Μια πλήρη μελέτη και ένα πολυσέλιδο επιχειρησιακό σχέδιο δράσης για την ένταξη των ΡΟΜΑ στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, που εκπόνησε η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης, θα εξεταστεί στην προσεχή συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, κατά τον σχεδιασμό και την υποβολή των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων εξετάζονται ex-ante αιρεσιμότητες (εκ των προτέρων προϋποθέσεις) οι οποίες θα πρέπει να πληρούνται σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο.

Μία απ’ αυτές τις προϋποθέσεις αποτελεί η ύπαρξη εθνικού στρατηγικού πλαισίου πολιτικής για την ένταξη των Ρομά.

Η εθνική στρατηγική για τους Ρομά έχει θέσει στόχους για την ενσωμάτωσή τους, που σχετίζονται με την πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγεία και τη στέγαση.

Η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου σε συνεννόηση με το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ζήτησε την υποστήριξη της ΜΟΔ κατά την καταγραφή των οικισμών των Ρομά και τη διαδικασία εκπόνησης του επιχειρησιακού σχεδίου δράσης για την κοινωνική ενσωμάτωσή τους, στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Η πρώτη συνάντηση των στελεχών της ΜΟΔ με τους Δήμους Ρόδου και Κω, στους οποίους, σύμφωνα με το ΕΚΚΑ υπάρχουν καταγεγραμμένοι οικισμοί Ρομά, ξεκίνησε στο τέλος Ιουλίου 2014, ακολούθησαν επισκέψεις στους καταυλισμούς, συμπλήρωση ερωτηματολογίου και συλλογή δειγματοληπτικών στοιχείων, καθώς και συνεργασία με τις υπηρεσίες της Περιφέρειας και των Δήμων.

Για την επίτευξη των σκοπών του Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης, κρίθηκε επιτακτική η ιεράρχηση και η εφαρμογή στόχων ως εξής:

α. Να διαμορφωθούν συνθήκες μόνιμης στέγασης των Ρομά,

β. Να ρυθμιστούν προβλήματα σύνδεσης με δίκτυα κοινής ωφέλειας, δηλαδή με τα δίκτυα νερού, ηλεκτρισμού και αποχέτευσης.

γ. Να δημιουργηθούν σε οικισμούς ή/και καταυλισμούς υποδομές για μετακινούμενες ομάδες πληθυσμού.

δ. Να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των ανήλικων Ρομά στην εκπαίδευση και να προωθηθεί η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού των ενηλίκων.
ε. Να παρέχονται αδιαλείπτως υπηρεσίες υγείας και ανάλογη ενημέρωση για την πρόληψη νοσημάτων και κινδύνων για τη δημόσια υγεία.

στ. Να επιδιωχθεί η αποτροπή παράνομων και επιβλαβών για όλους δραστηριοτήτων βιοπορισμού, μέσω της προσφοράς εναλλακτικών πόρων διαβίωσης.

ζ. Να επιδιωχθεί η «κοινωνική τους ενσωμάτωση» μέσω της αγοράς εργασίας στο πλαίσιο της «ανοικτής πρόσβασης» σε εργασίες μέσω ΚΟΙΝΣΕΠ, προγραμμάτων κοινωφελούς εργασίας των Δήμων αναφοράς κλπ.

η. Να προταχθεί η δημόσια διαβούλευση για τη μετακίνηση των Ρομά, όπου απαιτείται, και η μετεγκατάσταση των καταυλισμών σε οικισμούς και περιοχές μετεγκατάστασης με κατάλληλες υποδομές, οι οποίες εξασφαλίζουν συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης.

Κατά τη διάρκεια της περιόδου διαβούλευσης, κλήθηκαν οι πολίτες, ενώσεις πολιτών, καθώς και οι τοπικοί, κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς της Περιφέρειας, για την υποβολή προτάσεων.
Μετά την ολοκλήρωση της δημόσιας διαβούλευσης το σύνολο των επισημάνσεων -παρατηρήσεων των συμμετεχόντων φυσικών προσώπων και φορέων εξετάστηκαν και λήφθηκαν υπόψη στο Σχέδιο με την επισήμανση ότι σε κάθε περίπτωση, οι δράσεις και οι παρεμβάσεις που προτείνονται είναι ενδεικτικές και με κανένα τρόπο απόλυτα δεσμευτικές, καθώς επιδέχονται τροποποίηση ανάλογα με τον χρόνο εφαρμογής τους.

Σύμφωνα με το σχέδιο στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ο πληθυσμός των Ρομά φαίνεται να ξεπερνά τα 500 άτομα, μόνιμα εγκατεστημένα σε δύο Περιφερειακές Ενότητες κατά την τρέχουσα περίοδο καταγραφής (Β’ εξάμηνο 2014). Ο πληθυσμός τους με βάση την καταγραφή στην Περιφερειακή Ενότητα Ρόδου διαμορφώνεται σε 400 άτομα (σε αυτή την καταγραφή έχει υπολογιστεί ο Δήμος Ροδίων). Η πλειονότητα των Ρομά είναι κυρίως εγκατεστημένοι σε οικισμούς-καταυλισμούς στις περιοχές Κορακόνερο, Κρεμαστή, Αγ. Απόστολοι, Τσαΐρι.

Στην Περιφερειακή Ενότητα Κω ο πληθυσμός τους, με βάση την καταγραφή αναφέρεται σε δύο περιοχές: στην πόλη και στην περιοχή Αγ. Βασιλείου και διαμορφώνεται σε 150 άτομα περίπου. Από αυτούς η συντριπτική πλειοψηφία είναι εγκατεστημένοι στα Δημοτικά Σφαγεία στον Αγ. Βασίλειο.
Ειδικότερα, οι Ρομά της Περιφέρειας αντιμετωπίζουν σημαντικότατα προβλήματα στέγασης, καθώς ο μεγαλύτερος όγκος τους κατοικεί σε καταυλισμούς που εντοπίζονται σε καταπατημένες περιοχές κυρίως.

Παρά τις όποιες προσπάθειες για ανεύρεση χώρου μετεγκατάστασης και την υλοποίηση ανάλογων δράσεων που έγιναν την παρελθούσα προγραμματική περίοδο, η παρέμβαση, όπου επιχειρήθηκε, δεν τελεσφόρησε, κυρίως εξαιτίας της έντονης αντίδρασης των κατοίκων των γειτονικών προτεινόμενων περιοχών, συνταγματικών επιταγών (χαρακτήρας δασικών εκτάσεων), θεσμικών νομοθετικών προβλημάτων.

Οι μόνες ενέργειες οργανωμένης μετεγκατάστασης, που έγιναν στην προηγούμενη δεκαετία στη Ρόδο, στη θέση «Τσαΐρι» [σε Δημοτικό οικόπεδο πρώην στρατόπεδο ΤΠ 542], δεν στέφθηκαν με επιτυχία, κατά βάση λόγω αδυναμίας ουσιαστικής αποδοχής του σχεδίου από κατοίκους της περιοχής.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Αστυνομίας, μεγάλο ποσοστό εγκληματικότητας (80% των κλοπών) αποδίδεται σε Ρομά, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί αύξηση διακίνησης και χρήσης ναρκωτικών.

Η εγκληματικότητα εμφανίζεται αναλογικά, σε όλους τους καταυλισμούς και η διαβίωση με μη Ρομά κατοίκους παρουσιάζει συχνά προβλήματα. Κύρια αιτία της εγκληματικότητας είναι η ανεργία, δεδομένου ότι τα παραδοσιακά επαγγέλματα των Ρομά φθίνουν, ενώ η φθηνή προσφορά εργασίας από τους αλλοδαπούς έχει μειώσει το ποσοστό των Ρομά που απασχολούνται σε αγροτικές εργασίες. Πολλοί Ρομά ασχολούνται με εμπόριο μετάλλων. Δεν υπάρχει οργανωμένη επαιτεία και πορνεία. Συχνά είναι τα φαινόμενα κλοπής ρεύματος από το δίκτυο της ΔΕΗ. Το ρεύμα, εκτός των άλλων, το χρησιμοποιούν και ως προστασία από τα ποντίκια.

Σύμφωνα πάλι, με τους εκπροσώπους της Αστυνομίας, το 10% περίπου του πληθυσμού δεν διαθέτει ταυτότητα, δεν έχει εκπληρώσει στρατιωτικές υποχρεώσεις και δεν δηλώνει αλλαγές της αστικής του κατάστασης. Ειδικά αποφεύγουν να δηλώσουν τους γάμους, με σκοπό να εισπράττουν τα προνοιακά επιδόματα για τις ανύπαντρες μητέρες.

Πολλές μεγάλες οικογένειες Ρομά, επιλέγουν την ενδογαμία – αιμομιξία, εξαιτίας της εχθρότητας που υπάρχει με άλλες ομάδες. Το 90% των Ρομά είναι αναλφάβητοι, ωστόσο, όταν υπογράφουν κατά τις συναλλαγές τους με την αστυνομία, θεωρούνται εγγράμματοι. Τα περισσότερα παιδιά δεν φοιτούν στο σχολείο.

Πιο συγκεκριμένα στους οικισμούς της δημοτικής ενότητας Ροδίων Αγ. Απόστολοι, Κρεμαστή, Αμπέλια ΚΑΪΡ κατοικούν 85 Ρομά (17 Κατοικίες: 3 Μόνιμες κατοικίες στην Κρεμαστή και τετραπλάσιος αριθμός (12 Κατασκευές) σε παραπήγματα και λυόμενα στις άλλες περιοχές.
Ενήλικες: 40 Ανήλικοι: 45).

Στο Κορακόνερο διαμένουν 250 άτομα (Οικογένειες: 55, Κατοικίες: 45. Κατασκευές σε παραπήγματα και λυόμενα, Ενήλικες: 100 Ανήλικοι: 150).

Στις αναφερόμενες κατοικίες έχουν αναπτυχθεί επεκτάσεις και ζουν ενιαία πολλές οικογένειες με συγγενικό δεσμό (π.χ. τρεις αδερφοί με πολλά τέκνα που μερικά έχουν παντρευτεί, έχουν τις γυναίκες τους μαζί και έχουν αποκτήσει και παιδιά. Υπάρχει τέτοια κατοικία, όπου ζουν 20 περίπου άτομα.
Κινητικότητα πληθυσμού: Πρόκειται κυρίως για μόνιμο, λιγότερο εποχιακό και ελάχιστο μετακινούμενο πληθυσμό.

Τα περισσότερα νοικοκυριά εντάσσονται στην κατηγορία των χαμηλών και κάτω του ορίου φτώχειας εισοδημάτων με μέσο ετήσιο εισόδημα από 2.501-5.000€.

Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες ζωής τους είναι κακές, ιδιαίτερα τα τελευταία τρία χρόνια, διότι δεν εργάζονται και ζουν μόνο από τα επιδόματα πρόνοιας ή τα επιδόματα τριτέκνων και πολυτέκνων. Πριν λίγα χρόνια αρκετοί εργάζονταν ατομικά στην συγκέντρωση άχρηστων σιδήρων, σήμερα έχουν μειωθεί σημαντικά.

Με το σχέδιο προτείνεται η πολιτική επιδότησης ενοικίου ως η πλέον ενδεδειγμένη παρέμβαση για τη στεγαστική αποκατάσταση.

Έμμεσα επίσης φαίνονται οι δημοτικές υπηρεσίες που θα αναλάβουν να υλοποιήσουν μεμονωμένα ή από κοινού συγκεκριμένες δράσεις.

Ελλείψει υποδομών ικανών και επαρκών για την άμεση φιλοξενία του πληθυσμού των ΡΟΜΑ (τόσο οι Δήμοι αναφοράς όσο και Περιφέρεια δεν διαθέτουν ανάλογες στεγαστικές υποδομές), η άμεση λύση πρέπει να αναζητηθεί στη στήριξη των οικογενειών Ρομά, προκειμένου με τη βούλησή τους και τη συναίνεσή τους να στεγαστούν σε μισθωμένες κατοικίες, λαμβάνοντας μηνιαία επιχορήγηση για το μίσθωμα για χρονικό διάστημα maximum 5 ετών, κυρίως με τη συνδρομή των ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων.

Σχετικά με τον πληθυσμό στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου που βρίσκεται σε πλήρη αδυναμία στέγασης εξ ιδίων πόρων και σε άμεση απειλή για την υγεία των μελών του και τη δημόσια υγεία, και διαβιούν σε καταυλισμούς, καταγράφονται 13 έως 15 οικογένειες επιλέξιμες για επιχορήγηση ενοικίου στα διοικητικά όρια του Δ. Κω καθώς και 55 οικογένειες περίπου για τον Δ. Ροδίων.

Το ύψος των μισθωμάτων για την επιχορήγηση ενοικίου θα διαμορφωθεί σύμφωνα με τα μέλη κάθε οικογένειας και τη διάρθρωσή τους, καθώς και τη χρηματοδοτική ικανότητα του παρόντος Σχεδίου Δράσης.