Υποκύπτοντας -χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση μάλιστα- στον πειρασμό της σκανδαλοθηρικής θεώρησης της ιστορίας, «από την κλειδαρότρυπα», κάθε φορά που γίνεται λόγος για τον Ηφαιστίωνα και την ιδιαίτερη σχέση του με τον Μέγα Αλέξανδρο, το κοινό εστιάζει το ενδιαφέρον του κυρίως στην ομοφυλοφιλική διάσταση. 

Ωστόσο, το αν όντως, εκτός από επιστήθιοι φίλοι παιδιόθεν, συνοδοιπόροι, στενοί συνεργάτες, συμπολεμιστές και συμπολέμαρχοι, οι δύο άντρες υπήρξαν και εραστές είναι μια απορία η οποία πολύ δύσκολα μπορεί να βρει πειστική απάντηση - τουλάχιστον με βάση τις διαθέσιμες ιστορικές πηγές. Απεναντίας, το ότι το πένθος του Αλέξανδρου για τον αιφνίδιο χαμό του συντρόφου του δεν είχε κανένα προηγούμενο ως προς τη σφοδρότητα της οδύνης, την ψυχική συντριβή αλλά και την ανήκουστη μεγαλοπρέπεια στην απότιση φόρων τιμής είναι γεγονός αδιαμφισβήτητο και ιστορικά απολύτως τεκμηριωμένο. Εχοντας, άθελά του, τη μοίρα των μυθικών Αχιλλέα και Πάτροκλου, ηρώων που τον ενέπνεαν, ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε μόλις μερικούς μήνες μετά τον Ηφαιστίωνα. Συντετριμμένος από την αβάσταχτη απώλεια του καλύτερου φίλου που είχε ποτέ, συγκλονισμένος, σε κατάσταση εσωτερικής σύγχυσης, αλλά και έχοντας, υπό μια έννοια, παρακολουθήσει στην κηδεία του Ηφαιστίωνα μια εκδοχή της δικής του. Καθώς ο Αλέξανδρος ένιωθε τη ζωή του να χάνεται, στο μυαλό του ήταν ακόμη νωπή η ανάμνηση της νεκρώσιμης τελετής που κατέληξε στην καύση της σορού του Ηφαιστίωνα. Επρόκειτο μάλιστα για την πιο εξωφρενικά πολυδάπανη κηδεία που είχε γίνει ποτέ μέχρι τότε, δηλαδή έως τις τελευταίες τρεις δεκαετίες του 4ου αιώνα π.Χ. Το κόστος των νεκρικών κατασκευών και της όλης τελετής είχε ανέλθει συνολικά σε 10.000-12.000 τάλαντα. Η σημερινή ισοτιμία αυτού του ποσού αντιστοιχεί περίπου σε 25 τόνους ατόφιου χρυσαφιού. Οπότε γεννάται αυτομάτως μια δεύτερη απορία, όχι του τύπου «αν ο Ηφαιστίων δεν ήταν εραστής του, τότε γιατί ο Αλέξανδρος να ξεπεράσει κάθε όριο προκειμένου να τον τιμήσει;», αλλά του «αν ξόδεψε τόσο χρυσάφι για κάποιον άλλον, για τον εαυτό του τι είδους κήδευση είχε οραματιστεί;». 



Και η απάντηση είναι «ακριβώς την ίδια» - πιθανότατα ο Μέγας Αλέξανδρος δεν θα επιθυμούσε τίποτα περισσότερο για τον εαυτό του. Τρόπον τινά αντιμετώπισε την κηδεία του φίλου του σαν να είναι δική του. Εξάλλου ο Ηφαιστίων δεν ήταν απλώς «φιλαλέξανδρος», αλλά μάλλον κάτι σαν κλώνος, ο άλλος εαυτός, το alter ego του Μεγάλου Αλεξάνδρου - και έτσι τον αντιμετώπιζε και ο ίδιος ο στρατηλάτης. Αλλωστε είναι γνωστό το επεισόδιο με τη Σισύγαμβη, τη μητέρα του βασιλέα Δαρείου του Γ’, η οποία είχε αιχμαλωτιστεί από τον μακεδονικό στρατό μετά την ήττα των Περσών στη μάχη της Ισσού το 333 π.Χ. Το βράδυ μετά τις εχθροπραξίες ο Αλέξανδρος και ο Ηφαιστίων επισκέφτηκαν τη Σισύγαμβη στη σκηνή που είχε παραχωρηθεί στα μέλη της οικογένειας του Δαρείου, ο οποίος είχε τραπεί σε φυγή. Οι γυναίκες έκλαιγαν και οδύρονταν, καθώς ήταν βέβαιες ότι οι αμείλικτοι Μακεδόνες θα τις σκότωναν. Αμέσως μόλις ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Ηφαιστίων εμφανίστηκαν μπροστά τους, η Σισύγαμβις έπεσε στα πόδια του δεύτερου, καθώς υπέθεσε ότι αυτός ο νέος με το επιβλητικό παρουσιαστικό δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον ηγέτη των κατακτητών, οπότε αυτόν έπρεπε να εκλιπαρήσει να τη λυπηθεί. Οι ευνούχοι έκαναν νόημα στη Σισύγαμβη, υποδεικνύοντάς της ότι είχε κάνει λάθος, ότι ο βασιλιάς ήταν ο άλλος, ο πιο βραχύσωμος από τους δύο. Εντρομη η Περσίδα βασιλομήτωρ προσέπεσε στο διπλανό ζευγάρι ποδιών, προσπαθώντας να διορθώσει το φριχτό της ατόπημα, όμως ο Μέγας Αλέξανδρος την καθησύχασε λέγοντας «δεν έκανες λάθος, μητέρα, γιατί και αυτός εδώ Αλέξανδρος είναι».

Η Αμφίπολη ως απόδειξη αγάπης

Αν ευσταθεί -και σε αυτό συγκλίνουν όλες οι νέες ενδείξεις- η πρόσφατη αποκάλυψη εκ μέρους της ομάδας των ανασκαφέων για το μνημείο της Αμφίπολης, ότι δηλαδή ο τύμβος κατασκευάστηκε από τον περίφημο Δεινοκράτη κατά παραγγελία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και αφιερώθηκε ως τόπος λατρείας στη μνήμη του Ηφαιστίωνα, ενισχύεται ακόμη περισσότερο η εντύπωση ότι το ψυχικό κόστος του θανάτου του ήταν τεράστιο. Το ίδιο το ταφικό μνημείο δίνει τώρα μια καθαρή απάντηση όχι μόνο για την ταυτότητά του, αλλά και για το πόσο βαθιά ήταν η αγάπη που έδενε τον Αλέξανδρο με τον Ηφαιστίωνα. Μολονότι, όπως είπαν οι ανασκαφείς, η αρχαιολόγος κ. Κατερίνα Περιστέρη και ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Λεφαντζής κατά την παρουσίασή του στο ΑΠΘ την προηγούμενη Τετάρτη, ο τύμβος της Αμφίπολης δεν ήταν το μόνο μνημείο που ο Μέγας Αλέξανδρος σχεδίαζε να ανεγείρει εντός της αχανούς αυτοκρατορίας του. Ωστόσο το συγκεκριμένο έργο θα έστεκε για πάντα μάρτυρας των αισθημάτων ενός Μακεδόνα που άλλαξε την όψη του κόσμου για έναν άντρα με τον οποίο μοιράστηκαν το όραμα αλλά και την πολυετή σκληρή πολεμική περιπέτεια. Γι’ αυτό και ο Αλέξανδρος επέμεινε στην ηρωοποίηση, αν όχι την καθαυτή αποθέωση του Ηφαιστίωνα, με τη λογική ότι, εφόσον ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του γιο θεού, θα έπρεπε να του παραχωρηθεί και το δικαίωμα να θεοποιήσει και τον πιστό του σύντροφο. Αμέσως μετά τον θάνατο του φίλου του, ο Μέγας Αλέξανδρος απέστειλε πρεσβευτές στον Ναό του Αμμωνος στην Αίγυπτο, ζητώντας τη γνωμοδότηση του ιερατείου προκειμένου να προχωρήσει σε θυσίες σαν να ήταν ο Ηφαιστίων ημίθεος ήρωας. Η απάντηση ήταν καταρχάς αρνητική, κάτι που βύθισε σε ακόμη μεγαλύτερη θλίψη τον Αλέξανδρο, κατόπιν όμως οι Αιγύπτιοι ιερείς συγκατένευσαν.

Η επιγραφή-πρωτόκολλο παραλαβής του έργου 
με τη λέξη «παρέλαβον» και το μονόγραμμα του Ηφαιστίωνα στο δεξί άκρο αποδεικνύουν ότι το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης ήταν αφιερωμένο στον αγαπημένο φίλο του Αλέξανδρου κατά παραγγελία του στρατηλάτη


Εν τω μεταξύ, ο τρόπος με τον οποίο ο Μέγας Αλέξανδρος, τόσο ως άνθρωπος όσο και ως βασιλιάς, αποχαιρέτησε για πάντα τον Ηφαιστίωνα, αποδίδοντας τις μέγιστες των τιμών, διαπνεόταν από ακραίο μνημειακού χαρακτήρα μαξιμαλισμό. Προφανώς ο Αλέξανδρος ήθελε να συγκλονίσει τον κόσμο, να κάνει ακόμη και τον τελευταίο πολίτη της αυτοκρατορίας του να κρατήσει για πάντα το όνομα «Ηφαιστίων» στο μυαλό του, ακόμη και να ορκίζεται στο όνομά του, να τον λατρεύει σε ναούς όπως αυτός της Αμφίπολης. Ο Αλέξανδρος φιλοδοξούσε να επιβάλει τον Ηφαιστίωνα σαν έναν θεό «πάρεδρο», δηλαδή καθήμενο δίπλα στη δική του θέση στο πάνθεον, γι’ αυτό και είχε ορίσει την ποινή του θανάτου σε οποιονδήποτε συλλαμβανόταν να μνημονεύει με ασέβεια τον Ηφαιστίωνα. Ολα όσα έκανε ο Αλέξανδρος για να εκδηλώσει τον πόνο του ήταν τόσο αξιοπρόσεκτα και παράξενα, ώστε κάθε ιστορικός της αρχαιότητας που καταπιάστηκε με την καταγραφή των γεγονότων εκείνης της περιόδου θεώρησε χρέος του να τα αποδώσει με λεπτομέρειες.

Ο θρήνος του στρατηλάτη 

Ο Ηφαιστίων πέθανε στα Εκβάτανα της Μηδίας (σημερινό Ιράν), σε ηλικία περίπου 32 ετών, πιθανότατα από κάποια μορφή τυφοειδούς λοίμωξης και ενώ κατείχε τον βαθμό του χιλίαρχου της μακεδονικής στρατιάς. Το συγκεκριμένο αξίωμα είχε θεσπιστεί από τον Αλέξανδρο, κατά τα πρότυπα της περσικής στρατιωτικής ιεραρχίας, ειδικά για τον φίλο και πιο στενό συνεργάτη, τον κατά κυριολεξία «εξ απορρήτων» σύντροφό του. Αποκλειστικά ο Ηφαιστίων, μόνος από τον κύκλο των εταίρων και των σωματοφυλάκων του Αλέξανδρου, είχε πρόσβαση στα άδυτα των αδύτων, στα μυστικά και σε οτιδήποτε απασχολούσε τον στρατηλάτη.   


Συντετριμμένος από τον θάνατο του Ηφαιστίωνα, σύμφωνα με κάποιες πηγές, ο Αλέξανδρος έπεσε πάνω στο πτώμα του και έμεινε εκεί γαντζωμένος και ασάλευτος για πολλές ώρες, αρνούμενος να εγκαταλείψει τον νεκρό, ώσπου τελικά τον τράβηξαν κάποιοι από τους στρατηγούς του σχεδόν διά της βίας. Δεν έβαλε τροφή ή ποτό στο στόμα του έως την τρίτη ημέρα από τον χαμό, παραμένοντας πεσμένος στο έδαφος, θρηνώντας και κατολοφυρόμενος. Ξύρισε το κεφάλι του - ακριβώς όπως κατά τον Ομηρο είχε κάνει και ο ήρωας-πρότυπο του Αλέξανδρου, ο Αχιλλέας, όταν ο τελευταίος είχε χάσει τον λατρευτό του Πάτροκλο. Ζήτησε να υψωθεί μια θεόρατη πυρά στη Βαβυλώνα για την αποτέφρωση του πτώματος, διέταξε την άμεση θανάτωση του Γλαυκία, του γιατρού που φρόντιζε τον Ηφαιστίωνα, θέσπισε αγώνες με 3.000 αθλητές, απαίτησε από μια σειρά πόλεων να καταβάλει ειδικό φόρο. Ο Αλέξανδρος έριξε τείχη πόλεων και όρισε να κοπούν οι ουρές από όλα τα ιπποειδή της περιοχής, ενώ εις μνήμην του νεκρού κατέσφαξε τους ορεσίβιους Κοσσαίους, αφιερώνοντας το λουτρό αίματος στον νεκρό σύντροφο και άξιο μαχητή Ηφαιστίωνα. Επομένως, η χρηματοδότηση ενός τόσο επιβλητικού και ιδιαίτερου μνημείου όσο αυτό του τύμβου Καστά μόνο εκτός των προθέσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί.

Δύο άντρες με το ίδιο όραμα

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, οι επίγονοι κατά το πλείστον εγκατέλειψαν τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για την επιβολή της λατρείας του Ηφαιστίωνα απ’ άκρου εις άκρον της μακεδονικής αυτοκρατορίας. Παρ’ όλα αυτά, οι δύο προσωπικότητες παρέμειναν ταυτισμένες, σαν αδελφές ψυχές, ακριβώς όπως ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος, κάτι που αποτελεί εν μέρει δικαίωση των φιλοδοξιών του Αλέξανδρου, ο οποίος χρησιμοποιούσε την Ιλιάδα ως οδηγό στη ζωή του. Μάλιστα, ένα από τα πρώτα ιστορικά επεισόδια στα οποία αναφέρεται από τους χρονικογράφους η παρουσία του Ηφαιστίωνα δίπλα στον Αλέξανδρο είναι οι θυσίες που έκαναν οι δυο τους στην Τροία το 334 π.Χ, όταν τα μακεδονικά στρατεύματα κατέλαβαν την περιοχή, στην αρχή της εκστρατείας προς την Ανατολή.

Παρόλο που τα βιογραφικά στοιχεία του Ηφαιστίωνα είναι περιορισμένα, θεωρείται βέβαιο ότι είχε αποκτήσει λίαν αξιόλογη παιδεία, ισάξια με αυτήν του Αλέξανδρου, κάτι που πιστοποιείται από το γεγονός ότι ο μικρός Ηφαιστίων είχε εντυπωσιάσει τον Αριστοτέλη, ο οποίος τον ανέφερε αργότερα σε επιστολές προς τον μαθητή του Μέγα Αλέξανδρο. 

Εξαιρετικά επιδέξιος και ανδρείος στη μάχη, ο Ηφαιστίων επέδειξε ηγετικές ικανότητες, όχι όμως και αντίστοιχες φιλοδοξίες, όπως κάποιοι από τους εταίρους που διεκδικούσαν τη διαδοχή της εξουσίας από τον Μέγα Αλέξανδρο. Ο Ηφαιστίων συμμεριζόταν το παγκόσμιο όραμα του στρατηλάτη και συνήθως επιφορτιζόταν με το καθήκον της ενσωμάτωσης των νέων κτήσεων στο μακεδονικό κράτος κατά τη διαδικασία της γιγάντωσής του.

Στο πλαίσιο αυτής της ιδέας περί της πολιτισμικής αφομοίωσης των νέων εδαφών, ο Αλέξανδρος προέτρεψε τον Ηφαιστίωνα να παντρευτεί τη Δρυπέτιδα, αδελφή της δεύτερης συζύγου του Στάτειρας. Αμφότερες ήταν κόρες του βασιλέα των Περσών Δαρείου Γ’ και δεν μπορούσαν παρά να υποταχθούν στη θέληση του βασιλιά και κατακτητή της πατρίδας τους, ο οποίος επιθυμούσε τα παιδιά του να έχουν εξαδέλφους εκείνα του Ηφαιστίωνα. Παρ’ όλα αυτά, η μοίρα δεν θα έκανε τη χάρη στον Αλέξανδρο και η επιμειξία με τους Πέρσες θα περιοριζόταν μόνο στον δικό του γιο, τον Αλέξανδρο Δ’. Ο Ηφαιστίων παρέμεινε άτεκνος μέχρι τον πρόωρο θάνατό του, αιωνίως πιστός και «ερώμενος» του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δηλαδή αγαπημένος του κατά τον αρχαιοελληνικό όρο. Οσο για την επιθυμία του να σμίξουν τα γένη τους  μέσω των περσικών γάμων τους, αυτή έμεινε για πάντα ανεκπλήρωτη.

protothema.gr

Τα μυστικά των ευρημάτων του λόφου Καστά και του τάφου της Αμφίπολης αποκάλυψε η επικεφαλής των ανασκαφών, Κατερίνα Περιστέρη, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τελετών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Στην ομιλία της, η κα Περιστέρη αποκάλυψε ότι οι αρχαιολόγοι εντόπισαν ευρήματα με την σφραγίδα του προσωπικού αρχιτέκτονα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Δεινοκράτη.

Μεταξύ άλλων, η κα Περιστέρη ανέφερε ότι βρέθηκε το μονόγραμμα του Αντίγονου του Μονόφθαλμου και του Ηφαιστίωνα. Επισήμανε ότι ο τύμβος έχει υποστεί πολυάριθμες λεηλασίες μέχρι τον καιρό των τελευταίων Μακεδόνων και υπογράμμισε ότι τα στοιχεία αποκαλύπτουν την ύπαρξη λατρευτικού χώρου εντός του μνημείου για μεγάλο ήρωα.

Το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης είναι παραγγελία και χρηματοδοτημένο απο τον Μέγα Αλέξανδρο προς τιμή του αγαπημένου φίλου του Ηφαιστίωνα , είναι σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Δεινοκράτη ή Στησικράτη και υλοποιήθηκε ως έργο στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ από τον Αντίγονο το μονόφθαλμο.

Τις νέες υποθέσεις -με βάση και πρόσφατα ευρήματα – ανακοίνωσαν οι ανασκαφείς και μελετητές του μνημείου “αποκωδικοποιώντας” τρεις οικοδομικές επιγραφές που εντοπίστηκαν πρόσφατα όπως είπαν, στην περιοχή όπου βρίσκεται ο Λέων – λίγα χιλιόμετρα νότια της περιοχής της Αμφίπολης.

Οι ευμεγεθείς επιγραφές (περί τα 25 εκατοστά σε ύψος) με την “υπογραφή” ΑΝΤ (“υπογραφή” που συναντάται σε όλους τους Αντιγονίδες (και εδώ αποδίδεται στον Αντίγονο τον Μονόφθαλμο (323-318 π.Χ) φέρουν χαραγμένη τη λέξη “ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ” και στο τέλος το σύμπλεγμα γραμμάτων που σχηματίζει τo όνομα “Ηφαιστίωνος” (Δηλαδή: Εγώ ο Αντίγονος, παρέλαβα οικοδομικό υλικό για την ανέγερση μνημείου προς τιμή του Ηφαιστίωνος) ...

Την παρουσίαση των νέων ευρημάτων ανέλαβε ο κ.Λεφαντζής που παρουσίασε εκτός από τις επιγραφές και σχέδια από το σύνολο της κατασκευής (του ταφικού μνημείου).

“Το μυστικό της κατασκευής του μνημείου της Αμφίπολης βρίσκεται στην κορυφή του μνημείου .Εκεί τοποθετήθηκε ο ξύλινος στύλος ωστε να χαραχθεί ο κύκλος του κτίσματος αλλά και να “στηριχθεί” σ αυτόν ο περίφημος μαρμάρινος Λέοντας...

Στην ομιλία της νωρίτερα η κ.Περιστέρη παρουσίασε αναλυτικά τα μέχρι σήμερα ευρήματα (στη διάρκεια της διετίας της ανασκαφής) επέμεινε κατηγορηματικά στην αρχική της άποψη ότι πρόκειται για μνημείο του τελευταίου τετάρτου του 4ου π.Χ αιώνα . Προς επίρρωση της άποψης της παρουσίασε σειρά ανάλογων ευρημάτων (ψηφιδωτά, αγάλματα , σφίγγες κ.α ) από άλλους αρχαιολογικούς χώρους της Μακεδονίας αλλά και της νότιας Ελλάδας – της ίδιας περιόδου (του τελευταίου τετάρτου του 4ου π.Χ αιώνα, τα οποία παρουσιάζουν κοινά στοιχεία τεχνικής και αισθητικής με τα ευρήματα της Αμφίπολης . Ενδιαφέρον έχει δε η ανάγνωση (και επανασχεδιασμός της από τον κ.Λεφαντζή) της γραπτής ζωφόρου που εντοπίστηκε στο εσωτερικό του ταφικού μνημείου και στην οποία απεικονίζεται μεταξύ άλλων μορφή ανδρός ο οποίος εμφανίζεται έφιππος με τον οπλισμό του και σε άλλα σημεία ξαπλωμένος σε ανάκλιντρο σε σύναξη νεκρών (νεκρόδειπνο? ) συνοδευόμενος από τον Ύπνο και τον Θάνατο.

Σε αποστροφές του λόγου της κατά τη διάρκεια της 55λεπτης διάρκειας ομιλία της, η κ.Περιστέρη έκανε λόγο για “διακοπή των εργασιών τους τελευταίους μήνες”, στην “ελπίδα” της για συνέχιση της χρηματοδότησης και ολιγωρία των υπευθύνων στο τομέα της συντήρησης των ευρημάτων. Δεν παρέλειψε επίσης να ευχαριστήσει ιδιαίτερα τις παρούσες στην αίθουσα τελετών του ΑΠΘ κ.Λίνα Μενδώνη -τέως γενική γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού- , την κ. Άννα Παναγιωταρέα (που είχε αναλάβει την “επικοινωνία” του ανασκαφικού έργου), τον περιφερειάρχη κεντρικής Μακεδονίας Απόστολο Τζιτζικώστα (για την οικονομική ενίσχυση της ανασκαφής), την υφυπουργό Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκροτήσης (Μακεδονίας-Θράκης) Μαρία Κόλλια - Τσαρουχά αλλά και τον υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ Τέρενς Κουίκ για την παρουσία του στην εκδήλωση.

Επίσης αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια των ανασκαφών βρέθηκαν νομίσματα σε καλή κατάσταση, όπως για παράδειγμα του Αλέξανδρου και του Κασσάνδρου. Ωστόσο σημείωσε ότι τα περισσότερα νομίσματα που βρέθηκαν είναι καμένα ή κατεστραμμένα.

«Πέρα από την καταστροφή που έχει δεχθεί το μνημείο, έχει σημασία η μοναδικότητά του. Πρόκειται για ένα τεράστιο ταφικό συγκρότημα, με εξαιρετικά γλυπτά» είπε η Κατερίνα Περιστέρη.

Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα της ανασκαφής στην Αμφίπολη, κ. Μιχάλη Λεφαντζή, ο οποίος έκανε μία εκτός προγράμματος τοποθέτηση στην εκδήλωση του ΑΠΘ για τον Τύμβο Καστά, ήταν ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος που έδωσε την παραγγελία για την κατασκευή του μνημείου. Και την έδωσε στον κορυφαίο αρχιτέκτονα της εποχής του, τον Δεινοκράτη.

ΦΩΤΟ από το thestival

Όπως αποδεικνύεται, δε, από επιγραφές, οι οποίες βρίσκονταν, μάλιστα, σε κοινή θέα κοντά στον Λέοντα της Αμφίπολης επί 80-90 χρόνια, το ταφικό μνημείο ήταν αφιερωμένο στον αδελφικό φίλο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Ηφαιστίωνα. Ο Τύμβος Καστά δημιουργήθηκε επί ενός προϋπάρχοντος γηλόφου, αλλά και εντός μιας παλαιότερης νεκρόπολης. Ο Δεινοκράτης περιέκλεισε σε έναν τεράστιο κυκλικό περίβολο τις παλαιότερες ταφές και δημιούργησε ένα μεγαλοπρεπές λατρευτικό μνημείο, αφιερωμένο στον Ηφαιστίωνα. Κατά τον κ. Λεφαντζή, όπως και την κυρία Περιστέρη, δεν υπάρχει πλέον κανένα περιθώριο αμφισβήτησης ότι το μνημείο της Αμφίπολης είναι της ελληνιστικής εποχής.

Στο κατάμεστο αμφιθέατρο της αιθουσας τελετών του ΑΠΘ περιορισμένη ήταν η παρουσία αρχαιολόγων και πανεπιστημιακών ενώ αντίθετα αισθητή ήταν η παρουσία πολλών ιερωμένων αλλά και δεκάδων κατοίκων της περιοχής Αμφίπολης και του νομού Σερρών που συμπαρίσταντο στην πρώτη παρουσίαση του ευρήματος της περιοχής τους στο πανεπιστήμιο.

-“Το κουφάρι της Αμφίπολης βρωμάει εθνικισμό... “ αναγράφονταν σε ροζ αφισέτες με τις οποίες είχε γεμίσει ο περίβολος αλλά και η είσοδος της Αίθουσας Τελετών του πανεπιστημίου. Στο κείμενο το οποίο υπογράφει το “αυτόνομο σχήμα ιστορικού-αρχαιολογικού” του ΑΠΘ αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι “η αρχαιολογία στην Ελλάδα ανέκαθεν εξυπηρετούσε εθνικά συμφέροντα ως ένας από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους”.

imerisia.gr

 Και από επίσημα χείλη «γειώνεται» η νέα επιστημονική εργασία υπό τη διεύθυνση του Αντώνη Μπαρτσιώκα, καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Juan Luis Arsuaga,που αμφισβήτησε τη θεωρία του ανασκαφέα των βασιλικών τάφων της Βεργίνας, Μανόλη Ανδρόνικου, και υποστήριξε ότι ο Φίλιππος Β' είναι θαμμένος στον Τάφο Ι κι όχι στον Τάφο ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας όπως είχε ισχυριστεί ο Ανδρόνικος.

Η επίσημη θέση που εκφράστηκε επιβεβαιώνει δημοσίευμα του TheTOC που μιλούσε για μεγάλες επιφυλάξεις της επιστημονικής κοινότητας γύρω από τη νέα έρευνα.

«Απίθανη η ταύτιση του άνδρα του Τάφου Ι με τον Φίλιππο. Η επιστήμη ενισχύει τη θέση του Ανδρόνικου ότι ο Τάφος ΙΙ είναι του πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου»

       «Τα ανασκαφικά δεδομένα καθιστούν απίθανη την προτεινόμενη ταύτιση του άνδρα, οστά του οποίου βρέθηκαν στον Τάφο Ι, με τονΦίλιππο Β΄ και γενικότερα με κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας», αναφέρει η επιστολή που υπογράφεται από το υπουργείο Πολιτισμού και εστάλη σήμερα, Τετάρτη «αποκαθιστώντας» τον Ανδρόνικο και τη θέση του. Σύμφωνα με την επιστολή, η ταύτιση του Τάφου ΙΙ με τον Φίλιππο Β' από τον Μανόλη Ανδρόνικο «ενισχύεται από όλα τα νεότερα ανασκαφικά δεδομένα των Αιγών, στην οποία επανέρχονται με πληθώρα κατηγορηματικών επιχειρημάτων Έλληνες και ξένοι αρχαιολόγοι, ιστορικοί και παλαιοανθρωπολόγοι».

«Τα ανασκαφικά δεδομένα καθιστούν απίθανη την προτεινόμενη ταύτιση του άνδρα, οστά του οποίου βρέθηκαν στον Τάφο Ι, με τον Φίλιππο Β΄ και γενικότερα με κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας»

  Συγκεκριμένα, «το επιχείρημα στο  οποίο οι κ.κ. Α. Μπαρτσιώκας και  Juan Luis Arsuaga στηρίζουν την ερμηνεία τους είναι η διαπίστωση τους ότι πρόκειται για άτομο ηλικίας περίπου 45 χρονών με τραύμα στο πόδι, ωστόσο ούτε η μέση ηλικία, ούτε η χωλότητα αποτελούν αποκλειστικό χαρακτηριστικό γνώρισμα του Φιλίππου Β΄», αναφέρει η επιστολή.

   Σύμφωνα με την επίσημη «γνωμάτευση» που έστειλε το υπουργείο, προφανώς ο Τάφος Ι ανήκει στη γυναίκα και το βρέφος που κατά τον πρώτο μελετητή των οστών καθηγητή J. Musgrave ήταν έμβρυο ή νεογέννητο, οπότε είναι πιθανόν η γυναίκα να πέθανε στη γέννα. Τη συσχέτιση με γυναίκα ενισχύει τόσο η θεματική των τοιχογραφιών -Αρπαγή της Περσεφόνης, Δήμητρα, Μοίρες- όσο και τα κτερίσματα που βρέθηκαν στον τάφο -κατάλοιπα κοσμημάτων, μυροδοχεία, μαρμάρινα αγγεία κοχύλια- αλλά και η παντελής έλλειψη όπλων ή θραυσμάτων όπλων.

Η γυναίκα αυτή  δεν αποκλείεται να είναι μια από τις πρώτες συζύγους του Μακεδόνα βασιλιά ο οποίος βρίσκεται ενταφιασμένος στον γειτονικό τάφο ΙΙ και ταυτίστηκε από τον Μανόλη Ανδρόνικο με τον Φίλιππο Β΄, αναφέρει το υπουργείο Πολιτισμού.

Ανάμεσα στα επιχειρήματα που επίσης αναφέρονται ουσιαστικά απορρίπτοντας τις θέσεις της νέας έρευνας είναι τα εξής:

1. Οι κ.κ. Α. Μπαρτσιώκας και Juan Luis Arsuaga εξέτασαν τμήμα και όχι το σύνολο των οστών που βρέθηκαν στο τάφο

2. Ο Τάφος Ι της Μεγάλης Τούμπας των Αιγών, ένα μνημείο που έχει τη μορφή κιβωτίου (κιβωτιόσχημος), είναι ο μικρότερος  και λιγότερο μνημειακός της βασιλικής ταφικής συστάδας που περιλαμβάνει επίσης δύο μεγάλους ασύλητους μακεδονικούς (τον Τάφο ΙΙ που αναγνωρίσθηκε από τον Μανόλη Ανδρόνικο ως Τάφος του Φιλίππου Β΄ και τον Τάφο ΙΙΙ που ομόφωνα αποδίδεται στον Αλέξανδρο Δ΄, γιο του Μεγαλέξανδρου και της Ρωξάνης) και έναν τρίτο επίσης μακεδονικό συλημένο και κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό («τον Τάφο  με τους ελεύθερους κίονες» που χρονολογείται στις αρχές του 3ου αι. π.Χ. και είναι ο νεώτερος της ομάδας).

3. Ο κιβωτιόσχημος Τάφος Ι, στο εσωτερικό του οποίου σώζεται η τοιχογραφία με την παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, ήταν συλημένος, ωστόσο περιείχε αρκετά χαρακτηριστικά πήλινα αγγεία που χρονολογούν με ασφάλεια το μνημείο και την ταφή στις τελευταίες δεκαετίες του πρώτου μισού του 4ου αι. π.Χ. με ύστατο όριο το 350 π.Χ.  Ωστόσο, όπως είναι πολύ καλά γνωστό από τις αρχαίες πηγές, ο Φίλιππος Β΄ δολοφονήθηκε το 336 π.Χ., ενώ η Κλεοπάτρα εκτελέστηκε κάποιους μήνες μετά τον θάνατο του συζύγου της, υπάρχει δηλαδή μια σημαντική χρονική απόσταση που είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο να γεφυρωθεί.

4. Τα οστά του νεκρού που η εν λόγω μελέτη επιχειρεί να συσχετίσει με τον Φίλιππο Β΄ και μάλιστα τα οστά των ποδιών (κνήμες, αλλά και τα οστάρια του άκρου ποδός) βρέθηκαν όχι στο δάπεδο του τάφου, όπως τα οστά της γυναίκας και του νεογνού, αλλά ψηλότερα (περίπου 20 εκατοστά )επάνω σε στρώση με πέτρες και θραύσματα  πωρολίθων, μέσα στα χώματα της επίχωσης που εισχώρησαν στον τάφο μετά την τυμβωρυχία . Το γεγονός της ανεύρεσης των οσταρίων σε συνάφεια με τις κνήμες μαρτυρεί «συνάρθρωση» δηλαδή παρουσία μυϊκών ιστών και αποκλείει την πιθανότητα να προέρχονται από την διασάλευση της παλιότερης ταφής (το σώμα της γυναίκας ήταν απολύτως διαλυμένο και τα οστά της βρέθηκαν ανακατεμένα και μαζεμένα σε δυο ομάδες ακριβώς επάνω στο κονίαμα του δαπέδου). Είναι προφανές ότι το σώμα του νεκρού στον οποίο ανήκουν τα εν λόγω οστά αποτέθηκε ή «απορρίφθηκε» στον τάφο μετά την τυμβωρυχία, η οποία, όπως δείχνει η ανασκαφική στρωματογραφία, σχετίζεται με την καταστροφή και την διαρπαγή του γειτονικού υπέργειου «ηρώου».

5. Η καταστροφή της βασιλικής νεκρόπολης των Αιγών είναι ένα γεγονός που μαρτυρείται από τις αρχαίες πηγές και έχει επιβεβαιωθεί απόλυτα από την αρχαιολογική σκαπάνη. Είναι μάλιστα γνωστό ότι συνέβη το 276/5 π.Χ. , όταν οι Γαλάτες μισθοφόροι του Πύρρου κατέλαβαν την αρχαία μακεδονική μητρόπολη.  'Όπως δείχνουν τα ευρήματα από τις  επιχώσεις της (κεραμεική, νομίσματα κλπ.), η Μεγάλη Τούμπα που κάλυψε τη συστάδα των βασιλικών τάφων και σφράγισε τον συλημένο Τάφο Ι και τα κατάλοιπα του «ηρώου»,  το οποίο βρίσκεται ακριβώς δίπλα του, κατασκευάστηκε πριν τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ.  Δηλαδή, το περιστατικό με τον νεκρό άνδρα που τοποθετήθηκε ή «απορρίφθηκε» μέσα στον συλημένο πια κιβωτιόσχημο Τάφο Ι πρέπει να συνέβη ανάμεσα στο 276/5 και 250 π.Χ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογα φαινόμενα «απόρριψης» νεκρών ανδρών έχουν παρατηρηθεί και σε άλλους συλημένους τάφους των βασιλικών συστάδων των Αιγών και έχει ήδη προταθεί από τους ανασκαφείς η πιθανότητα να πρόκειται για τυμβωρύχους.

6. Ο εν λόγω νεκρός δεν είναι καμένος, ωστόσο, όπως μαρτυρείται από τις αρχαίες  πηγές και όπως έχει αποδειχθεί από τα πλουσιότατα ανασκαφικά ευρήματα, ήδη από τις αρχές του 6ου προχριστιανικού αιώνα, η καύση και μάλιστα σε μεγαλοπρεπείς πυρές συνοδεία προσφορών αποτελεί τον κανόνα για τους μακεδόνες βασιλείς, έθιμο που στα χρόνια του Φιλίππου Β΄ και του Μεγαλέξανδρου έχει επεκταθεί και στους Εταίρους.

thetoc.gr

Μια εξαιρετική αρχαιολογική αποκάλυψη έρχεται στο προσκήνιο και φαίνεται πως αλλάζει τα δεδομένα για τους τάφους της Βεργίνας.

Σήμερα, 2.300 χρόνια μετά, οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον παλαιοανθρωπολόγο Αντώνη Μπαρτσιώκα, ανακάλυψαν μεταξύ άλλων ότι το οστό στο γόνατο του Φιλίππου φέρει ακόμα την οπή από τον τραυματισμό του στην μάχη. Παράλληλα μετά από μελέτη κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι βρήκαν και αντικείμενα της πανοπλίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Η νέα επιστημονική εργασία δημοσιεύτηκε στο έγκυρο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS). Μετά από ενδελεχή μελέτη, η επιστημονική αυτή ομάδα από την Ελλάδα και την Ισπανία, υπό τη διεύθυνση του Αντώνη Μπαρτσιώκα και του Juan Luis Arsuaga, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα σκελετικά υπολείμματα του Φιλίππου Β’ όντως βρίσκονται στη Βεργίνα, όχι όμως στον Τάφο Ι, όπως ήταν η γενική άποψη μέχρι σήμερα αλλά στον Τάφο ΙΙ. Αυτή είναι η πρώτη φορά που τα οστά του Τάφου Ι στη Βεργίνα εξετάστηκαν από παλαιοανθρωπολόγους ενδελεχώς με τις πιο σύγχρονες μεθόδους.

Για πρώτη φορά λοιπόν αποδεικνύεται ότι:

-Ο Φίλιππος Β’ είναι όντως θαμμένος στη Βεργίνα. Πιστοποιήθηκε ότι ένα οστούν από τον Τάφο Ι στη Βεργίνα με μία τρύπα στο γόνατο είναι το κουτσό πόδι του Φιλίππου Β’.


(Τo οστό του Φιλίππου με την τρύπα από το δόρυ)

-Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, τρία χρόνια πριν από τη δολοφονία του το 336 π.Χ., κατά τη διάρκεια μάχης, ο Φίλιππος τραυματίστηκε από ένα δόρυ που πέρασε μέσα από το πόδι του και τον κατέστησε κουτσό. Μετά από 2,300 χρόνια, αυτό το εντυπωσιακό οστούν φέρει ακόμα την οπή που προκάλεσε το δόρυ. Το οστούν έχει επίσης υποστεί αγκύλωση μεταξύ της κνήμης και του μηρού, που δείχνει ότι το άτομο κούτσαινε, γεγονός που συνάδει με αυτά που ξέρουμε για τον Φίλιππο Β’.


(Οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν ότι η συγκεκριμένη άνω και κάτω γνάθος που βρέθηκε στον βασιλικό τάφο της Βεργίνας ανήκει στον Βασιλιά Φίλιππο)

 -Μαζί με τον Φίλιππο Β’ πιστοποιήθηκε ότι είναι θαμμένη η τελευταία γυναίκα του Φιλίππου, Κλεοπάτρα, μαζί με το νεογέννητό της – τους οποίους δολοφόνησε η μητέρα του Μ. Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα.


(Οστά της Βασίλισσας Κλεοπάτρας)

-Επιβεβαιώθηκε ότι στον Ταφο ΙΙ είναι θαμμένος ο ετεροθαλής αδελφός του Μ. Αλεξάνδρου. Η ομάδα μάλιστα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μερικά αντικείμενα από την πανοπλία του Τάφου ΙΙ πρέπει να ανήκουν στον ίδιο το Μ. Αλέξανδρο και όχι στον Αρριδαίο.Ο Αρριδαίος, ετεροθαλής αδελφός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν ανίκανος για μάχη, αλλά απλά κατά την διάρκεια της στέψης του, είχε χρησιμοποιήσει μερικά από τα αντικείμενα που ανήκαν στον αδελφό του.



Tο σημαντικότερο όμως επακόλουθο της έρευνας είναι ότι για πρώτη φορά μπορεί να υποστηριχθεί με βεβαιότητα ότι η Ελλάδα κατέχει αντικείμενα που ανήκουν στην πανοπλία του γνωστότερου παγκοσμίως βασιλέα της αρχαιότητας, του Μ. Αλέξανδρου.Η εργασία αυτή αλλάζει σημαντικά τα δεδομένα στη Βεργίνα.

Ένα υπέροχο και σπάνιο ψηφιδωτό που πιθανόν να απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο, αποκαλύφθηκε σε συναγωγή του αρχαίου εβραϊκού χωριού, Huqoq, στο βόρειο Ισραήλ.Το πολύχρωμο ψηφιδωτό δάπεδο απεικονίζει τη συνάντηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου με έναν Εβραίο αρχιερέα.

Στο πολύχρωμο δάπεδο, ο άνδρας που εικάζεται ότι αναπαριστά τον Μακεδόνα στρατηλάτη, είναι ένας γενειοφόρος άνδρας που φορά έναν κόκκινο μανδύα. Τον νεαρό άνδρα, ακολουθούν στρατιώτες και ζώα, ανάμεσα τους ελέφαντες.



Σύμφωνα με την επικεφαλής της ομάδας αρχαιολόγων από το Πανεπιστήμιο της  Βόρειας Καρολίνας, Jodi Magness, οι μορφές των ελεφάντων που υπάρχουν στο ψηφιδωτό, παραπέμπουν  στα στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. «Οι ελέφαντες συνόδευαν τους Έλληνες στη μάχη, ξεκινώντας από τον Μέγα Αλέξανδρο. Έτσι, ίσως το ψηφιδωτό να είναι μία απεικόνιση ενός εβραϊκού μύθου που αναφερόταν στην συνάντηση του Μέγα Αλέξανδρου με τον Εβραίο Αρχιερέα», ήταν τα λόγια της Jodi Magness.



Στην ίδια περιοχή, στο παρελθόν, έχουν έρθει στο φως από αρχαιολόγους ψηφιδωτά του Σαμψών, καθώς και μοναδικές απεικονίσεις με βιβλικές εικόνες. «Δεν είναι σαφές αν υπάρχει θεματική σύνδεση μεταξύ των σκηνών του Σαμψών με τα νέα ψηφιδωτά που ήρθαν στο φως, ενώ οι εικόνες οι οποίες είναι βαμμένες με φυτικά μοτίβα αποκαλύπτουν υψηλό επίπεδο καλλιτεχνικής ποιότητας», δήλωσε η Magness η οποία ξεκίνησε να δουλεύει με την ομάδας της στη συγκεκριμένη περιοχή το 2012.


                                     
Φέτος το καλοκαίρι, αποκαλύπτεται ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του σπάνιου ψηφιδωτού και εμφανίζονται γύρω από τους δύο άνδρες, ανθρώπινες φιγούρες, ζώα και μυθολογικά πλάσματα.

protothema.gr