Ξέρεις πόσο δύσκολο είναι να μείνουν στον τόπο τους οι νέοι στην περιφέρεια της χώρας; Μακριά από τις πολύβουες μεγαλουπόλεις με τις αμέτρητες επιλογές ψυχαγωγίας και διασκέδασης που σε πλανεύουν;

Ε, λοιπόν, είναι πολύ δύσκολο και ειδικά τον χειμώνα, όταν τα τουριστικά νησιά, για παράδειγμα, αδειάζουν. Τι θα κάνουν οι νεότεροι, αλλά και οι μεγαλύτεροι, αυτούς τους πέντε (και βάλε) μήνες;

Κι όμως, αν θέλεις, όλο και κάτι θα βρεις. Αρκεί να το επιδιώξεις, να αρπάξεις τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, να αναζητήσεις χρηματοδοτικά προγράμματα και να πιστέψεις ότι δεν θα γίνουν όλοι γιατροί και δικηγόροι.

Στη Κω έχω πάει αρκετές φορές, κατά περιόδους, σε τέτοιο βαθμό που κάνω συγκρίσεις του τότε και του τώρα. Τι αλλάζει, τι βελτιώνεται, τι καινούργιο έχει ξεπεταχτεί, πόσο η τοπική κοινωνία έχει προοδεύσει. Μη νομίζετε, το ίδιο κάνω παντού όπου πάω, όχι μόνο στην Κω.

Φθάνοντας με την πρωινή πτήση της Sky Express και βλέποντας το νέο αεροδρόμιο «Ιπποκράτης», που ανακατασκεύασε η Fraport Greece με ακόμα 13 περιφερειακά, είπα ναι, αυτή είναι μια σωστή πρώτη εικόνα. Οι πρόσφατα ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι (όχι σε όλο το βασικό δίκτυο) συνεισφέρουν στη θετική εικόνα του επισκέπτη και οι καινούργιες σημάνσεις και πινακίδες, έστειλαν για σκραπ εκείνες από τη δεκαετία του 70. Και το όριο ταχύτητας στα 50 χλμ./ώρα, πλέον, με νέες πινακίδες, όμως μόνο οι επαγγελματίες οδηγοί το τηρούσαν στην ακρίβεια.

Παρεμβάσεις είδα κι αλλού, σε πλακοστρώσεις, στο λιμάνι, στη διαχείριση της κυκλοφορίας.

Ρώτησα, όμως, τι γίνεται με τα ασθενοφόρα; Ένα υπήρχε λειτουργικό προ πενταετίας; Ένα και τώρα, ουσιαστικά μου απάντησαν. Αρα, στα βασικά μείναμε μετεξεταστέοι. Με τις Θέρμες είχαμε κάτι; Αξιοποιήθηκε αυτή η μοναδική ιαματική πηγή μέσα στη θάλασσα; Μπα, μου είπαν. Τώρα περιμένουμε κάτι να γίνει. Στο λιμάνι βελτιώθηκε η κατάσταση από τον σεισμό του 2017 και η περατζάδα στη μαρίνα γίνεται ευχάριστα. Και πολύ ποδήλατο. Ανέκαθεν η Κως είχε ποδηλατοδρόμους, αλλά τους υποστηρίζει συνεχώς και τους διευρύνει.

Οι επιχειρήσεις που κρατούν τους νέους στον τόπο τους

Είδα, πάντως, και εντυπωσιακές αλλαγές. Η Androsia είναι μια οικογενειακή επιχείρηση που η ιδέα του πατέρα Παύλου Δρόσου να καλλιεργήσει αλόη σε βιολογικό κτήμα 140 στρεμμάτων, μαζί με άλλα είδη (ρίγανη, θυμάρι), έγινε από τα παιδιά του πεδίον δόξης λαμπρό. Και βρήκαν εργασία περίπου 15 άτομα. Τα προϊόντα εξαντλούνται από ξένους κι Ελληνες και φθάνουν στα πέρατα της οικουμένης. Κι έτσι μένουν στον τόπο οι νέοι και δεν πηγαίνουν κι αυτοί στα πέρατα της οικουμένης.

Στη Μέλισσα, η Διονυσία Ανθούλη μπήκε σε πρόγραμμα νέας αγρότισσας το 2003, δεύτερη γενιά στην επιχείρηση και τώρα η τρίτη γενιά, οι γιοί της, σε άλλο επιδοτούμενο πρόγραμμα. Φτιάχνει και προϊόντα που δε φαντάζεσαι, μέχρι και κρασόμελο. Και έχει και καφενείο δίπλα, πέτρινο, που σερβίρει το ντόπιο τυρί, το κρασοτύρι, με τι άλλο, με μέλι από πάνω. Πώς να φύγουν, λοιπόν από εκεί οι νέοι, τώρα που έχουν ενδιαφέρον; Περίπου 100 οικογένειες ασχολούνται με τη μελισσοκομία με 15.000 κυψέλες και παραγωγή στο απόγειό της 200 τόνους, από θυμαρίσιο μέλι, φύκια, πεύκο, λουλούδια της άνοιξης ανάλογα τον καιρό και την εποχή

Αλλά και στο Λιοτρίβι «Κωανός Ελαιώνας» των αδελφών Παπαδημητρίου, η σοδειά μεταφράζεται σε άμεσης κατανάλωσης προϊόν. Λάδι από την Κω, κι έχουν αρκετό, 800 – 900 τόνους ετησίως, και με πολλές προσμίξεις. Ποικιλία Κορονέικη, κυρίως και φυτεύονται 1.000 νέα ελαιόδεντρα ετησίως.

Κι όλα αυτά είναι επισκέψιμοι χώροι, με έξτρα έσοδα από τα εισιτήρια που πληρώνουν ξένοι και Ελληνες, που ξεναγούνται στον χώρο και μαθαίνουν τη διαδικασίας παραγωγής. Οι επιχειρήσεις βρίσκονται στη Δημοτική ενότητα Δικαίου, την πιο εύφορη περιοχή με ελαιώνες, αμπελώνες, αλόη και πολλά ακόμα.

Να και μια ακόμα επιχείρηση. Ο παραδοσιακός οικισμός Μυλοτόπι στην Κέφαλο, με απόλυτη θέα στο χωριό και την παραλία του Αγίου Στεφάνου. Στο Μυλοτόπι που έχει φροντίσει η οικογένεια του Γιώργου Βουδούρη, λειτουργεί παραδοσιακός μύλος (δύο τόνους ζυγίζει η μυλόπετρα), φούρνος, σπίτι, αλώνι, μια σήραγγα που είναι παλαιό τούνελ και εστιατόριο. Για την επίσκεψη οι Ελληνες δεν χρεώνονται, όχι όμως και οι ξένοι καθώς οι εταιρείες το έχουν στα αξιοθέατα.

Καταιγιστικοί ρυθμοί ανάπτυξης

«Δίνουμε μία μάχη ως αυτοδιοίκηση να συμβαδίζουμε με τη δυναμική που έχει η Κως. Η ανάπτυξη τρέχει με καταιγιστικούς ρυθμούς. Η Fraport αναπτύσσεται επιχειρηματικά κι αυτό σημαίνει ότι φέτος μπορεί να φτάσουμε το ενάμισι εκατομμύριο επισκεπτών και τα δύο εκατομμύρια σύμφωνα με τους στόχους που έχει θέσει η εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει οι υποδομές και οι φυσικοί πόροι να είναι επαρκείς, να μπορεί η Κως να ανταποκριθεί σε αυτή τη δυναμική», μου είπε ο δήμαρχος Θεοδόσης Νικηταράς.

«Με το αποχετευτικό έχουμε κερδίσει το στοίχημα, όχι και με την επάρκεια του οδικού δικτύου που ενώ είναι μεγάλο αρχίζουμε να μην έχουμε πολλούς διαθέσιμους ελεύθερους χώρους κυρίως στον αστικό ιστό. Προχωράμε και στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων με τη μελέτη και την κατασκευή εργοστασίου διαχείρισης απορριμμάτων προϋπολογισμού περίπου 17 εκατομμυρίων ευρώ. Φεύγουμε από τους παραδοσιακούς ΧΥΤΑ και πάμε σε μία άλλη φιλοσοφία διαχείρισης. Ομως έχουμε να κλείσουμε ζητήματα όπως με το νερό όχι τόσο πλέον με την ποιότητα αλλά με την ποσότητα. Κάθε ξενοδοχείο που φυτρώνει είναι σαν ένα καινούργιο χωριό. Θα υπάρξει κι ένας σχεδιασμός αναφορικά με την αποτίμηση της φέρουσας ικανότητας του νησιού. Μέλημά μας είναι τα παιδιά μας να ζήσουν σε μία ευημερούσα κοινωνία, καλύτερη πιο ασφαλή, πιο φιλική, πιο ανθρώπινη, πιο προστατευμένη», επισήμανε ο δήμαρχος.

Τον ρώτησα και για το θέμα με το ασθενοφόρο και μου είπε σύμφωνα με τους ευρωπαϊκούς κανόνες πρέπει να υπάρχουν δύο και τρία. «Σε ένα νησί δύο ταχυτήτων, με πάνω από 120.000 πληθυσμό 7 μήνες τον χρόνο, διεκδικούμε το αυτονόητο. Είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης και θεωρώ ότι αυτό θα πρέπει να μπει ως απόλυτη προτεραιότητα, η επίλυση της υποστελέχωσης. Υπάρχουν άνθρωποι εδώ στην Κω, απόφοιτοι του δημόσιου ΙΕΚ οι οποίοι περιμένουν να απορροφηθούν ως διασώστες και ως πληρώματα ΕΚΑΒ και δεν υπάρχει δυνατότητα προκήρυξης θέσεων ΑΣΕΠ. Εμείς ως δήμος χρηματοδοτούμε τη στέγαση 9 επικουρικών γιατρών με 450 ευρώ μηνιαίως. Θα το κάνουμε και για τους διασώστες. Γιατί για εμάς στις εσχατιές της Ελλάδας είναι αδιανόητο να τίθεται σε κίνδυνο έστω και μία ανθρώπινη ζωή», είπε ο Θεοδόσης Νικηταράς.

Υπάρχει διασύνδεση του παραγωγικού τομέα με τον τριτογενή, δηλαδή τον τουρισμό, σε έναν τόπο που το 95% του ΑΕΠ είναι ο τουρισμός, ρώτησα τον δήμαρχο. «Περίπου αυτό σημαίνει μία μονοκαλλιέργεια με ξύλινα πόδια. Με την πανδημία και την κατάρρευση του τουρισμού έμειναν εκτεθειμένοι άνθρωποι. Περιοχές που αναπτύσσονται τουριστικά αλλά έχουν μία πιο ισορροπημένη ανάπτυξη, για παράδειγμα η Κρήτη που έχει αναπτύξει τον πρωτογενή τομέα σχεδόν όσο και τον τουρισμό, εάν το ένα πόδι δεν πατάει υπάρχει το άλλο. Εχουμε έναν τόπο ευλογημένο, με εκτάσεις που μπορούν να δοθούν στον πρωτογενή τομέα προκειμένου να υπάρχει μία όσμωση και μία συνεργασία με τον τριτογενή τομέα για να παράξουμε θαυμαστά αποτελέσματα. Η ένωση ξενοδόχων, οι κτηνοτρόφοι και οι παραγωγοί είμαστε από την ίδια πλευρά του ποταμού», είπε ο δήμαρχος.

Δεν είναι χρονιά για πανηγυρισμούς

Συναντήθηκα και μίλησα με την Κωνσταντίνα Σβύνου, πρόεδρο της Ενωσης Ξενοδόχων Κω, αντιπρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων και υποψήφια πρόεδρος στις προσεχείς εκλογές. Εμφανίζεται συγκρατημένα αισιόδοξη για την πορεία του τουρισμού στο νησί και συνολικά στη χώρα. «Δεν είναι χρονιά για πανηγυρισμούς αλλά για προβληματισμούς», μου είπε χαρακτηριστικά, στηριζόμενη στις αυξήσεις των τιμών, στην περιορισμένη δαπάνη των τουριστών, στην έλλειψη προσωπικού και στις υποδομές, κατά πόσο αντέχουν. Το χαμόγελο, ωστόσο, υπάρχει.

Kos Locally Grown

Η καμπάνια KOS LOCALLY GROWN γεννήθηκε ως ιδέα, αλλά και ανάγκη των μαθητών του 2ου ΓΕΛ Κω, στo πλαίσιo του προγράμματος ERASMUS+, European Students for Sustainability, 2020-2023.

Η Μάρω Τριανταφυλλοπούλου, με οικογενειακές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις στην Κω, αλλά και με ονομαστό οινοποιείο (Akrani) και μέλος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Αμπέλου και Οίνου, μέχρι και rebranding έκανε στο επισκέψιμο οινοποιείο της, δίνοντας μεγάλη έμφαση από το προϊόν μέχρι και την εικόνα της επιχείρησης.

Και βέβαια, είναι από τους βασικούς υποστηρικτές του Kos Locally Grown.

Ο τουρισμός στο επίκεντρο

Η Σέβη Βλάχου, αντιδήμαρχος Τουρισμού Κω όσο κορυφώνεται η τουριστική περίοδος τόσο θα είναι με το κλειδί του αυτοκινήτου στο χέρι. Και με τη βαλίτσα όταν τελειώνει η σεζόν, για διεθνείς εκθέσεις και νέες συμφωνίες.

Μαζί με την CK Strategies, οργανώνουν την επικοινωνιακή πολιτική της Κω, σε Ελλάδα και κυρίως εξωτερικό και τα αποτελέσματα έρχονται.

Οι ξένοι τουρίστες ίσως γνωρίζουν πολλά περισσότερα από τον Ελληνες για τον Ιπποκράτη αλλά και για τον θεό Ασκληπιό. Τη διαφορά από την πραγματική ιατρική και την υπερφυσική. Η ιστορικός Μαρία Τουλαπά Παρισείδου, ήταν τόσο γλαφυρή στις περιγραφές της για τον χώρο, για τις θεραπευτικές ιδιότητες και τις ικανότητες του Ιπποκράτη, σε τέτοιο βαθμό που δεν θέλεις να φύγεις. Οι ξένοι τα αρχαία αξιοθέατα τα έχουν σε προτεραιότητα. Οι Ελληνες όμως, έχουν περισσότερο το μυαλό τους. στην ξαπλώστρα και στην ταβέρνα. Και για τα τρία έχω πρόταση.

Μπάνιο και αρχαία στην παραλία του Αγίου Στεφάνου

Πείτε μου, σε ποιο μέρος του κόσμου θα βρεις εύκολα να βάζουν πετσέτες ανάμεσα σε αρχαιότητες, σεβόμενοι βέβαια τον χώρο, και να βουτούν στο νερό. Πολύ δύσκολα. Όμως αυτό το δύο σε ένα το βρίσκεται στην παραλία του Αγίου Στεφάνου, με τη Βασιλική, την παλαιοχριστιανική εκκλησία να δεσπόζει και το νησάκι Καστρί να σε περιμένει να το αγγίξεις κολυμπώντας εύκολα απέναντι. Προτίμησα τις ξαπλώστρες του ξενοδοχείου Ikos, με την τεράστια ελληνική σημαία στην ταράτσα, ένα ξενοδοχείο κόσμημα για το νησί της Κω.

Στο Paron δοκίμασα γεύσεις από το μέλλον

Στο Τιγκάκι της Κω, μια ξεχωριστή έκπληξη περιμένει Ελληνες και ξένους. Στο εστιατόριο Paron του ξενοδοχείου Ananea More Meni, οι γεύσεις που δοκίμασα ήταν από το μέλλον. Η Ειρήνη Κουλιανού, υπεύθυνη του συγκροτήματος, δηλώνει υπερήφανη για την ομάδα των συνεργατών της, για τον επαγγελματισμό τους, για την ποιότητα της κουζίνας και το άψογο σέρβις. Η αστακομακαρονάδα, με ολόκληρο τον αστακό μια γαρίδες, τα όστρακα με γαρίδες και κριθαράκι, ο μπακαλιάρος με τη σως σκόρδου και οι αλοιφές, μαζί με τον τρόπο σερβιρίσματος, συνθέτουν μια μοναδική εμπειρία γεύσης.

Μια βόλτα με σκάφος στα κοντινά νησιά

Αν δεν είχε μποφόρ θα πηγαίναμε με τον καπετάνιο Ιερόθεο στην Ψέριμο για μπάνιο. Φθάσαμε μέχρι ανοικτά και επιστρέψαμε κοντά στην Κω για να κολυμπήσουμε, τελικά. Εφόσον ο καιρός το επιτρέπει, συνιστώ ανεπιφύλακτα να πάρετε ένα σκάφος, τουριστικό ή ταχύπλοο και να πάτε στην Ψέριμο, στο Πλατύ και στην Κάλυμνο. Είναι μια βόλτα που την έχω κάνει παλιότερα και πάντα θέλω να την ξανακάνω. Την επόμενη φορά, λοιπόν.