιπ (Organs-on-Chip) της εταιρείας Emulate Inc
Ένα βήμα πιο κοντά στις εξατομικευμένες θεραπείες (personalized medicine)
Στην έρευνα, στην οποία συμμετείχαν πολλοί Έλληνες καθηγητές και ερευνητές και η οποία δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό «Nature Communications» (https://www.nature.com/articles/s41467-021-26066-5), οι επιστήμονες εστίασαν στην κατανόηση της νόσου του Πάρκινσον και την επίδραση της ασθένειας αυτής στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.

Ποια είναι όμως η συνέχεια αυτής της καινοτομίας; Ο Έλληνας ερευνητής απαντά ότι «η έρευνα εστιάζεται στη δημιουργία μοντέλων ικανών να συνδράμουν στη λήψη αποφάσεων για την ανάπτυξη φαρμάκων και εξατομικευμένων θεραπειών (personalized medicine). Ένα φάρμακο, για παράδειγμα, είναι δυνατό να είναι αποτελεσματικό σε ένα άτομο, ενώ ένα άλλο όχι. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, δεν είχαμε τρόπο να δοκιμάσουμε πώς μία φαρμακευτική ουσία θα επενεργούσε σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο, πριν του χορηγηθεί. Τοποθετώντας τα κύτταρα ενός ασθενούς σε τσιπ ''Patient-on-a-chip'' και εκθέτοντας αυτά τα κύτταρα σε ένα συγκεκριμένο φάρμακο ή σειρά φαρμάκων, οι γιατροί θα μπορούν να αποκτήσουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς θα ανταποκριθεί αυτός στη θεραπεία».

Η συνεργασία με τη NASA
Ο Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης αναφέρεται και στη συνεργασία του με τη NASA και στη διεξαγωγή έρευνας στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, χρησιμοποιώντας το πλήρως αυτοματοποιημένο Brain-Chip.

 

«Στόχος της έρευνας ήταν να μελετηθεί η σχέση της φλεγμονής και της λειτουργίας του εγκεφάλου σε συνθήκες μειωμένης βαρύτητας (μικροβαρύτητας). Ο εγκέφαλος των αστροναυτών, οι οποίοι διαβιούν για αρκετούς μήνες στο Διάστημα, λειτουργεί διαφορετικά σε συνθήκες μειωμένης βαρύτητας και προς το παρόν δεν είναι σαφές αν αυτό προκαλεί μακροπρόθεσμα παρενέργειες», εξηγεί.

 Το Cosmic Zoë στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Το Cosmic Zoë είναι ένα σύστημα που λειτουργεί ως το «σπίτι» για τα Brain-Chips μιμούμενο την ανθρώπινη φυσιολογία

Το Cosmic Zoë στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS). Το Cosmic Zoë είναι ένα σύστημα που λειτουργεί ως το «σπίτι» για τα Brain-Chips, μιμούμενο την ανθρώπινη φυσιολογία
Το 2019 πραγματοποιήθηκε η πρώτη πτήση του Brain-Chip στο Διάστημα, ενώ αυτές τις μέρες έχει προγραμματιστεί να ξεκινήσει το τελευταίο του ταξίδι στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στη Φλόριντα, με το μεταγωγικό διαστημικό σκάφος Dragon της Space X.

«Ευελπιστούμε τα ευρήματα να βελτιώσουν το διαστημικό ταξίδι και να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο η έρευνα σε περιβάλλον μικροβαρύτητας μπορεί να ωφελήσει τη διαδικασία ανάπτυξης φαρμάκων στη Γη», λέει φανερά ενθουσιασμένος ο ερευνητής από την Κρήτη.

 O Δρ. Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης με τους συνεργάτες μηχανικούς από την εταιρεία Emulate Inc και τον αστροναύτη της NASA Terry Virts στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ (Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, Φλόριντα, Η.Π.Α)

O Δρ Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης με τους συνεργάτες μηχανικούς από την εταιρεία Emulate Inc και τον αστροναύτη της NASA Terry Virts στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ (Διαστημικό Κέντρο Κένεντι, Φλόριντα, ΗΠΑ)
Μηχανική μάθηση και τεχνητή νοημοσύνη
Η επιστήμη, τα τελευταία χρόνια, έχει σημειώσει ιδιαίτερα μεγάλη πρόοδο, συνδράμοντας σημαντικά στη βελτίωση της ζωής του ανθρώπου. Η πρόκληση των επιστημόνων για την επόμενη μέρα, σύμφωνα πάντα με τον ίδιο, είναι η ευελιξία, η υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών και η ικανότητα διαχείρισης και ανάλυσης του τεράστιου όγκου δεδομένων στον τομέα της υγείας.

«Η μηχανική μάθηση και η τεχνητή νοημοσύνη πρόκειται να αποτελέσουν τα κυρίαρχα εργαλεία στα χέρια των επιστημόνων, με στόχο την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων και προβλέψεων για την κατανόηση πολύπλοκων ασθενειών και τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας».

Η Ελλάδα μπορεί να μετατρέψει το brain drain σε brain gain
O νεαρός Έλληνας ερευνητής δεν παραλείπει να αναφερθεί και στην παρατεταμένη οικονομική κρίση στην Ελλάδα, που προκάλεσε εκροή σημαντικού επιστημονικού δυναμικού, το οποίο αναζήτησε και βρήκε ευκαιρίες στο εξωτερικό για καλύτερες συνθήκες εργασίας και προοπτικής στην έρευνα.

 

Ο ίδιος εμφανίζεται αισιόδοξος για το μέλλον, λέγοντας:

«Η ισχυρή πεποίθησή μου είναι ότι η Ελλάδα, η οποία συνέρχεται πλέον από την οικονομική ύφεση, έχει τη δυνατότητα να γίνει πόλος έλξης των επιστημόνων και να δημιουργήσει ένα ελκυστικό περιβάλλον επιστημονικής ανάπτυξης, μετατρέποντας έτσι το brain drain σε brain gain. Πρωτίστως, όμως, η προσπάθεια αυτή πρέπει να ξεκινήσει με την έμπρακτη στήριξη από την Πολιτεία του υφιστάμενου επιστημονικού δυναμικού, ώστε να αναχαιτιστεί το brain drain. Σημαντικό εργαλείο, που θα συνδράμει στον επαναπατρισμό του μεταναστεύσαντος επιστημονικού δυναμικού, αποτελεί και η ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας μέσω κατάλληλου νομικού, διοικητικού και χρηματοδοτικού πλαισίου, καθώς και η διασύνδεση των Ελλήνων του εξωτερικού με την εγχώρια επιχειρηματική και ερευνητική κοινότητα».

«Καταξίωση είναι ο αντίκτυπος του έργου σου»
Σεμνός, όπως αρμόζει σε έναν επιστήμονα του βεληνεκούς του, ο κ. Πεδιαδιτάκης καταλήγει λέγοντας ότι «η καταξίωση δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός για έναν επιστήμονα, αλλά ο αντίκτυπος που έχει το επιστημονικό του έργο στην κοινωνία. Παρά ταύτα, ο ανταγωνισμός στο εξωτερικό είναι μεγάλος και χρειάζεται κανείς να διαθέτει επιμονή, υπομονή και ισχυρά ψυχικά αποθέματα προκειμένου να υποστηρίξει το όραμά του. Σε κάθε δε περίπτωση, ο Έλληνας επιστήμονας στην Αμερική πρέπει να έχει σαφείς και υψηλούς στόχους, να παραμένει ενημερωμένος και επίκαιρος».

Σημειώνεται ότι στην έρευνα συμμετείχαν η Κωνσταντίνα Κοδέλλα, ο Δρ Δημήτρης Μανατάκης, ο Christopher Y. Le, ο Chris D. Hinojosa, ο WilliamTien-Street, ο καθηγητής Δρ Ηλίας Μανωλάκος, ο Δρ Κώστας Βεκρέλλης, η Dr Geraldine A. Hamilton, η Dr Lorna Ewart, ο καθηγητής Dr LeeL. Rubin και η Δρ Κάτια Καραλή.

 Ο Δρ. Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης

Ο Δρ Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης
Λίγα λόγια για τον Ιωσήφ Πεδιαδιτάκη
Ο Δρ Ιωσήφ Πεδιαδιτάκης από τον Αύγουστο του 2021 κατέχει τη θέση του Associate Director της εταιρείας Vesalius Therapeutics Inc., που ιδρύθηκε από τη venture capital Flag ship Pioneering. Από το έτος 2017 μέχρι το 2021 είχε διατελέσει Associate Director της εταιρείας Emulate, Inc. (Βοστώνη, ΗΠΑ), στην οποία ηγήθηκε της ανάπτυξης ενός νέου μοντέλου ανθρώπινου εγκέφαλου σε τσιπ (αγγλ. Brain-Chip), βασιζόμενου στην τεχνολογία «Όργανα σε τσιπ» (αγγλ. Organs-on-Chip).

Είναι απόφοιτος του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (2007), ενώ έλαβε το μεταπτυχιακό και διδακτορικό του δίπλωμα από το Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) το 2010 και 2015, αντίστοιχα.

Στο πλαίσιο της Διδακτορικής του Διατριβής πρωτοστάτησε στην ανάπτυξη μιας νέας οικογένειας συνθετικών, διαπερατών από το αιματοεγκεφαλικό φραγμό, νευροτροφινών, τις «Μικρονευροτροφίνες» (ΜΝΤ), ως πιθανή θεραπεία σοβαρών νευρολογικών διαταραχών, όπως της νόσου του κινητικού νευρώνα (ALS), της νόσου του Αλτσχάιμερ και της νόσου του Πάρκινσον.

https://www.iefimerida.gr/ellada/altshaimer-parkinson-tsip-me-elliniki-ypografi

Νέα στοιχεία που θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν την βιολογική βάση της νόσου Αλτσχάιμερ και της άνοιας, έρχονται στο φως από αμερικανική μελέτη που έγινε σε δείγματα 107 εγκεφάλους ηλικιωμένων ατόμων.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του eLife, ερευνητές του Ινστιτούτου Εγκεφαλικής Επιστήμης Allen και του Ερευνητικού Ινστιτούτου της Ουάσινγκτον Kaiser Permanente εντόπισαν νέα στοιχεία που αναδεικνύουν την μεγάλη ποικιλομορφία του γηράσκοντος εγκεφάλου, περιλαμβανομένων και παραδειγμάτων δωρητών με αντοχή στη νοσηρότητα.
Όλα αυτά τα νέα δεδομένα είναι διαθέσιμα στην ανοιχτής πρόσβασης βάση Allen Brain Atlas.
«Καθώς ο πληθυσμός των ατόμων άνω των 90 ετών αυξάνει ραγδαίως, η κατανόηση της υγιούς γήρανσης και των σχετικών με την γήρανση νόσων, είναι πολύ σημαντική. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να ανακαλύψουμε πως η γνωστική εξασθένηση συσχετίζεται με τις εγκεφαλικές παθολογίες που συνηθίζουμε να αποδίδουμε σε παθήσεις, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ στους γηράσκοντες εγκεφάλους, καθώς και η υποκείμενη βιολογία για την ευαλωτότητα και την αντοχή στη νόσο», εξηγεί ο Εντ Λέιν από το Ινστιτούτο Allen.
Στην παρούσα μελέτη οι επιστήμονες θέλησαν να κατανοήσουν αν συσχετισμοί που είχαν παλαιότερα εντοπιστεί μεταξύ της γνωστικής κατάστασης, της γονιδιακής έκφρασης και των εγκεφαλικών παθολογιών, όπως οι πλάκες και τα συμπλέγματα που χαρακτηρίζουν τη νόσο Αλτσχάιμερ, ισχύουν στους ηλικιωμένους. Για να το πετύχουν, σχεδίασαν μια πραγματικά εξαιρετική προσέγγιση συνδυάζοντας παραδοσιακές και ποσοτικές μετρήσεις για να συνδέσουν την γονιδιακή έκφραση με την εκφύλιση που σχετίζεται με την ηλικία.
«Παρατηρήσαμε ότι οι περισσότεροι ηλικιωμένοι εγκέφαλοι εμφάνιζαν συσχετισμό μεταξύ γνωστικής εξασθένησης και πλακών και συμπλεγμάτων που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Επίσης, η έρευνα ανέδειξε τη σχέση άνοιας και μειωμένης ποιότητας του RNA στους περισσότερους ηλικιωμένους εγκεφάλους», συμπληρώνει ο Τζέρεμι Μιλλερ, συγγραφέας της μελέτης.
Όπως εξηγεί, «ένας παράγοντας που δεν λαμβάνεται πάντα υπόψη κατά την μελέτη της γονιδιακής έκφρασης στους ηλικιωμένους εγκεφάλους είναι η ποιότητα του ίδιου του γενετικού υλικού. Αυτή η μεταβλητή δεν σχετίζεται απαραίτητα με κάποια συγκεκριμένη παθολογία ή νόσο, αλλά τα ευρήματά μας αναδεικνύουν τη σημασία του σωστού ελέγχου της ποιότητας του RNA όταν μελετάμε τον γερασμένο εγκέφαλο και δείχνουν ότι εκφύλιση του γενετικού υλικού μπορεί να είναι ένα παραμελημένο στοιχείο της νευροεκφύλισης ή της άνοιας».
Μαίρη Μπιμπή
health.in.gr

Έλληνες επιστήμονες στη Βρετανία και Βρετανοί συνάδελφοί τους κατάφεραν να «φρενάρουν» την ανάπτυξη της νόσου Αλτσχάιμερ σε ποντίκια, εισάγοντας απευθείας -με τη βοήθεια ενός ιού- ένα γονίδιο στον εγκέφαλο των πειραματόζωων και κυρίως στο κέντρο της μνήμης.

Η πρωτεΐνη PGC-1-alpha, που κωδικοποιείται από το συγκεκριμένο γονίδιο, εμποδίζει να σχηματισθούν οι καταστροφικές πλάκες αμυλοειδούς στον εγκέφαλο.

Αν και η σχετική έρευνα, που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας (ERC) και από τoν βρετανικό ερευνητικό φορέα Alzheimer's Research UK, βρίσκεται ακόμη στο αρχικό στάδιο, ανοίγει νέους δρόμους για την αντιμετώπιση της συνεχώς εξαπλούμενης νευροεκφυλιστικής πάθησης.

Παγκοσμίως περίπου 47,5 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από άνοια, με κυριότερη αιτία τη νόσο Αλτσχάιμερ (πάνω από 40 εκατ. ασθενείς), για την οποία μέχρι στιγμής δεν υπάρχει θεραπεία. Τα υπάρχοντα φάρμακα δεν αντιμετωπίζουν τις υποκείμενες αιτίες, αλλά απλώς αντιμετωπίζουν ορισμένα συμπτώματα ή επιβραδύνουν κάπως την εξέλιξη της νόσου.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Νικόλα Μαζαράκη και τη δρα Μαγκνταλένα Σάστρε της Ιατρικής Σχολής του Imperial College του Λονδίνου, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS). Στην έρευνα συμμετείχαν επίσης η Λουκία Κατσούρη (πρώτη συγγραφέας της μελέτης) και η Ιωάννα Ελευθεριάδου.

Προηγούμενες μελέτες της ίδιας ερευνητικής ομάδας σε κυτταρικές καλλιέργειες στο εργαστήριο είχαν δείξει ότι το εν λόγω γονίδιο PGC-1-alpha μπορεί να εμποδίσει τον σχηματισμό των χαρακτηριστικών πλακών από την πρωτεΐνη βήτα αμυλοειδές, οι οποίες εμφανίζονται στον εγκέφαλο των ασθενών με Αλτσχάιμερ και οδηγούν σε καταστροφή των εγκεφαλικών κυττάρων.

Ν.Μαζαράκης

<p>Ν.Μαζαράκης</p>

Αυτή τη φορά το γονίδιο εισήχθη στον εγκέφαλο πειραματόζωων, με «όχημα» έναν τροποποιημένο αβλαβή ιό. Οι επιστήμονες στόχευσαν το γονίδιο στον ιππόκαμπο και στον φλοιό, δηλαδή στις πρώτες περιοχές του εγκεφάλου όπου αναπτύσσονται οι πλάκες του αμυλοειδούς στους ασθενείς με Αλτσχάιμερ.

Οι βλάβες στον ιππόκαμπο οδηγούν σε απώλεια της μνήμης για τα πρόσφατα γεγονότα, καθώς και σε απώλεια προσανατολισμού στο χώρο, ενώ οι βλάβες στον εγκεφαλικό φλοιό έχουν ευρύτερες επιπτώσεις στην μακρόχρονη μνήμη, στη λογική, στη σκέψη και στην ψυχική διάθεση.

Η εισαγωγή του γονιδίου PGC-1-alpha στα ποντίκια έγινε με ένεση στον εγκέφαλο, όταν η νόσος βρισκόταν ακόμη στα αρχικά στάδια. Μετά από τέσσερις μήνες, τα ποντίκια που είχαν κάνει τη γονιδιακή θεραπεία, είχαν πολύ λίγες πλάκες αμυλοειδούς, σε σύγκριση με τα τρωκτικά όπου δεν είχε εισαχθεί το εν λόγω γονίδιο και τα οποία είχαν πλέον πολλές τέτοιες πλάκες.

Επιπλέον, τα ποντίκια με το γονίδιο τα πήγαν εξίσου καλά στα τεστ μνήμης με τα υγιή ποντίκια. Ακόμη, τα πειραματόζωα που είχαν δεχθεί το γονίδιο, δεν εμφάνιζαν καμία απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων στον ιππόκαμπό τους.  

Η πρωτεΐνη PGC-1-alpha που κωδικοποιείται από το ομώνυμο γονίδιο, εμπλέκεται στις μεταβολικές διαδικασίες του σώματος, μεταξύ άλλων στη ρύθμιση του σακχάρου και στον μεταβολισμό των λιπών. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι τόσο η σωματική άσκηση, όσο και η ουσία ρεσβερατρόλη που υπάρχει στο κόκκινο κρασί (αλλά μόνο σε μορφή χαπιού, επειδή το αλκοόλ ακυρώνει τα οφέλη της), μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της συγκεκριμένης πρωτεΐνης στον οργανισμό.

Το επόμενο βήμα, κατά τους ερευνητές, θα είναι να προχωρήσουν πλέον σε δοκιμές σε ανθρώπους, με την ελπίδα ότι το γονίδιο θα είναι κατ' εξοχήν ωφέλιμο στα αρχικά στάδια της νόσου, όταν εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα. Αν και μια πιθανή κλινική χρήση της νέας θεραπείας απέχει ακόμη χρόνια, εωσότου επιβεβαιωθεί ότι είναι ασφαλής και αποτελεσματική σε ασθενείς, τα έως τώρα ευρήματα γεννούν μια συγκρατημένη αισιοδοξία.

Συνέντευξη του καθηγητή Ν.Μαζαράκη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ο Νικόλας Μαζαράκης (γεν. 1961) σπούδασε βιολογία στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου (1981-85) και πήρε το διδακτορικό του στη βιοχημεία και μοριακή γενετική από το Βασιλικό Κολλέγιο (King's College) του Πανεπιστημίου του Λονδίνου το 1989. Από το 2006 μέχρι σήμερα είναι καθηγητής μοριακής βιοϊατρικής και επικεφαλής του τομέα γονιδιακής θεραπείας στο Τμήμα Επιστημών του Εγκεφάλου της Ιατρικής Σχολής του Imperial College του Λονδίνου. Από το 2011 έχει εκλεγεί εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας Βιολογίας της Βρετανίας.

Είναι ένας μοριακός νευροεπιστήμονας με διεθνή φήμη στη γενετική θεραπεία των νευρολογικών παθήσεων, με έρευνες τόσο στο πανεπιστήμιο, όσο και στην εταιρεία Oxford BioMedica plc. Πριν από το Αλτσχάιμερ, δοκίμασε με επιτυχία μια ανάλογη γονιδιακή θεραπεία στην περίπτωση ασθενών με προχωρημένη νόσο Πάρκινσον. Ο ελληνικής καταγωγής επιστήμονας μίλησε το Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων για τη σημασία και τις προοπτικές της υπό ανάπτυξη γονιδιακής θεραπείας για τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Όπως λέει, έως σήμερα διεθνώς είναι η δεύτερη γονιδιακή θεραπεία που προβάλλει ως εναλλακτική λύση στα υπάρχοντα φάρμακα. Τονίζει ότι οι κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους μπορεί να αρχίσουν σε τρία έως πέντε χρόνια, εφόσον υπάρξει η δέουσα χρηματοδοτική υποστήριξη, ενώ δεν αποκλείει ότι η ίδια γονιδιακή θεραπεία θα μπορούσε να αξιοποιηθεί και στην περίπτωση της νόσου Πάρκινσον.  

Ακολουθεί η συνέντευξη:

ΕΡ: Ποια είναι η σημασία της νέας έρευνάς σας, σε σχέση με άλλες θεραπευτικές προσπάθειες που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη στο πεδίο της νόσου Αλτσχάιμερ;

ΑΠ: Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή νευροεκφυλιστική διαταραχή, η οποία πλήττει πάνω από 45 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Σήμερα δεν υπάρχουν θεραπείες που να θεραπεύουν ή να σταματούν την εξέλιξη της νόσου. Οι περισσότερες από τις υπάρχουσες θεραπείες εστιάζουν σε φάρμακα χορηγούμενα από το στόμα, τα οποία όμως δεν έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά.

Η έρευνά μας δείχνει ότι η γονιδιακή θεραπεία θα μπορούσε να αποτελέσει μια πραγματική εναλλακτική λύση στα φάρμακα από το στόμα, εφόσον εφαρμοσθεί στο αρχικό στάδιο της νόσου. Μέχρι τώρα, μόνο μια γονιδιακή θεραπεία, η οποία χρησιμοποιεί τον νευρωνικό αυξητικό παράγοντα, που χορηγείται μέσω αδενο-σχετιζόμενων ιών (AAV2), έχει δοκιμασθεί κλινικά γι' αυτή τη νόσο. Συνεπώς η δική μας προσέγγιση, που μεταφέρει το θεραπευτικό γονίδιο PGC1α με φορέα έναν ιό, αποτελεί μια νέα εναλλακτική λύση.

ΕΡ: Πότε εκτιμάτε ότι θα αρχίσουν οι πρώτες κλινικές δοκιμές της θεραπείας σας σε ανθρώπους ασθενείς;

ΑΠ: Αυτό μπορεί να γίνει σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, τριών έως πέντε ετών, εάν εξασφαλισθεί επαρκής υποστήριξη για ένα τέτοιο πρόγραμμα από συμβούλια ερευνών και εταιρείες. Θα χρειασθούν πάντως προηγουμένως περισσότερες μελέτες, προκειμένου να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της θεραπείας σε πειραματόζωα, μετά την εμφάνιση της νόσου σε αυτά.

ΕΡ: Οπότε πόσο αισιόδοξος είστε για τις προοπτικές της νέας θεραπείας, παίρνοντας υπόψη τις έως τώρα δοκιμές σας σε κύτταρα και ζώα;

ΑΠ: Είναι πολύ ενθαρρυντικά και σημαντικά τα βασικά ευρήματά μας ότι τα ζώα με παθολογία Αλτσχάιμερ, που θεραπεύθηκαν με PGC-1α, αναπτύσσουν λιγότερες πλάκες αμυλοειδούς στον εγκέφαλό τους, αποδίδουν στα τεστ μνήμης εξίσου καλά με τα υγιή ποντίκια και δεν εμφανίζουν απώλεια νευρώνων στις περιοχές εκείνες που κατεξοχήν πλήττει η νόσος.

Μολονότι οι μελλοντικές δοκιμές στα πειραματόζωα μπορεί να βελτιώσουν περαιτέρω αυτά τα ευρήματα, το πραγματικό τεστ αποτελεσματικότητας της θεραπείας θα είναι η εφαρμογή της σε ασθενείς σε αρχικό στάδιο Αλτσχάιμερ. Στο μεταξύ, η ύπαρξη περισσότερο ενθαρρυντικών δεδομένων από τις κλινικές δοκιμές της θεραπείας σε άλλες νευροεκφυλιστικές παθήσεις μπορεί να ανοίξει το δρόμο για μια ταχεία εφαρμογή της σε ανθρώπους ασθενείς.

ΕΡ: Τι γίνεται, αλήθεια, με την προηγούμενη γονιδιακή θεραπεία σας για τη νόσο Πάρκινσον; Ποια είναι τα έως τώρα αποτελέσματά της σε ασθενείς και κατά πόσο αφορά το ίδιο θεραπευτικό γονίδιο;

ΑΠ: Η γονιδιακή θεραπεία Prosavin®, που παράγει ντοπαμίνη στον εγκέφαλο, έχει εφαρμοσθεί σε 15 ασθενείς με προχωρημένη νόσο Πάρκινσον, σε μια κλινική δοκιμή με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Μια δεύτερη καθοριστική κλινική δοκιμή σχεδιάζεται για το επόμενο έτος, με τη χρήση ενός βελτιωμένου φορέα-ιού.

Αυτές οι δοκιμές δεν χρησιμοποιούν το PGC-1α, αλλά άλλα γονίδια που συνθέτουν το νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη, που είναι ανεπαρκής στα βασικά γάγγλια των ασθενών με προχωρημένη νόσο Πάρκινσον. Όμως ήδη υπάρχουν μελέτες που δίνουν ενδείξεις πως το PGC-1α θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για τη θεραπεία του Πάρκινσον, αν εισαχθεί νωρίς στον εγκέφαλο.

Καθώς η υπάρχουσα θεραπεία με λεβοντόπα σταθεροποιεί μεν τους ασθενείς αρχικού σταδίου με Πάρκινσον, αλλά δεν προστατεύει τα νεύρα τους, μια γονιδιακή θεραπεία για το Πάρκινσον θα πρέπει να περιμένει, εωσότου τελειοποιηθεί μια νέα γενιά ιών-φορέων, που θα στοχεύουν στον εγκέφαλο, αλλά δεν εφαρμόζονται απευθείας σε αυτόν.

ΕΡ: Τελικά, υπάρχει περίπτωση να ανακαλύψουμε ποτέ μια πραγματική θεραπεία για τις υποκείμενες αιτίες του Αλτσχάιμερ και όχι απλώς μια ανακούφιση των συμπτωμάτων;

ΑΠ: Τόσο οι προσεγγίσεις που εστιάζουν στα συμπτώματα, όσο και αυτές που μεταβάλλουν την πορεία της νόσου, εφόσον είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές, είναι χρήσιμες παρεμβάσεις για μια ανίατη ασθένεια. Είμαι αισιόδοξος -γι' αυτό, άλλωστε, ασχολούμαι ακόμη με την ιατρική έρευνα μετά από 30 χρόνια!- ότι θα πετύχουμε τελικά να αναπτύξουμε πραγματικά αποτελεσματικές θεραπείες γι' αυτές τις παθήσεις.

πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Επιστήμονες από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία κατάφεραν να επαναφέρουν «χαμένες» μνήμες σε πειραματόζωα (ποντίκια), τα οποία έπασχαν από απώλεια μνήμης τύπου Αλτσχάιμερ.

Η επαναφορά της μνήμης επιτεύχθηκε χάρη στην ενεργοποίηση των εγκεφαλικών κυττάρων τους με φως, μέσω της τεχνικής της οπτογενετικής.

Το επίτευγμα μπορεί μελλοντικά να αξιοποιηθεί στην περίπτωση ασθενών με Αλτσχάιμερ και άνοια, καθώς δημιουργεί ελπίδες ότι ίσως είναι εφικτό να επαναφερθεί η μνήμη τους, τουλάχιστον στα αρχικά στάδια της νόσου.

Η οπτογενετική επιτρέπει τη χειραγώγηση των γονιδίων των νευρικών κυττάρων, ώστε οι νευρώνες να γίνονται ευαίσθητοι στο μπλε φως, μέσω οπτικής ίνας που εισάγεται στον εγκέφαλο. Ενεργοποιούνται έτσι κατάλληλα τα εγκεφαλικά κύτταρα, ώστε να αναπτύξουν νέες νευρωνικές συνδέσεις και να «ξαναθυμηθούν».

Οι ερευνητέςτου Πανεπιστημίου ΜΙΤ των ΗΠΑ και του ιαπωνικού Ινστιτούτου Επιστήμης του Εγκεφάλου RIKEN, με επικεφαλής τον νομπελίστα (από το 1987) καθηγητή βιολογίας και νευροεπιστήμης Σουσούμου Τονεγκάβα, διευθυντή του κοινού Κέντρου RIKEN-MIT για τη Γενετική των Νευρωνικών Κυκλωμάτων, έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Nature".

Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι στα πρώτα στάδια του Αλτσχάιμερ οι ασθενείς συχνά αδυνατούν να θυμηθούν πρόσφατα συμβάντα. Η νέα μελέτη δείχνει ότι πιθανώς οι αντίστοιχες μνήμες είναι ακόμη αποθηκευμένες στον εγκέφαλο, απλώς ο ασθενής δεν έχει πρόσβαση σε αυτές λίγες μέρες μετά. Όμως ίσως μελλοντικά καταστεί εφικτή η τεχνητή ενεργοποίηση αυτών των «χαμένων» αναμνήσεων, ώστε, έστω εν μέρει, οι ασθενείς να επανακτήσουν την μνήμη τους.

«Το βασικό που δείξαμε, είναι ότι ακόμη κι αν μια μνήμη φαίνεται χαμένη, στην πραγματικότητα υπάρχει ακόμη. Είναι απλώς θέμα πώς θα την ανακαλέσει κανείς» δήλωσε ο Τονεγκάβα.

Η ίδια ερευνητική ομάδα έχει ήδη δείξει στο παρελθόν ότι ότι είναι δυνατό να επέμβει κανείς στα νευρωνικά αποτυπώματα των αναμνήσεων στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου, «φυτεύοντας» πλαστές αναμνήσεις ή αλλάζοντας το συναισθηματικό «φορτίο» μιας μνήμης και, τώρα, ενεργοποιώντας μια ξεχασμένη ανάμνηση.

Τα πειράματα της νέας μελέτης έγιναν με δύο ομάδες ποντικιών. Η μία ήταν υγιής και η άλλη αποτελείτο από ζώα που είχαν τροποποιηθεί γενετικά για να εμφανίζουν αμνησία τύπου Αλτσχάιμερ. Όταν υποβλήθηκαν στα ίδια ηλεκτρικά σοκ που τους προκάλεσαν φόβο, μόνο τα πρώτα φαίνονταν να θυμούνται την επώδυνη εμπειρία τους μετά από ώρες. Όμως, μετά από την κατάλληλη χειραγώγηση των νευρώνων των ποντικιών με Αλτσχάιμερ μέσω της μεθόδου της οπτογενετικής, και αυτά πλέον θυμούνταν την οδυνηρή εμπειρία μετά από ώρες, με άλλα λόγια η σχετική ανάμνηση είχε ανασυρθεί από τη λήθη και μαζί με αυτήν ο φόβος.

Προς το παρόν, η οπτογενετική, αν και ακριβής τεχνική, θεωρείται απαγορευτικά επεμβατική για να χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους. Οπότε, όπως είπε ο Τονεγκάβα, αναζητείται μια εναλλακτική αποδεκτή μέθοδος, που θα ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί τα κύτταρα βαθιά στον ανθρώπινο εγκέφαλο. «Το Αλτσχάιμερ αρχικου σταδίου ίσως μπορεί να θεραπευθεί στο μέλλον, αν αναπτυχθεί μια νέα τεχνολογία που πληροί τις αναγκαίες προδιαγραφές ηθικής και ασφάλειας για τους ανθρώπους», τόνισε.

Από το ΑΠΕ-ΜΠΕ

Σελίδα 1 από 6

ferriesingreece2

kalimnos

sportpanic03

 

 

eshopkos-foot kalymnosinfo-foot kalymnosinfo-foot nisyrosinfo-footer lerosinfo-footer mykonos-footer santorini-footer kosinfo-foot expo-foot