Νέα σημαντικά δεδομένα υπέρ εκατοντάδων χιλιάδων δανειοληπτών που είχαν πάρει στεγαστικά δάνεια σε ελβετικό φράγκο, αλλά μετά το 2008 άρχισαν να βλέπουν τις μηνιαίες δόσεις τους προς τις τράπεζες να αυξάνονται δραματικά λόγω της αλλαγής στην ισοτιμία ευρώ - ελβετικού φράγκου, δρομολογούν δύο σημαντικές δικαστικές αποφάσεις που αποτελούν την πρώτη ισχυρή νομική ασπίδα προστασίας για όσους είχαν επιλέξει το συγκεκριμένο καθεστώς δανειοδότησης.

Σύμφωνα με τις αποφάσεις, οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να υπολογίζουν τις δόσεις των στεγαστικών δανείων που χορήγησαν σε ελβετικό φράγκο στους πελάτες τους με βάση την ισοτιμία μεταξύ των δύο νομισμάτων (ελβετικού φράγκου και ευρώ) όπως αυτή ίσχυε κατά την ημέρα που υπέγραψαν τη δανειακή σύμβαση με τους δανειολήπτες και όχι με βάση αυτήν που διαμορφώθηκε μετέπειτα. Οταν, δηλαδή, μειώθηκε η ισοτιμία μεταξύ ελβετικού φράγκου και ευρώ, σε βάρος του ευρώ, με αποτέλεσμα οι δανειολήπτες να καλούνται να καταβάλλουν κατά πολύ αυξημένες μηνιαίες δόσεις και μάλιστα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη οικονομική συγκυρία, αφού η οικονομική κρίση είχε επέλθει για τα καλά στη χώρα και είχε ήδη πλήξει τα εισοδήματά τους. 

Οπως σημειώνουν οι δικαστές, οι δύο αποφάσεις είναι πρωτοποριακές στο είδος τους και αποτελούν ένα ασφαλές καταφύγιο στη ζούγκλα του τραπεζικού δανεισμού. Και αυτό διότι ανάβουν το πράσινο φως σε μια μεγάλη κατηγορία των δανειοληπτών να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη και να αξιώσουν την καταβολή των δόσεών τους με την ισοτιμία που υπήρχε όταν πήραν το δάνειο και όχι με αυτήν που διαμορφώθηκε όταν η ισοτιμία άρχισε να αλλάζει σε βάρος του ευρωπαϊκού νομίσματος.  Η πρώτη απόφαση, που εκδόθηκε από το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών, αφορά την περίπτωση δύο δανειοληπτών που δικαιώθηκαν, καθώς το δικαστήριο, με το παραπάνω σκεπτικό έκανε δεκτή αίτηση ανακοπής που κατέθεσαν κατά διαταγής πληρωμής που είχε εκδοθεί σε βάρος τους. Οι συγκεκριμένοι δανειολήπτες τον Μάρτιο του 2007 πήραν δάνειο 296.694,11 ελβετικών φράγκων ή 183.893,71 ευρώ. Η ισοτιμία ευρώ - ελβετικού φράγκου κατά την ημέρα εκταμίευσης του δανείου ήταν στο 1,6134, ενώ μετά από καταβολές ύψους 182.976,14 ελβετικών φράγκων και κατά τον χρόνο καταγγελίας της σύμβασης, το έτος 2012, η ισοτιμία ήταν 1,20677. Η δε οφειλή ανερχόταν σε 148.285,30 ελβετικά φράγκα ή 178.946,25 ευρώ, αντί για 113.717,97 ελβετικά φράγκα, διαφορά που σύμφωνα με την απόφαση «οφείλεται αποκλειστικά στη σοβαρή διακύμανση της ισοτιμίας σε βάρος του ευρώ». 

Η δεύτερη απόφαση, που εκδόθηκε από το Πολυμελές Πρωτοδικείο Πειραιά, αφορά και πάλι ζευγάρι δανειοληπτών οι οποίοι κατά τα έτη 2006 και 2007 πήραν τρία ξεχωριστά δάνεια συνολικού ύψους 180.287,87 ευρώ. Ωστόσο, το καλοκαίρι του 2014 η οφειλή τους προς την τράπεζα εκτοξεύθηκε, καθώς χρωστούσαν 185.725,42 ευρώ, δηλαδή 5.437,55 ευρώ περισσότερα από εκείνα που είχαν δανειστεί. Οι δανειολήπτες βλέποντας την αύξηση του ποσού του δανείου τους προσέτρεξαν στους υπαλλήλους της τράπεζας, αλλά εκείνοι τους διαβεβαίωναν ότι η αύξηση των δόσεών τους με την αλλαγή της ισοτιμίας ήταν κάτι το παροδικό. 

«Καλλιεργούσαν προσδοκίες»

Στις αποφάσεις που εκδόθηκαν για τις δύο αυτές περιπτώσεις, οι δικαστές επισημαίνουν καταρχάς ότι οι τράπεζες δεν μπορούν να εφαρμόζουν «συναλλαγματική ισοτιμία διαφορετική από εκείνη που ίσχυε κατά την αποδέσμευση των δανείων». Παράλληλα, κατακεραυνώνουν τα τραπεζικά στελέχη για την παραπλανητική τακτική που ακολουθούσαν προσπαθώντας να πείσουν τους πελάτες τους ότι η ισοτιμία μεταξύ των δύο νομισμάτων θα παραμείνει σταθερή και παραλείποντας τεχνηέντως να τους ενημερώσουν για τους κινδύνους που συνεπάγεται η σύναψη στεγαστικού δανείου σε ελβετικό φράγκο, δηλαδή για το ενδεχόμενο μιας σοβαρής υποτίμησης του ευρώ και, κατά συνέπεια, αύξησης του επιτοκίου του ελβετικού φράγκου. 
«[...] Το σύνολο των τραπεζών τότε, καλλιεργούσε σε αυτούς (στους καταναλωτές) την προσδοκία για εξακολούθηση της σταθερότητας της διακύμανσης ισοτιμίας ευρώ - ελβετικού φράγκου που είχε παρατηρηθεί τα προηγούμενα χρόνια και υπερτόνιζε, παράλληλα, το πλεονέκτημα της επιτοκιακής διαφοράς EURIBOR και LIBOR CHF», αναφέρεται χαρακτηριστικά στη μία από τις δύο αποφάσεις. 

Μάλιστα, οι δικαστές δεν παραλείπουν να σταθούν και στις πανάκριβες διαφημιστικές καμπάνιες που πλήρωναν οι τράπεζες πριν από μία περίπου δεκαετία ώστε να πείσουν όσο γίνεται περισσότερους καταναλωτές να επιλέξουν στεγαστικά δάνεια σε ελβετικό φράγκο για το χαμηλό ανταγωνιστικό επιτόκιο που εξασφάλιζαν, αυτό του libor. 

«Ακυρος και καταχρηστικός» 

Με το σκεπτικό αυτό οι δικαστές κρίνουν «άκυρο και καταχρηστικό» τον όρο που εμπεριέχεται στις δανειακές συμβάσεις σε ελβετικό φράγκο, στον οποίο -όπως αναφέρουν- δεν διατυπώνεται ξεκάθαρα και με σαφήνεια από την τράπεζα ο κίνδυνος που θα μπορούσε να επέλθει για τον καταναλωτή από τη σύναψη ενός τέτοιου δανείου. Σύμφωνα με το δικαστήριο, με τον συγκεκριμένο όρο, που υπάρχει στο σύνολο σχεδόν των συγκεκριμένων δανειακών συμβάσεων, «δεν παρουσιάζονται κατά τρόπο σαφή και ορισμένο τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των συμβαλλομένων στη σύμβαση, αφού δεν διατυπώνεται ευκρινώς ο τρόπος λειτουργίας της συναλλαγματικής ισοτιμίας, η μέθοδος και οι ιδιαιτερότητες του μηχανισμού μετατροπής του εγχώριου νομίσματος σε ξένο νόμισμα, καθώς επίσης και η σχέση μεταξύ του μηχανισμού αυτού και των τυχόν άλλων που προβλέπουν έτερες ρήτρες σχετικά με την αποδέσμευση και την αποπληρωμή του δανείου, ούτως ώστε ο καταναλωτής να γνωρίζει εκ των προτέρων τις συμβατικές δεσμεύσεις που ανέλαβε».

protothema.gr

Αυστηρότερους κανόνες για τα δάνεια σε ξένο νόμισμα - όπως τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο - αλλά και τα δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο επεξεργάζεται η κυβέρνηση με στόχο οι καταναλωτές να έχουν δικαίωμα να μετατρέψουν τις δανειακές τους συμβάσεις σε άλλο νόμισμα εφόσον το επιθυμούν υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.

Η παραπάνω ρύθμιση για τα δάνεια περίπου 70.000 δανειοληπτών, αναμένεται έως το τέλος Μαρτίου με έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης. Με την απόφαση θα θεσπιστούν νέοι κανόνες για την αντιμετώπιση προβλημάτων, όπως οι ανεύθυνες πρακτικές χορήγησης και λήψης δανείων, η παραπλανητική διαφήμιση και εμπορική προώθηση, καθώς και η ανεπαρκής παροχή πληροφοριών πριν από τη σύναψη συμβάσεων ενυπόθηκης στεγαστικής πίστης.

Επίσης θα προβλέπει και ρυθμίσεις που θα περιορίζουν τον συναλλαγματικό κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένος ο καταναλωτής που συνάπτει δάνεια σε ξένο νόμισμα. Στόχος είναι νομοθετική λύση που θα εναρμονίσει την υφιστάμενη νομοθεσία για τα δάνεια σε ξένο νόμισμα με τις δικαστικές αποφάσεις και τις ευρωπαϊκές Οδηγίες. Στην πιο πρόσφατη ευρωπαϊκή Οδηγία 2014/17/ΕΕ για την ενυπόθηκη πίστη υπάρχει ειδικό κεφάλαιο που ρυθμίζει τα δάνεια σε ξένο νόμισμα και τα δάνεια μεταβλητού επιτοκίου. Σύμφωνα με αυτήν, πρέπει τα κράτη-μέλη να εξασφαλίζουν ώστε, όταν μια σύμβαση πίστωσης αφορά δάνειο σε ξένο νόμισμα, τη στιγμή που συνάπτεται η σύμβαση να υπάρχει το κατάλληλο κανονιστικό πλαίσιο ώστε να διασφαλίζεται τουλάχιστον ότι:

α) ο καταναλωτής έχει το δικαίωμα να μετατρέψει τη σύμβαση πίστωσης σε εναλλακτικό νόμισμα υπό ορισμένες προϋποθέσεις ή

β) υπάρχουν άλλες ρυθμίσεις που περιορίζουν το συναλλαγματικό κίνδυνο στον οποίο είναι εκτεθειμένος ο καταναλωτής βάσει της σύμβασης πίστωσης. Αναφορικά με τις καθυστερήσεις που έχουν σημειωθεί από πλευράς τραπεζών στη χορήγηση βεβαιώσεων οφειλών για υπαγωγή δανειοληπτών στο νόμο Κατσέλη καθώς και για την επικαιροποίηση των στοιχείων των αιτήσεων υπαγωγής όπως τόνισε ο Γενικός Γραμματέας Εμπορίου , έχουν επιβληθεί έως σήμερα στις τράπεζες πρόστιμα συνολικού ύψους 435.000,00 ευρώ, ενώ η διερεύνηση των καταγγελιών, που σήμερα ανέρχονται στις 540, συνεχίζεται από τις υπηρεσίες μας.

Τέλος, στο σχεδιασμό της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου είναι και η ανάληψη πρωτοβουλίας σχετικά με την αναπροσαρμογή των ασφαλίστρων στα ισόβια συμβόλαια νοσοκομειακής περίθαλψης, ώστε τα κριτήρια του ύψους αυτών να είναι συγκεκριμένα, εύλογα και διαφανή.

www.dikaiologitika.gr

Η διάρκεια του στεγαστικού δανείου σε ελβετικό φράγκο, το επιτόκιο και η ισοτιμία, είναι οι τρεις παράγοντες που προτείνει ο Συνήγορος του Καταναλωτή προς την Ελληνική Ένωση Τραπεζών, την Τράπεζα της Ελλάδος και το υπουργείο Οικονομίας, να συνυπολογίζονται, για να υπάρξει συμβιβαστική λύση μεταξύ δανειοληπτών και τραπεζών,

για να αντιμετωπιστεί η ζημία που υπέστησαν οι δεύτεροι με υπαιτιότητα των τραπεζών που δεν ενημέρωσαν για τους σχετικούς κινδύνους του προϊόντος.

Η πρόταση της Αρχής αφορά ουσιαστικά στις περιπτώσεις όπου υπάρχει δυνατότητα αποπληρωμής, έστω και σχετική, αλλά δεν είχε εκπληρωθεί η υποχρέωση προηγούμενης ενημέρωσης από την τράπεζα σχετικά με τις επιπτώσεις από τις μεταβολές του ελβετικού φράγκου και τις τεχνικές κάλυψης του κινδύνου.

Υπενθυμίζεται ότι από το 2002 έως τα τέλη του 2007 η νομισματική ισοτιμία ευρώ-ελβετικού φράγκου κυμαινόταν με μικρό εύρος και αυξητική τάση που ήταν θετική για τους δανειολήπτες. Από το 2008 έως τις αρχές του 2010, υπήρξαν ιδιαίτερα έντονες διακυμάνσεις, χωρίς, όμως, τελικά να ανατραπεί η σχετική σταθερότητα της ισοτιμίας. Η πορεία της ισοτιμίας ήταν έντονα καθοδική από το 2010 έως τις αρχές του 2012, οπότε και με παρεμβάσεις τις κεντρικής τράπεζας της Ελβετίας σταθεροποιήθηκε στο 1Euro/1,2 CHF.

Η ποσοστιαία μεταβολή από το 2009 έως το 2012 ήταν περίπου 30%. Αρχές του 2015 η ελβετική κεντρική τράπεζα αναθεώρησε την πολιτική σταθερότητας της ισοτιμίας, με αποτέλεσμα την ενίσχυση του ελβετικού φράγκου στα επίπεδα του 1Euro/1,05CHF. Όπως σημειώνει ο Συνήγορος, οι καταναλωτές επιβαρύνθηκαν από τη συναλλαγματική ισοτιμία, αλλά ευνοήθηκαν ιδιαίτερα από τα χαμηλά επιτόκια, δεδομένου ότι τα δάνεια ήταν μακροπρόθεσμα και ο λόγος τόκων προς δόση είναι υψηλός για την επίμαχη αρχική περίοδο των δανείων.

Επίσης, ανάλογα με την ημερομηνία εκταμίευσης του δανείου, οι καταναλωτές μπορεί για κάποιο χρονικό διάστημα να ευνοήθηκαν από τη μεταβολή της ισοτιμίας (σε περιπτώσεις ισχυροποίησης του ευρώ έναντι του ελβετικού φράγκου). Το υπόλοιπο εκάστου δανείου σήμερα σε ευρώ δεν αποτελεί πραγματική ζημιά, αλλά λογιστική, δεδομένου ότι η αποπληρωμή του θα γίνει στο μέλλον, χωρίς να γνωρίζουμε τις μελλοντικές ισοτιμίες με βάση τις οποίες θα γίνουν οι πραγματικές καταβολές, ενώ, παράλληλα, δεν είναι απαιτητό σήμερα στο σύνολό του.

Οι τρεις παράγοντες που ελήφθησαν υπόψη για τη διαμόρφωση της πρότασης της Αρχής, με σκοπό τη διευθέτηση των υπό εξέταση υποθέσεων, είναι ο χρόνος αποπληρωμής, το επιτόκιο και η ισοτιμία μετατροπής. Συγκεκριμένα: Αναφορικά με το χρόνο, παρατηρείται ότι τα περισσότερα δάνεια ήταν ιδιαίτερα μακροπρόθεσμα και δεδομένου ότι δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη χορήγησή τους, η επέκτασή τους, χωρίς να τεθούν θέματα φυσικών περιορισμών (ηλικία δανειολήπτη), είναι δυνατή, αλλά περιορισμένη.

Το επιτόκιο, επίσης, των δανείων είναι ιδιαίτερα χαμηλό - σήμερα, μάλιστα, το επιτόκιο βάσης είναι αρνητικό - οπότε οι όποιες παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν στο spread της τράπεζας. Το γεγονός ότι τα δάνεια έχουν καταστεί άτοκα είναι και ο λόγος που τα δάνεια πρέπει να παραμείνουν σε ελβετικό φράγκο. Η μετατροπή των δανείων στην παρούσα στιγμή με την αρχική ισοτιμία θα μετέτρεπε τη λογιστική ζημία των καταναλωτών (υπόλοιπο δανείου σε ευρώ) σε πραγματική ζημία των τραπεζών, που, λόγω, όμως, του μεγέθους της θα χρειάζονταν επιπλέον χρηματοδότηση από την Πολιτεία, ενώ τα επιτόκια θα αυξάνονταν για τους καταναλωτές, δεδομένου ότι πλέον τα δάνεια θα μετατρέπονταν σε ευρώ. Με βάση τα παραπάνω, με σκοπό τη συμβιβαστική επίλυση ενός ιδιαίτερα σύνθετου προβλήματος της ελληνικής κοινωνίας, ο Συνήγορος του Καταναλωτή προτείνει:

Για το παρελθόν, υπολογίζεται η πιθανή ζημία του καταναλωτή, συγκρίνοντας τις καταβολές που έχει κάνει έναντι του δανείου σε ελβετικό φράγκο με αυτές που θα είχε κάνει, αν είχε λάβει δάνειο σε ευρώ με το αντίστοιχο επιτόκιο που είχαν τα δάνεια σε ευρώ κατά τη σύναψη της σύμβασης. Το εκάστοτε επιτόκιο σε ευρώ θα λαμβάνεται από τα στατιστικά δεδομένα της Τράπεζας της Ελλάδος. Για τα δάνεια που η αρχική σύμβαση ήταν σε ευρώ και μετατράπηκαν με τροποποίηση της σύμβασης σε ελβετικό φράγκο θα λαμβάνεται υπόψη το επιτόκιο σε ευρώ της αρχικής σύμβασης.

Εφόσον προκύπτει ζημία, το ισόποσο αυτής σε ελβετικό φράγκο θα αφαιρείται από το δάνειο. Το επίμαχο δάνειο θα παραμένει, ως έχει, βάσει της υπάρχουσας σύμβασης σε ελβετικό φράγκο, με τη δόση και το αντίστοιχο επιτόκιο σε ελβετικό φράγκο, όμως, η πληρωμή της δόσης σε ευρώ θα διαχωρίζεται σε δυο μέρη. Ο καταναλωτής θα πληρώνει με σταθερή ισοτιμία 1ευρώ/1,40CHF και η διαφορά που προκύπτει από την πραγματική ισοτιμία θα καλύπτεται από την τράπεζα έως τη λήξη του δανείου.

Η πρόταση αυτή αφορά, βεβαίως, στην περίπτωση που η πραγματική ισοτιμία δεν ξεπερνάει το 1ευρώ/1,40 CHF. Τα πλεονεκτήματα της σχετικής ρύθμισης, όπως σημειώνει η Αρχή, είναι ότι: Λόγω των μηδενικών επιτοκίων σε ελβετικό φράγκο, ο δανειολήπτης αποπληρώνει μόνο κεφάλαιο. Πλέον έχει συγκεκριμένη κλειστή ισοτιμία, οπότε αποφεύγει μελλοντικές μεταβολές και μπορεί να κάνει πιο εύκολα τον οικονομικό του προγραμματισμό. Διατηρεί την ευελιξία, αν επανέλθει η ισοτιμία στο μέλλον σε επιθυμητά επίπεδα, να μετατρέψει το υπόλοιπο του δανείου του σε ευρώ. Αποφεύγει πολυετείς και πολυδάπανους δικαστικούς αγώνες. Σε ό,τι αφορά τα πιστωτικά ιδρύματα:

α) Τα δάνεια παραμένουν ενήμερα, χωρίς να απαιτούνται επιπλέον κεφαλαιακές προβλέψεις. β) Οι όποιες ζημιές είναι σταδιακές, σε βάθος πολλών ετών και εξαρτώνται από την πορεία του ελβετικού φράγκου. γ) Αξιοποιώντας την τεχνογνωσία τους, μπορούν να προβούν στις αντίστοιχες κινήσεις στην αγορά συναλλάγματος ή παραγώγων, ώστε να μειώσουν περαιτέρω τη ζημία τους.

δ) Μπορούν να ασφαλιστούν έναντι περαιτέρω ενίσχυσης του ελβετικού φράγκου. ε) Επιλύουν ένα πρόβλημα πελάτη τους, που δημιούργησε η πλημμελής προσυμβατική ενημέρωση και αποφεύγουν πολυετείς και πολυδάπανους δικαστικούς αγώνες. Η παραπάνω πρόταση του Συνηγόρου του Καταναλωτή εκτιμάται ότι μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη συμβιβαστική επίλυση των διαφορών στις υποθέσεις με το αντικείμενο αυτό, αλλά και για τη συνολικότερη διαχείριση των συναφών εκκρεμών υποθέσεων από τους εμπλεκόμενους φορείς κατά το λόγο της αρμοδιότητάς τους.

Παράδειγμα Διευκρινίζει η Αρχή ότι τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο λειτουργούν, όπως και τα υπόλοιπα δάνεια. Ο δανειολήπτης μπορεί να καταβάλει το ποσό της δόσης του σε ελβετικό φράγκο είτε την αντιστοιχία σε ευρώ. Δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των δανειοληπτών δεν έχουν εισοδήματα σε ελβετικό φράγκο αναγκαστικά πρέπει να καταβάλουν την αντιστοιχία σε ευρώ. Η ζημία του δανειολήπτη προκύπτει, συνεπώς, από την αύξηση της δόσης του σε ευρώ για την παροχή στην τράπεζα του ποσού της δόσης σε ελβετικό φράγκο.

Παράδειγμα: Η δόση για ένα στεγαστικό δάνειο σε ελβετικό φράγκο καθορίζεται σε 700CHF. Ο καταναλωτής πρέπει να καταβάλει στην τράπεζα 700CHF ή την αντιστοιχία τους σε ευρώ. Αρχικά, η ισοτιμία ήταν 1ευρώ/1,5 CHF και 700 CHF αντιστοιχούσαν σε 466,6 ευρώ ενώ, με την διολίσθηση του ευρώ, διαμορφώθηκε σε 1ευρώ/1,07 CHF με αποτέλεσμα η δόση του να γίνει 654,2 ευρώ δηλαδή να αυξηθεί κατά ποσοστό 40% περίπου. Αν ο καταναλωτής είχε κάποιο εισόδημα σε ελβετικό φράγκο (π.χ. σύνταξη, ενοίκιο) δεν θα είχε καμία ζημία.

Η ζημία των καταναλωτών σήμερα είναι τα επιπλέον ποσά που πληρώνουν, λόγω της μεταβολής της ισοτιμίας. Από την άλλη μεριά, τα επιτόκια των συγκεκριμένων δανείων είναι σχεδόν μηδενικά και η όποια καταβολή ουσιαστικά αυτούσια απομειώνει το κεφάλαιο του δανείου.

www.dikaiologitika.gr