Η ρήση του Αντρέ Μπρετόν, του Γάλλου υπερρεαλιστή συγγραφέα «ο άνθρωπος είναι η απάντηση, όποια κι αν είναι η ερώτηση», παραμένει διαχρονικά επίκαιρη, και σήμερα ίσως περισσότερο από ποτέ.
Στη σημερινή κοινωνία, που πασχίζει να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της στη νέα εποχή, υπάρχουν κι εκείνοι που κρατούν ψηλά τα ιδανικά κι έχουν πάντα στο επίκεντρο την αγάπη στην πιο αγνή μορφή της, προσπαθώντας να κάνουν τον κόσμο όμορφο για όλους.
Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, εντάσσονται και τα προγράμματα Special Olympics Hellas, ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό και βιωματικό πρόγραμμα που δίνει τη δυνατότητα σε άτομα µε και χωρίς νοητική αναπηρία να συμμετέχουν μαζί σε αθλητικές δράσεις…
Ο περιφερειακός συντονιστής Special Olympics Hellas Βορείου και Νοτίου Αιγαίου και διευθυντής του Σβουρένειου ΚΔΑΠ μεΑ κ. Κώστας Χατζηδαυίδ, μιλά σήμερα στη «δημοκρατική» για το καινοτόμο αυτό πρόγραμμα και τα οφέλη του στα παιδιά αλλά και τους γονείς τους, αποδομεί κοινωνικά στερεότυπα και μας δείχνει πώς πραγματικά θα πρέπει να είναι η κοινωνία των ίσων ευκαιριών…
• Κύριε Χατζηδαυίδ, η Κως συμμετέχει για δεύτερη χρονιά στις 21 πόλεις, του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Special Olympics Hellas, ένα πολύ σημαντικό πρόγραμμα για τα παιδιά με νοητική υστέρηση. Θα θέλαμε να μας μιλήσετε ειδικά για το «Young Athletes» που αφορά νεαρούς αθλητές 2 έως 8 ετών.
Μέσα από μια σειρά προγραμμάτων, προετοιμάζονται τα παιδιά και οι οικογένειές τους, ώστε να ενταχθούν στα επίσημα αθλήματα των Special Olympics. Το αναπτυξιακό πρόγραμμα υλοποιείται με την δωρεά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και με την συμβολή του προέδρου των Special Olympics, πρέσβη ε.τ. κ. Διονύσιου Κοδέλλα. Ουσιαστικά, το πρόγραμμα επικεντρώνεται στα σημεία τα οποία είναι κρίσιμα για τη γνωστική και κινητική ανάπτυξη του παιδιού, μέσω μια σειράς κατάλληλων αναπτυξιακών δραστηριοτήτων. Παράλληλα γνωρίζει στους αθλητές τα αθλήματα προκειμένου να είναι σε θέση να επιλέξουν το άθλημα που τους αρέσει και οι γονείς και οι προπονητές να καταλάβουν την κλίση του κάθε αθλητή.

• Φαντάζομαι, ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία, τα παιδιά δεν προετοιμάζονται μόνο για τον κόσμο των Special Olympics, αλλά ανοίγει ο δρόμος και για την κοινωνικοποίησή τους που είναι ένα από τα βασικά ζητούμενα.
Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος, η συμπερίληψη στην κοινωνία. Γι αυτό τα προγράμματα συνήθως αφορούν συνέργειες με φορείς. Η κοινωνικοποίηση είναι το μεγαλύτερο θέμα των παιδιών και η μεγαλύτερη πρόκληση για εμάς.
• Και αυτή η τρυφερή ηλικία είναι καθοριστική για την πορεία της κοινωνικοποίησής τους.
Είναι πράγματι καθοριστική. Στην κοινωνία του 21ου αιώνα, πρέπει να σταματήσει αυτό που λέμε “όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί”, είναι αυτονόητο. Εμείς στην Κω, έχουμε αλλάξει το σύνθημα και στο Σβουρένειο ΚΔΑΠμεΑ λέμε “Σκέψου Διαφορετικά”. Στόχος μας μεγάλος είναι να απαλειφθεί η “δεικτική αντωνυμία”, πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσουμε να λέμε “αυτά” τα παιδιά, “αυτά” τα άτομα. Είναι μικρές λεπτομέρειες που όμως στοχοποιούν τα άτομα με αναπηρία, γι αυτό και οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί… Η κοινωνική ενσωμάτωση, έχει μεγάλη διαφορά από την συμπερίληψη στην οποία αναφέρομαι. Η πρώτη αφορά στην ένταξη μιας ομάδας με διαφορετικά χαρακτηριστικά στην κοινωνία, ενώ η συμπερίληψη αφορά αντιμετώπιση ίσο προς ίσο.
• Το προπονητικό πρόγραμμα που αφορά στο bowling, πως επελέγη;
Το bowling είναι ένα περισσότερο ενταξιακό, θα λέγαμε, άθλημα. Ξέρετε, το να ρίξεις την μπάλα και να πέσει η κορίνα, προσφέρει μια εύκολη χαρά στο παιδί κι εμείς θέλουμε οι αθλητές μας να είναι χαρούμενοι, να φεύγουν γεμάτοι. Έτσι λοιπόν ξεκινήσαμε φέτος το πρόγραμμα των νεαρών αθλητών. Όταν έχεις ένα παιδί δύο ετών με αναπηρία, καλά καλά δεν το έχεις πιστέψει ο ίδιος ως γονιός. Παρουσία και της ψυχολόγου μας, της κ. Σαλούρου, θέλουμε σιγά σιγά να αποδεχθούν οι γονείς την αναπηρία, να την δουλέψουμε, ώστε να ενταχθεί το παιδί σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Αν δεν κοιτάξεις το πρόβλημα στα μάτια, δεν βρίσκεις λύσεις…

• Αρα μέσω αυτού του προγράμματος παίρνει στήριξη και ο γονιός, για να αποδεχθεί το πρόβλημα.
Ναι, ακριβώς. Θέλουμε σιγά σιγά, σε αυτή την τρυφερή ηλικία των παιδιών, οι γονείς να δουλέψουν και σε ατομικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο ζευγαριού, ώστε αφού αποδεχθούν την αναπηρία, να ξεκινήσει το παιδί να λαμβάνει, ειδική εκπαίδευση και σε αυτή την περίπτωση για την οποία μιλάμε και ειδική άθληση. Ετσι σιγά σιγά, αφού θα συμμετέχει, θα γίνεται χαρούμενο, κι αυτό θα δώσει το χρόνο στους γονείς αλλά και τις εικόνες για να δούνε ότι με δουλειά, με υπομονή και με αγάπη θα υπάρχει πρόοδος. Εμείς δίνουμε έμφαση στην κοινωνικοποίηση, στην εκπαίδευση, και μετά όλα τα άλλα έρχονται. Στα μικρά νησιά, όλοι γνωριζόμαστε… Εκεί είναι που βασίζεται και η επιτυχία.
• Η ικανοποίηση φαντάζομαι έρχεται μέσα από την πρόοδο που βλέπετε στα παιδιά.
Πραγματικά… Μετά από πολύ χρόνο και έντονη προσπάθεια καταφέραμε ακόμα και να ταξιδεύουμε με τα παιδιά του Κέντρου μας, χωρίς τους γονείς τους, προκειμένου να συμμετάσχουμε σε αθλητικές εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα!
• Κάτι που είναι σχεδόν ακατόρθωτο για τα παιδιά με νοητική υστέρηση, τα οποία νιώθουν ανασφάλεια μακριά από την οικογένειά τους.
Ναι, χρειάζεται μια σειρά ενεργειών με βασική προϋπόθεση τη χημεία των γονιών με τους εκπαιδευτές και βεβαίως με το παιδί, διότι το παιδί καταλαβαίνει την αγάπη και αντιλαμβάνεται πραγματικά ποιος προσπαθεί γι αυτό. Το ένα στάδιο φέρνει το άλλο… Πάντα όμως με υπομονή, διότι τα αποτελέσματα στην ειδική αγωγή δεν είναι άμεσα. Για να επιτευχθεί ένας στόχος μπορεί να απαιτηθούν και αρκετά χρόνια. Δεν θα ξεχάσω, όταν ξεκίνησα πριν χρόνια να δουλεύω με ένα παιδί με σύνδρομο Down, τον Δημήτρη, ο οποίος ποτέ δεν είχε απομακρυνθεί από τον οικογενειακό ιστό. Τότε το εγχείρημα της συμμετοχής του Δημήτρη σε αγώνες εκτός Κω, φαινόταν παραπάνω από τολμηρό.. Εγώ όμως είχα πίστη στον Δημήτρη και εκείνος κατάλαβε ότι τον πίστεψα και έφτασε όχι μόνο να ταξιδέψει σε άλλο νησί αλλά και να διακριθεί λαμβάνοντας μέρος στους Αιγαιοπελαγίτικους αγώνες! Αυτό ήταν μεγάλη ικανοποίηση και για τους γονείς του. Ολοι οι γονείς κάτι περιμένουμε από τα παιδιά μας… Και οι γονείς των παιδιών με Αναπηρία, περιμένουν ένα μικρό βηματάκι για να πάρουν θάρρος και να συνεχίσουν.
• Ανταπόκριση υπάρχει από τους γονείς για το πρόγραμμα Young Athletes;
Εχουμε ήδη τρεις μικρούς αθλητές που ξεκίνησαν να έρχονται μετά από το νηπιαγωγείο, σε μια πάρα πολύ σύγχρονη αίθουσα αισθητηριακής ολοκλήρωσης που ήδη έχουμε στο Σβουρένειο Κέντρο. Η αίθουσα είναι δωρεά της οικογένειας Χατζηγιακουμή, είναι ειδική για παιδιά στο φάσμα του αυτισμού κι έτσι βρισκόμαστε ήδη στην πρώτη λειτουργία του προγράμματος. • Μέσα λοιπόν από αυτή τη διαδικασία, δίνετε αλλά και παίρνετε χαρά. Είναι μια κοινή κατάκτηση, κάθε παιδί διαφορετικό αλλά πάντα ίδια χαρά.
Ακριβώς αυτό! Ανδρώθηκα επαγγελματικά και επιστημονικά, εδώ στο χώρο ειδικής αγωγής στο Σβουρένειο. Επέλεξα την ειδική αγωγή πριν από 15 χρόνια, όταν ακόμα ήταν σχεδόν άγνωστη και έπρεπε να προσπαθήσω περισσότερο, να εργαστώ περισσότερο… Λαμβάνω πάρα πολλή αγάπη και ηθική ικανοποίηση όχι μόνο από τα παιδιά και τους γονείς, αλλά και από την κοινωνία της Κω. Οταν βλέπω έξω οικογένειες να πίνουν καφέ και το άτομο με αναπηρία δεν δημιουργεί τις δυσκολίες που φανταζόντουσαν οι ίδιοι ότι θα δημιουργήσει, για εμένα είναι μεγάλη ηθική ικανοποίηση. Κι αυτό προέρχεται από τη δουλειά που έχει γίνει και από τη χημεία του εκπαιδευτή με την οικογένεια…
• Στη διαδρομή των 15 ετών στο χώρο της ειδικής αγωγής, θα λέγατε ότι σήμερα η κοινωνία έχει κάνει βήματα ως προς την αποδοχή της διαφορετικότητας;
Κάνει βήματα… Ξεκίνησα με την ίδια αγάπη πριν από 15 χρόνια και έπρεπε να αναπτύξω μια φιλοσοφία. Επειδή είχα την τύχη να είμαι ο διευθυντής του Σβουρένειου, έπρεπε αυτή την φιλοσοφία να την εμφυσήσω πρώτα απ΄ όλα στο επιστημονικό προσωπικό και μετά αυτό να βγει και προς την Κοινωνία. Το Σβουρένειο ήταν η πρώτη δομή ειδικής αγωγής στην Κω κι ήταν σημαντικό να εμπνέει την φιλοσοφία μας και στους συνδημότες μας. Δεν αρκεί να είμαστε ένα Κέντρο που λειτουργεί 07.00-15.00 και τέλος. Σε αυτό βοήθησαν σημαντικά, τα προγράμματα που κάνουμε έξω. Η κοινωνία αλλάζει σιγά σιγά, γίνεται βασικός αρωγός τέτοιων προσπαθειών, δεν κοιτάζει πλέον με τα περίεργα βλέμματα και σε αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης με την εικόνα που εσείς προβάλλετε προς τα έξω.

• Δεν θα μπορούσα να μην σημειώσω ότι είστε συγκρατημένος όταν αναφέρεστε στην πρόοδο της κοινωνίας.
Είναι αλήθεια, ότι σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη είμαστε ακόμα λίγο πίσω, ωστόσο σημειώνουμε πρόοδο. Γι αυτό ενταχθήκαμε στο πρόγραμμα των Special Olympics, ώστε να αποκομίσει το νησί παραστάσεις, που θα βοηθήσουν στη διαπαιδαγώγηση της νέας γενιάς. Έχουμε επαφή με όλα τα Κέντρα από τη Λήμνο, τις Κυκλάδες, τα Δωδεκάνησα… Αυτή τη στιγμή υπάρχει απίστευτη δίψα για διοργάνωση δραστηριοτήτων, οι οποίες δυστυχώς δεν μπορούν, λόγω συνθηκών να υλοποιηθούν.
• Κύριε Χατζηδαυίδ, οι γονείς που δεν έχουν αποδεχθεί την αναπηρία του παιδιού τους, πώς μπορούν να βοηθηθούν;
Η αποδοχή της αναπηρίας στη ζωή ενός νέου ζευγαριού δεν είναι εύκολη. Χρειάζεται χρόνος, καθώς οι προσδοκίες που ματαιώνονται είναι πολλές. Το ζευγάρι θα κλάψει, θα στενοχωρηθεί και θα περάσει από διάφορα στάδια πένθους και απώλειας. Ο χρόνος όμως είναι ο γιατρός των πάντων… Η συνεργασία με ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, ειδικούς παιδαγωγούς βοηθάει όχι μόνο το παιδί αλλά και τους γονείς. Η διαπαιδαγώγηση ενός ατόμου με αναπηρία, βασίζεται στη ρουτίνα. Είναι σημαντικό αυτό που κάνει το πρωί στο σχολείο του να το κάνει και στο σπίτι. Στο χώρο της αναπηρίας, την οποία πρέπει να λέμε με το όνομά της, τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο.
• Τι εννοείτε, να λέμε την αναπηρία με το όνομά της;
Εννοώ ότι δεν πρέπει να αποφεύγουμε τη λέξη «αναπηρία» και να χρησιμοποιούμε άλλους χαρακτηρισμούς. Δεν είναι παιδιά με ειδικές ικανότητες, δεν είναι παιδιά με ειδικές δεξιότητες, είναι παιδιά με Αναπηρία και είναι σημαντικό να μη φοβόμαστε να χρησιμοποιούμε τη λέξη, αν πράγματι θέλουμε ως κοινωνία να εξελιχθούμε και να δημιουργήσουμε υποστηρικτικό πλαίσιο προς την κατεύθυνση της συμπερίληψης. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σας εκμυστηρευτώ και μια σκέψη μου.. Θα έχετε δει ότι γίνονται διάφορες δράσεις όπου συγκεντρώνονται πλαστικά καπάκια. Είναι μια πάρα πού καλή δράση αλλά είναι δράση περιβαλλοντική. Δεν πρέπει να συνδέεται η αγορά ενός αμαξιδίου με το πόσα καπάκια συγκεντρώθηκαν. Το αναπηρικό αμαξίδιο είναι η προέκταση του σώματος του ατόμου με αναπηρία και δεν πρέπει να γίνεται αντικείμενο συναλλαγής, πρέπει το κράτος να παρέχει σε κάθε κινητικά ανάπηρο ένα αμαξίδιο.
• Στα 15 αυτά χρόνια στο χώρο της ειδικής αγωγής, υπάρχει κάτι που θυμάστε πιο έντονα;
Κάθε μέρα είναι διαφορετική. Υπάρχουν ευχάριστες αλλά και δύσκολες στιγμές… Ευχάριστο είναι για εμάς όταν βλέπουμε τις οικογένειες να μπορούν να συμμετάσχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες. Θυμάμαι, όταν είχα πάει σε ένα σχολείο για μια ομιλία σε μαθητές και ένα παιδί είπε “κύριε εμένα ο αδελφός μου είναι με αναπηρία”. Αυτό με έκανε πολύ χαρούμενο, διότι δείχνει αποδοχή και ότι έχει προηγηθεί δουλειά στην οικογένεια… Βέβαια υπάρχουν και δυσάρεστες στιγμές. Αρκετά είναι τα παιδιά, τα οποία λόγω έλλειψης υποστηρικτικού οικογενειακού πλαισίου, δεν μπορούν να παραμείνουν στην κοινότητα και εκεί χρειάστηκε να αξιοποιηθούν οι δομές κοινωνικής πρόνοιας. Ωστόσο στο σύνολο, το ισοζύγιο είναι θετικό.
• Στο Σβουρένειο πάντως, γίνεται συστηματική προσπάθεια για την ανάπτυξη των παιδιών και την συμπερίληψη στην κοινωνία.
Χαίρομαι που το λέτε. Θέλουμε η φιλοσοφία μας να βγει εκτός Κω, κι αυτό ήδη συμβαίνει. Προσπαθούμε να “αφαιρέσουμε” την φιλανθρωπία από την ειδική αγωγή, έχουμε περάσει πλέον σε νέα εποχή. Η ειδική αγωγή δεν μπορεί βασίζεται στην φιλανθρωπία, ούτε στον εθελοντισμό. Χρειάζεται να ασχοληθούν τεχνοκράτες με συναίσθημα στην ειδική αγωγή. Ακολουθούμε διαθεματικά προγράμματα στο Σβουρένειο, αλλά τώρα με τον κορωνοϊό δεν είναι εφικτό. Για παράδειγμα, με τα παιδιά επισκεφθήκαμε διάφορους επαγγελματικούς χώρους, για να γνωρίσουν από κοντά επαγγέλματα, όπως του ξυλουργού, του αστυνομικού, του δικηγόρου κλπ. Καλλιεργήσαμε συνεργασίες με τα Δημοτικά Σχολεία του νησιού και πραγματοποιήσαμε βιωματικά εργαστήρια κατασκευής πηλού, σαπουνιού και κεριών στο Κέντρο μας, με σκοπό να φέρουμε τη νέα γενιά κοντά στη διαφορετικότητα. Όλα αυτά, καθώς και πολλές άλλες δράσεις, δυστυχώς σταμάτησαν με τον κορωνοϊό.
• Ο κορωνοϊός πόσο έχει δυσκολέψει το έργο σας;
Πάρα πολύ! Τα παιδιά λάτρευαν την επαφή με τον έξω κόσμο. Τώρα αυτό δεν το έχουν. Αυτή η αλληλεπίδραση με άλλα παιδιά, με φορείς και με την κοινωνία της Κω είναι που φέρνει την εξοικείωση και όχι οι επισκέψεις. Οι επισκέψεις οδηγούν στη λύπηση και δική μας επιδίωξη είναι η αποδοχή της διαφορετικότητας και η συμπερίληψη.

• Μέσω αυτών των προγραμμάτων αναπτύχθηκαν σχέσεις μεταξύ των παιδιών;
Βεβαίως, ανέπτυξαν φιλίες! Στα παιδιά με αναπηρία, λείπει ο φίλος. Ο φίλος με τον οποίο θα μιλήσουν, θα πουν το αστείο τους, που θα παίξουν μαζί… Στα παιδιά με αναπηρία η μοναδική διέξοδος είναι η Δομή, αυτό όμως δεν είναι φυσιολογικό. Και εδώ συμβάλλουν κατά πολύ τα Special Olympics. Προσφέρουν απασχόληση, πέραν των Δομών. Με την ευκαιρία θέλω να σας πω ότι ως Special Olympics, θα διοργανώσουμε το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ποδηλασίας Ατόμων με Αναπηρία, τον Οκτώβριο στην Κω. Αναμένουμε περίπου 100 αθλητές και πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό γεγονός, όχι μόνο αθλητικό αλλά και κοινωνικό.
• Κλείνοντας κύριε Χατζηδαυίδ την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, θα θέλαμε να μας πείτε το όραμά σας για το Σβουρένειο ΚΔΑΠμεΑ.
Όραμά μας είναι να δημιουργήσουμε έναν κόσμο πραγματικής ισότητας όπου το Ατομο με αναπηρία δεν θα νιώθει διαφορετικό… Το Κέντρο μας, ακόμα και σε περιόδους πανδημίας, τη στιγμή που όλα τα σχολεία και οι δομές παραμένουν κλειστές, είναι δίπλα στην οικογένεια και στα παιδιά με ασφάλεια, σεβασμό και δημιουργία. Μέσα από προγράμματα που στοχεύουν στην αφύπνιση της κοινωνίας και στην εξοικείωσή της με τη διαφορετικότητα, θέτει ως απώτερο σκοπό τη συμπερίληψη των ατόμων με Αναπηρία στην κοινωνία, μέσα από παραγωγικές-εκπαιδευτικές διαδικασίες. Το Σβουρένειο ΚΔΑΠμεΑ Δήμου Κω, υιοθετώντας το κοινωνικό μοντέλο της Αναπηρίας με συνεκπαίδευση σε εργαστηριακά μαθήματα, μαθητών των δημοτικών σχολείων του νησιού αλλά και με συμμετοχή σε κοινές αθλητικές δραστηριότητες και συνέργειες με φορείς και πρωταγωνιστές τους συνδημότες μας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως πυρήνας στη διαμόρφωση της νέας κουλτούρας. Σύνθημα μας, το “σκέψου αλλιώς” και όχι το γνωστό “όλοι ίσοι όλοι διαφορετικοί”, γιατί η ισότητα τον 21° αιώνα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. ΤΑ ΚΔΑΠ μεΑ λοιπόν είναι τα Κέντρα που φέρνουν κοντά εμπράκτως τις έννοιες οικογένεια-εργασία-συμπερίληψη στη νέα εποχή.