Αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας, αλλά και ένα νέο κύμα ακρίβειας βρίσκεται η ευρωπαϊκή, αλλά και η ελληνική αγορά, εξαιτίας της πολεμικής σύρραξης στην Ουκρανία.

Γράφει η ΓΩΓΩ ΚΑΤΣΕΛΗ

Οι πρώτες ελλείψεις βασικών καταναλωτικών αγαθών, όπως το ηλιέλαιο, στα ράφια μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ της Ιταλίας, της Ισπανίας και της Γερμανίας είναι γεγονός, ενώ οι εγχώριοι retailers, αν και υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα -τουλάχιστον στην παρούσα φάση- έχει αποθέματα, επιβάλλουν πλαφόν στον αριθμό των συσκευασιών που μπορούν να προμηθευτούν οι καταναλωτές.

Τον κώδωνα κινδύνου για το ηλιέλαιο έκρουσε, πριν από περίπου 10 ημέρες, η Ευρωπαϊκή Ενωση Φυτικών Ελαίων, Fediol, η οποία προειδοποίησε ότι «ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις στις προμήθειες ηλιελαίου της Ευρώπης». Αλλωστε, η Ευρώπη προμηθεύεται περί τους 200.000 τόνους ηλιελαίου σε μηνιαία βάση, ποσότητες οι οποίες πλέον βρίσκονται στον… αέρα, καθώς μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τα πλοία δεν μπορούν να προσεγγίσουν τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, οι ευρωπαϊκές αγορές καταναλώνουν σχεδόν 435.000 τόνους επεξεργασμένου ηλιελαίου τον μήνα, που καλύπτεται τόσο από την εγχώρια παραγωγή όσο και από τις εισαγωγές από την Ουκρανία, η οποία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ηλίανθων στον κόσμο.

Σημειώνεται δε ότι το ουκρανικό ηλιέλαιο καλύπτει το 35-45% των πρώτων υλών που χρειάζονται οι μονάδες επεξεργασίας φυτικών ελαίων στην Ευρώπη, με τη Fediol να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για σοβαρές ελλείψεις πάρα πολύ σύντομα, καθώς τα ευρωπαϊκά αποθέματα εξαντλούνται με ταχύτατους ρυθμούς, επηρεάζοντας έτσι και τα νοικοκυριά που απειλούνται να «ξεμείνουν» από εμφιαλωμένο ηλιέλαιο.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση Φυτικών Ελαίων, άμεση λύση για να αναπληρωθούν οι ελλείψεις του προϊόντος δεν υπάρχει, αν και σε έναν βαθμό η αυξημένη ζήτηση θα μπορούσε να καλυφθεί από άλλα έλαια, όπως το λάδι ελαιοκράμβης, το σογιέλαιο ή το φοινικέλαιο.

Ωστόσο, οι τιμές των φυτικών ελαίων ακολουθούν συνεχώς ανοδική πορεία, καθώς η ζήτηση έχει αυξηθεί κατακόρυφα και η προσφορά είναι σχεδόν μηδενική. Ηδη από τις πρώτες μέρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, η τιμή του ηλιελαίου εκτοξεύτηκε από τα 1.345 ευρώ (1.480 δολάρια) στα 1.772 ευρώ (1.950,50 δολάρια), αγγίζοντας το υψηλότερο επίπεδο από το 2008, ενώ το προσεχές διάστημα εκτιμάται ότι θα σπάσει το φράγμα των 2.000 ευρώ.

Φυσικά, η εκρηκτική αύξηση της διεθνούς τιμής του ηλιελαίου αναμένεται να συμπαρασύρει και τη λιανική τιμή του προϊόντος. Οπως δήλωσαν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής στελέχη από τον κλάδο των σούπερ μάρκετ, προς το παρόν δεν έχουν προχωρήσει σε αυξήσεις των τιμών στο ράφι. Ωστόσο, εκπρόσωποι του κλάδου της εστίασης, που χρησιμοποιούν κατά κύριο λόγο ηλιέλαιο, καταγγέλλουν ότι η τιμή του ακολουθεί ήδη ξέφρενη πορεία, καθώς πλέον αγοράζουν τη συσκευασία των 10 λίτρων από 20-24 ευρώ έναντι 15-16 ευρώ που το προμηθεύονταν πριν από την έναρξη του πολέμου. Μάλιστα, αναφέρουν ότι οι προμηθευτές τούς έχουν προειδοποιήσει ότι μέχρι το Πάσχα η τιμή του δεν αποκλείεται να εκτοξευτεί ακόμα και στα 30-35 ευρώ στα 10 λίτρα. Υπό αυτές τις συνθήκες, έσπευδαν να «στοκάρουν» ηλιέλαιο σε όσο το δυνατόν χαμηλότερη τιμή, με αποτέλεσμα να επιβληθεί πλαφόν στη χονδρική επιτρέποντας την αγορά μόλις δύο συσκευασιών των 10 λίτρων. Οπως εξηγούν, είναι αδύνατον να απορροφήσουν αυτές τις ανατιμήσεις, προαναγγέλλοντας εμμέσως αυξήσεις των τιμών στην εστίαση, που θα επιβαρύνει τους καταναλωτές.

Βέβαια, παρά τις διαβεβαιώσεις των στελεχών της αγοράς, αλλά και κυβερνητικών στελεχών, ότι η Ελλάδα έχει επάρκεια σε ηλιέλαιο για τους επόμενους μήνες, οι αλυσίδες του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων προχώρησαν… προληπτικά στην επιβολή πλαφόν. Οπως δηλώνει στον «Ε.Τ.» της Κυριακής στέλεχος της αλυσίδας My Market, η εταιρία έχει επιβάλει πλαφόν στην αγορά ηλιελαίου τόσο στο e-shop όσο και στα φυσικά της καταστήματα, επιτρέποντας την αγορά 4 τεμαχίων στις συσκευασίες του ενός και των δύο λίτρων και 1 τεμαχίου στις πεντάλιτρες συσκευασίες. Η ίδια πηγή επισημαίνει ότι προς το παρόν υπάρχουν αποθέματα, ωστόσο δεν αποκλείει το ενδεχόμενο το επόμενο διάστημα να υπάρξουν ελλείψεις στην αγορά.

Σε αντίστοιχη κίνηση προχώρησε και η αλυσίδα Σκλαβενίτης, αλλά σε πρώτη φάση το πλαφόν (4 τεμάχια για συσκευασίες του λίτρου και 2 σε αυτές των 5 λίτρων) ισχύει μόνο για το ηλεκτρονικό της κατάστημα. Πηγές κοντά στην εταιρία επισημαίνουν στον «Ε.Τ.» της Κυριακής ότι δεν τίθεται θέμα επάρκειας και ότι το μέτρο ελήφθη προληπτικά προκειμένου να υπάρχει ομαλή τροφοδοσία της αγοράς. Στην ερώτηση αν το πλαφόν θα επεκταθεί και στα φυσικά καταστήματα της Σκλαβενίτης, οι ίδιες πηγές υπογραμμίζουν ότι «παρακολουθούμε τις εξελίξεις μέρα με τη μέρα και ανάλογα με τις εξελίξεις θα δούμε πώς θα κινηθούμε».

Ανησυχία και για τα σιτηρά

Ζοφερές είναι οι προβλέψεις και για το σιτάρι, καθώς ανάλογα με το πόσο θα διαρκέσει ο πόλεμος στην Ουκρανία θα επηρεαστεί και η περίοδος της ανοιξιάτικης σποράς, εντείνοντας έτσι τις ανησυχίες για σημαντικό έλλειμμα προσφοράς στην αγορά, εν μέσω διαταραχών στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, που θα μπορούσαν ενδεχομένως να εμποδίσουν τις εξαγωγές από την Ουκρανία και τη Ρωσία. Αλλωστε, η Ρωσία αποτελεί τον κορυφαίο εξαγωγέα σιταριού στον κόσμο, καθώς, σύμφωνα με αναλυτές της ING, αντιπροσωπεύει το 20% του παγκόσμιου εμπορίου σιταριού, ενώ η Ουκρανία συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγαλύτερων χωρών στις εξαγωγές σιταριού και καλαμποκιού.

Σύμφωνα με την έκθεση του Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της πρεσβείας της Ελλάδας στο Κίεβο για το 2020, η χώρα μας εισήγαγε από την Ουκρανία σόγια αξίας 44,2 εκατ. ευρώ, σιτάρι και σιμιγδάλι ύψους 16,9 εκατ. ευρώ και έλαια ηλιοτροπίου ή βαμβακιού αξίας 10,36 εκατ. ευρώ.

Πάντως, παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι τα αποθέματα της χώρας μας σε άλευρα αρκούν μόλις για δύο μήνες, ενώ, σύμφωνα με τον FAO, η εξάρτηση της Ελλάδας σε σιτάρι από τη Ρωσία και την Ουκρανία είναι μεγαλύτερη από 20%.

Στο πλαίσιο αυτό, το ηλεκτρονικό κατάστημα της Σκλαβενίτης έχει βάλει πλαφόν 4 συσκευασιών ανά παραγγελία στους ταχυκίνητους κωδικούς (δηλαδή με την υψηλότερη ζήτηση) αλεύρων τόσο σε επώνυμα όσο και σε ιδιωτικής ετικέτας προϊόντα.

Προκλήσεις

Σε ό,τι αφορά τις τιμές, όπως αναφέρει στο ενημερωτικό της σημείωμα για το Δελτίο Τιμών Αγροτικών Προϊόντων του Μαρτίου η Τράπεζα Πειραιώς, «οι προκλήσεις είναι πολλές, με τις διαταραχές στην εφοδιαστική αλυσίδα, το αυξημένο κόστος λιπασμάτων και την ενέργεια να αποτρέπουν την πιθανή συνέχιση των καλλιεργειών. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντική ενίσχυση κατέγραψαν όλες οι τιμές των αγροτικών προϊόντων, με το σιτάρι, το καλαμπόκι και τη σόγια να καταγράφουν νέα ιστορικά υψηλά».

Ειδικότερα, για τα σιτηρά, η αγορά αναμένει ενίσχυση των ανοδικών πιέσεων, καθώς ανησυχεί για την έκταση της διαταραχής στην Ουκρανία και την ανοιξιάτικη φύτευση καλλιεργειών στην περιοχή. Ετσι, στις 16 Μαρτίου η τιμή του σιταριού άγγιξε τα 357,68 ευρώ ανά τόνο, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 39,07% σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα και κατά 80,02% σε έναν μόλις χρόνο.

Στη λιανική, στην εγχώρια αγορά το αλεύρι έχει αυξηθεί από το 1,25-1,28 ευρώ το κιλό στις αρχές Μαρτίου στο 1,5 ευρώ, ενώ θέμα χρόνου είναι να φανούν και οι πρώτες ανατιμήσεις σε μακαρόνια, δημητριακά και άλλα τρόφιμα με βάση το σιτάρι.

Υπό εξέταση η μείωση ΦΠΑ

Στο τραπέζι της κυβέρνησης βρίσκεται η μείωση του ΦΠΑ σε άλευρα και ηλιέλαιο μέχρι να αποκατασταθεί η τροφοδοσία της αγοράς. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Αδωνις Γεωργιάδης, επισήμανε ότι «τα άλευρα και το ηλιέλαιο, πλην της ενέργειας, είναι τα βασικά προϊόντα που έχουν επηρεαστεί περισσότερο από τον πόλεμο στην Ουκρανία», τονίζοντας ότι «δεν μπορώ να αποκλείσω μείωση του ΦΠΑ σε προϊόντα όπως αυτά. Η κυβέρνηση είναι πάνω από το πρόβλημα, ενώ πιέζει την Ε.Ε. για να δοθεί μια πανευρωπαϊκή λύση». Από την πλευρά τους, εκπρόσωποι των σούπερ μάρκετ, σύμφωνα με πληροφορίες, φέρεται να έχουν προτείνει τη δημιουργία μιας ειδικής κατηγορίας με συντελεστή 10% ή 11%.

Υποχρεωτική καταγραφή αποθεμάτων για 8 προϊόντα

Την ίδια ώρα, «φρένο» σε φαινόμενα αισχροκέρδειας και σε πιθανές ελλείψεις στα ράφια των σούπερ μάρκετ επιχειρεί να βάλει η κυβέρνηση με την τροπολογία που ψηφίστηκε για την υποχρεωτική καταγραφή αποθεμάτων σε βασικά τρόφιμα, αγαθά και πρώτες ύλες, όπως ηλιέλαιο, δημητριακά, σιτάρι, κριθάρι, καλαμπόκι, αλεύρι, λιπάσματα, ζωοτροφές, τα οποία σε μεγάλο βαθμό η Ελλάδα εισάγει από τη Ρωσία και την Ουκρανία.

Ετσι, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην αλυσίδα παραγωγής, εισαγωγής, εμπορίας, πώλησης, μεσιτείας, διακίνησης, διανομής και αποθήκευσης γεωργικών προϊόντων και τροφίμων στην ελληνική επικράτεια έχουν την υποχρέωση να υποβάλουν εντός προθεσμίας δύο ημερών τα στοιχεία αποθεμάτων σε μια σειρά προϊόντων. Σε διαφορετική περίπτωση, προβλέπονται βαριές «καμπάνες» με πρόστιμα που μπορεί να αγγίξουν μέχρι και τις 100.000 ευρώ, αλλά και κατάσχεση των ειδών που δεν έχουν δηλωθεί ή έχουν δηλωθεί ανακριβώς.

Πάντως, ο κ. Γεωργιάδης, κατά την παρουσίαση της σχετικής ρύθμισης στη Βουλή τόνισε ότι υπάρχουν επαρκή αποθέματα «για μήνες μπροστά μας» σε δημητριακά, άλευρα και φυτικά έλαια. Ωστόσο, ειδικά για το ηλιέλαιο, ανέφερε ότι φαίνεται πως υπάρχει μεγαλύτερη πίεση, γιατί, λόγω της μεγάλης αύξησης τιμής ορυκτών καυσίμων, ένα μεγάλο κομμάτι ηλιελαίου πάει για καύσιμο και, έτσι, λείπει από την αγορά των τροφίμων.

Πρόσθεσε δε ότι η υποχρέωση των εμπόρων σε όλη την αλυσίδα παραγωγής να δηλώνουν τα αποθέματά τους επιβάλλεται, ώστε το κράτος να έχει πλήρη εικόνα «και, κυρίως, να μην επιτρέψουμε κάποιοι να προκαλέσουν τεχνητή έλλειψη και με αυτήν να θησαυρίσουν, είτε με τη μαύρη αγορά είτε αυξάνοντας τεχνητά πάρα πολύ την τιμή τους, περισσότερο απ’ ό,τι προκαλείται από τη διεθνή κρίση».

https://eleftherostypos.gr/oikonomia/926295-akribeia-i-elleipsi-ilielaiou-mageireyei-anatimiseis/