Μαγεία στην Αμφίπολη: Αρμα, θεός Ερμής και ψηφιδωτό
Οκτώβριος 12, 2014Προχωρεί η ανασκαφική έρευνα στον λόφο Καστά Αμφίπολης, από την ΚΗ´ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.
Συνεχίζεται η σταδιακή αφαίρεση μέρους της επίχωσης, από τον δεύτερο χώρο, πίσω από τις Καρυάτιδες και μέχρι την επιφάνεια του δαπέδου, σε βάθος 6μ. από την θόλο. Κατά την αφαίρεση της επίχωσης αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, το οποίο καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή, 4,5μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος. (φωτο 1).
Το ψηφιδωτό είναι κατασκευασμένο από μικρά βότσαλα, λευκού, μαύρου, γκριζωπού, μπλέ, κόκκινου και κίτρινου χρώματος. Την κεντρική παράσταση περιβάλλει διακοσμητικό πλαίσιο, πλάτους 0,60μ.,το οποίο συντίθεται από διπλό μαίανδρο, τετράγωνα και τρέχουσα σπείρα (φωτο 2). Το φόντο της παράστασης είναι σε αποχρώσεις γκρί-μπλέ.
Η κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο λευκά άλογα, (φωτο 3), το οποίο οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι (φωτο 4). Μπροστά από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός, ο οποίος φορά πέτασο, μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο (φωτο 5). Η σύνθεση έχει κατεύθυνση από ανατολικά προς τα δυτικά.
Η παράσταση διακρίνεται για την εξαίρετη τέχνη στην απόδοση των λεπτομερειών των χαρακτηριστικών, τόσο των μορφών, όσο και των αλόγων, όπως και για την αρμονία των χρωμάτων. Η σύνθεση είναι σύγχρονη του ταφικού συγκροτήματος και χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Το ψηφιδωτό έχει υποστεί φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου 0,80μ. Ωστόσο, πολλά μέρη από το φθαρμένο τμήμα έχουν βρεθεί στην αμμώδη επίχωση. Τις επόμενες μέρες θα γίνει προσπάθεια συγκόλλησης και αποκατάστασής του, προκειμένου να συντεθεί, στο μέτρο του δυνατού, η συνολική εικόνα της παράστασης.
Το ψηφιδωτό δάπεδο, ανατολικά και δυτικά, δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολό του, καθώς η ανασκαφή είναι ακόμη σε εξέλιξη στα τμήματα αυτά. Στα νότια του ψηφιδωτού δαπέδου και ανάμεσα στα βάθρα των Καρυατίδων αποκαλύφθηκε πώρινο κατώφλι, καλυμένο με λευκό κονίαμα. Στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι της θύρας, που οδηγεί στον τρίτο χώρο, διακοσμημένο με ιωνικό κυμάτιο, στο κάτω μέρος του, (φωτο 6,7).
Επίσης, εντοπίστηκαν, ακριβώς κάτω από το θύρωμα, προς το εσωτερικό του τρίτου χώρου, δύο ακόμη τμήματα από τα μαρμάρινα θυρόφυλλα.
Ενα ψηφιδωτό, βοτσαλωτό δάπεδο στο κέντρο και μπροστά από την είσοδο του τάφου της Αμφίπολης αποκαλύφθηκε την Τρίτη, μετά την αφαίρεση των χωμάτων από το συγκεκριμένο σημείο.
Οι αρχαιολόγοι βρίσκονται πλέον μέσα στον προθάλαμο του μνημείου και προχωρούν με προσεκτικά βήματα βάζοντας ως προτεραιότητα τη συντήρηση του τάφου.
Οπως αναφέρεται στη νέα ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, τοποθετήθηκε προσωρινό στέγαστρο. Αναλυτικά αναφέρεται:
«Συνεχίζονται οι ανασκαφικές εργασίες στον τύμβο Καστά, στην Αμφίπολη, από την ΚΗ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων. Αφαιρέθηκε και ο τελευταίος δόμος από τον τοίχο σφράγισης, που έκλεινε την πρόσοψη του ταφικού μνημείου, αποκαλύπτοντας τη συνέχεια του ψηφιδωτού δαπέδου.
Στο κέντρο και μπροστά από την είσοδο, αποκαλύπτεται βοτσαλωτό δάπεδο, που αποτελείται από ορθογώνια και τετράγωνα σχήματα, πλαισιωμένα από ασπρόμαυρους ρόμβους.
Στο κάτω μέρος της πρόσοψης εμφανίζεται στη νωπογραφία ταινία, μπλε χρώματος, η οποία παρακολουθείται και στους πλευρικούς τοίχους.
Συνεχίζεται η αφαίρεση των χωμάτων από τον προθάλαμο, σε πλάτος δυο μέτρων περίπου, από τον τοίχο της εισόδου. Ο εσωτερικός χώρος, καλύπτεται ακόμη από όγκο χωμάτων, ο οποίος θα αφαιρείται, με ιδιαίτερη προσοχή, στις επόμενες μέρες. Επίσης, πραγματοποιούνται, συστηματικά, εργασίες συντήρησης και στερέωσης τόσο της πρόσοψης του μνημείου, όσο και του εσωτερικού του αποκαλυπτόμενου χώρου.
Παράλληλα με την πρόοδο της ανασκαφικής έρευνας δημιουργούνται οι εργοταξιακές υποδομές, που θα εξασφαλίσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας στους εργαζόμενους και ασφαλέστερη προστασία στο ταφικό μνημείο από τις καιρικές συνθήκες. Σήμερα, ολοκληρώθηκε και η τοποθέτηση του προσωρινού στεγάστρου, που καλύπτει εξωτερικά το μνημείο.
Παράλληλα με την πρόοδο της ανασκαφικής έρευνας δημιουργούνται οι εργοταξιακές υποδομές, που θα εξασφαλίσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας στους εργαζόμενους και ασφαλέστερη προστασία στο ταφικό μνημείο από τις καιρικές συνθήκες. Σήμερα, ολοκληρώθηκε και η τοποθέτηση του προσωρινού στεγάστρου, που καλύπτει εξωτερικά το μνημείο.
Τέλος, υπό την διεύθυνση της κ. Κ. Περιστέρη δημιουργήθηκε διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από τις ειδικότητες πολιτικού μηχανικού, αρχιτέκτονος, γεωτεχνικού, τοπογράφου, συντηρητή και γεωλόγου, η οποία θα παρέχει την αναγκαία τεχνική υποστήριξη σε επίπεδο μελετών και εργασιών, που απαιτούνται για την διασφάλιση του μνημείου. Δόθηκε προτεραιότητα στις μελέτες και εργασίες για την απορροή των ομβρίων, για την στατική ενίσχυση των αποκαλυπτομένων τοίχων, για την συντήρηση επιφανειών, ποικίλης υφής, και των χρωμάτων.
Οι ανωτέρω εργασίες θα απασχολήσουν την διεπιστημονική ομάδα εργασίας τις αμέσως επόμενες μέρες. Με την πρόοδο της αποκάλυψης του μνημείου θα εκδοθεί νέο δελτίο τύπου».
Η σύληση
Εν τω μεταξύ αυξάνονται τα σενάρια τόσο για την κατάσταση του τάφου όσο και για τον «ένοικο» του μνημείου. Οι αρχαιολόγοι που ασχολούνται με την υπόθεση της Αμφίπολης δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν αν έχει συληθεί ο τάφος, ωστόσο, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Δεν είναι μόνον η μικρή οπή στην άκρη του μαρμάρινου τοίχου, διαστάσεων 40 x 50 που ίσως δείχνει πως τυμβωρύχοι είχαν «προλάβει» τους αρχαιολόγους και έχουν συλήσει τον τάφο.
Είναι και κάποιες άλλες εκτιμήσεις γενικά για τους μακεδονικούς τάφους στη περιοχή. Μιλώντας στη «Δημοκρατία» ο αρχαιολόγος και καθηγητής της κλασικής Αρχαιολογίας στο ΑΠΘ, Π. Φάκλαρης εκτιμά ότι ο τάφος μπορεί να έχει συληθεί τουλάχιστον μία φορά
Η αρχή πιθανότατα να έγινε από τα ρωμαϊκά χρόνια. Άλλωστε ήταν οι Ρωμαίοι, σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία, εκείνοι που μετακίνησαν τον επιβλητικό λέοντα που βρισκόταν στην κορυφή του ταφικού λόφου.
Παράλληλα, όπως λέει ο κ. Φάκλαρης όταν ανακαλύφθηκε αρχικά ο τάφος και συγκεκριμένα ο περίβολος είχε διαπιστωθεί πως είχαν αφαιρεθεί αρκετά τμήματα. Σοβαρότατη ένδειξη ότι κάποιοι είχαν «πειράξει» το μνημείο.
Ο κ. Φάκλαρης που υπήρξε και συνεργάτης του Μ. Ανδρόνικου στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας αναφέρει ότι είναι ελάχιστα τα ταφικά μνημεία που έχουν μείνει ανέπαφα. Λέει χαρακτηριστικά ότι από τους 110 μακεδονικούς τάφους που έχουν ανασκαφεί μόνο οι έξι δεν έχουν συληθεί.
Με βάση αυτά τα στοιχεία η αποκάλυψη ότι λείπει μέρος του μαρμάρινου τοίχου σε σημείο απ' όπου κάποιος θα μπορούσε να μπει στους βασικούς θαλάμους του τάφου σήμανε συναγερμό στους αρχαιολόγους, ειδικά από τη στιγμή που τα τμήματα του τοίχου τα οποία λείπουν δεν βρέθηκαν γεγονός που σημαίνει ότι δεν πρόκειται για κάποια φυσική καταστροφή στο μνημείο.
Οσο για τον «ένοικο» του τάφου, οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι ήταν κάποιος επιφανής Μακεδόνας στρατιωτικός με υψηλά αξιώματα, όπως π.χ. ο Νέαρχος ένας από τους ναυάρχους του Μ. Αλέξανδρου. Ενδεχομένως, όμως, να είναι ο τάφος της γυναίκας του Μ. Αλεξάνδρου, Ρωξάνης και του γιου ενώ δεν αποκλείεται και η αδερφή του Κλεοπάτρα.
Μια άλλη θεωρία κάνει λόγο ακόμη και για τον Κάσσανδρο, το δολοφόνο της Ρωξάνης και του Αλέξανδρου Δ' ο οποίος μισούσε τη βασιλική οικογένεια και ίσως θα ήθελε να θεωρηθεί κι αυτός υψηλό και τιμώμενο πρόσωπο, ζητώντας να ταφεί στην Αμφίπολη.
Αναστήλωση και συντήρηση
Στη στερέωση και συντήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων πρόκειται να αφοσιωθούν τις επόμενες δυο-τρεις μέρες οι αρχαιολόγοι στον Τύμβο Καστά, στην Αρχαία Αμφίπολη, προκειμένου να τα προστατεύσουν, όπως δήλωσε στο πρακτορείο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επικεφαλής της ανασκαφής, αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη, επαναλαμβάνοντας προηγούμενη δήλωσή της ότι «ένα μνημείο βγαίνει και παράλληλα συντηρείται, αλλιώς το χάσαμε».
Παρότι η ανασκαφή από την ΚΗ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων προχωρά με γρήγορους ρυθμούς, οι αρχαιολόγοι δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες υποστύλωσης και συντήρησης των ευρημάτων, αλλά και στη διάσωση των ιχνών των χρωμάτων που βρέθηκαν στον χώρο.
"Πρέπει να καταφέρουν να διατηρήσουν τα χρώματα που βρέθηκαν πάνω στα αρχαιολογικά ευρήματα και χρειάζονται ειδικές θερμοκρασίες ψύχους, αλλιώς θα χαλάσουν αμέσως" επισημαίνει η αρχιτέκτονας, πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτονικής Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής του ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας Λίνα Θεοδωρίδου, παραπέμποντας στα "ευαίσθητα" χρώματα, που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες ζωγράφοι.
Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, το μαύρο χρώμα που χρησιμοποιούσαν οι ζωγράφοι της εποχής ήταν ο άνθρακας, το κάρβουνο, το σπουδαιότερο χημικό στοιχείο που χρησιμοποιήθηκε ως χρώμα και το έπαιρναν οι ζωγράφοι της αρχαιότητας, από την καύση οστών, ενώ το καλύτερο μαύρο έβγαινε από το καμένο φιλντίσι. Μαύρο έπαιρναν επίσης και από καύση ξύλων.
Το καλύτερο ξυλοκάρβουνο θεωρείτο ότι προέρχεται από νέα βλαστάρια κλήματος αμπέλου. Ξυλοκάρβουνα χρησιμοποιούνταν με τη μορφή λεπτών ράβδων για τη σχεδίαση. Για να χρησιμοποιηθεί σαν χρώμα μετατρεπόταν σε σκόνη. Καλής ποιότητας μαύρο προερχόταν από το κουκούτσι του ροδάκινου και τα κελύφη των αμυγδάλων. Άλλο μαύρο ήταν το φούμο (καπνιά), που μετατρεπόταν σε μελάνι με την ανάμιξή του με κόμμι. Για την παραγωγή του άφηναν μια φλόγα να παίζει κάτω από μια ψυχρή επιφάνεια και μάζευαν την καπνιά που συσσωρευόταν σ' αυτήν. Η φλόγα συνήθως δημιουργείτο από λαμπάδα από κερί μέλισσας.
Το πορφυρό χρώμα, γνωστή ως "πορφύρα" από αρχαιοτάτων χρόνων σαν βασιλική βαφή, ήταν η ωραιότερη και ακριβότερη βαφή. Η πορφύρα θεωρήθηκε από την αρχή ευγενές χρώμα και σύμβολο των θεών και βασιλιάδων. Η λέξη πορφύρα είναι το συνολικό όνομα μιας ομάδας οικογενειακών κοχυλιών, ενώ η παραγωγή τους ήταν πολύ επίπονη και απαιτούνταν μεγάλος αριθμός κοχυλιών και άλλων μαλακίων που συγκεντρώνονταν σταγόνα σταγόνα.
Το μπλε χρώμα που χρησιμοποιείτο από την κλασική αρχαιότητα είναι ο αζουρίτης, από τον λαζουρίτη (lapis lazuli), που σημαίνει πέρα από τις θάλασσες, διότι υπήρχε αποκλειστικά στην Περσία. Για την παραγωγή του απαιτούνταν περίπλοκες μέθοδοι, γι' αυτό και ήταν ακριβό υλικό και μέσον για πολυτέλεια. Άλλη μια ομάδα μπλε είναι οι ενώσεις χαλκού με αμμωνία, ενώ το μπλε κοβαλτίου χρησιμοποιήθηκε ευρέως καθώς επίσης και το "λαζούρι"- έτσι ονομαζόταν το ινδικό, που είναι το χρώμα μαβί, φυτικό και το έφερναν από την Ινδία.
"Ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής, που είναι στην ομάδα της Κατερίνας Περιστέρη, γνωρίζει απόλυτα την προστασία που χρειάζονται όλα όσα έχουν μέχρι τώρα αποκαλυφθεί" επισημαίνει η Λίνα Θεοδωρίδου, επισημαίνοντας ότι το τμήμα Γεωπληροφορικής του ΤΕΙ Σερρών συνεργάστηκε στενά το 2010 με την προϊσταμένη της ΚΗ Εφορείας Κατερίνα Περιστέρη, όταν στις ανασκαφές της κοντά στον Τύμβο Καστά χρειάστηκε να χρησιμοποιηθεί το γεωραντάρ που διαθέτει το τμήμα.
Όπως εξηγεί, ωστόσο, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτονικής Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής του ΤΕΙ, Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου, "μέχρι στιγμής, δεν έχει ανακοινωθεί κανένα αποτέλεσμα γεωφυσικής έρευνας που να σχετίζεται με την πρόσφατη σημαντική ανακάλυψη στο χώρο του λόφου Καστά" και "σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε έρευνα, γίνεται μόνο σε συνεργασία με την κ. Περιστέρη, η οποία είναι η μόνη αρμόδια να κάνει σχετικές ανακοινώσεις".
"Η έρευνα, σε συνεργασία με το ΤΕΙ Σερρών, περιορίστηκε το 2010 στην περιοχή αρχαιοτήτων της νεκρόπολης που εφάπτεται με τον Τύμβο Καστά, σε εντελώς όμως αντίθετη πλευρά με αυτή της ανασκαφής που πραγματοποιείται τώρα και δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή ανασκαφή που γίνεται στο συγκεκριμένο σημείο. Η έρευνα δεν σχετιζόταν ούτε με τον περίβολο ούτε με τον τάφο που ανασκάπτεται αυτή την ώρα. Επρόκειτο για παιδικούς τάφους που είχαμε βρει τότε" διευκρινίζει, από την πλευρά της, η Κατερίνα Περιστέρη.
Οι ανασκαφές και τα μοναδικά ευρήματά τους στον λόφο Καστά βρίσκονται στο επίκεντρο παγκόσμιου ενδιαφέροντος, ενώ οι επισκέπτες της περιοχής, που αυξάνονται καθημερινά, έχουν βάλει πλέον στην "ατζέντα" τους και την επίσκεψη στον λόφο Καστά.
Τις εξελίξεις των ανασκαφών παρακολουθεί το υπουργείο Πολιτισμού με τη γενική γραμματέα Λίνα Μενδώνη να παραμένει στην Αρχαία Αμφίπολη. Χθες, διμελές κλιμάκιο του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, με επικεφαλής την αρχαιολόγο, προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του υπουργείου Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, βρέθηκε στο χώρο των ανασκαφών προκειμένου να δει από κοντά την εξέλιξη των ανασκαφών.
Ροή Ειδήσεων
Ελλάδα
Δωδεκάνησα
Οικονομία
RSS