«Χαμένη ευκαιρία» για μια ουσιαστική, μακροπρόθεσμη στρατηγική στη διαχείριση των απορριμμάτων αποτελεί και το τρέχον ΕΣΠΑ.

Μεγάλο μέρος των διαθέσιμων κοινοτικών πόρων καθυστέρησε να αξιοποιηθεί ή διατέθηκε σε «πυροσβεστικά» έργα για την κάλυψη επιτακτικών αναγκών, όπως το κλείσιμο των χωματερών και η επέκταση ή η δημιουργία νέων ΧΥΤΑ. Μέχρι το τέλος του έτους, πάντως, πρέπει να ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός των έργων διαχείρισης αποβλήτων για τη νέα προγραμματική περίοδο, προκειμένου να αξιοποιηθούν πόροι, ύψους 900 εκατ. ευρώ.

Η αξιολόγηση που έκανε το υπουργείο Περιβάλλοντος (ειδική υπηρεσία διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη») στον τρόπο που η χώρα αξιοποίησε τους πόρους της προγραμματικής περιόδου 2007-2013 δείχνει, για ακόμα μια φορά, ότι «σερνόμαστε» πίσω από τα γεγονότα, αντί να διαμορφώσουμε μια μακροπρόθεσμη στρατηγική. Πιο συγκεκριμένα, στο τρέχον ΕΣΠΑ εντάχθηκαν 336 έργα με προϋπολογισμό 804,1 εκατ. ευρώ ως εξής:

• 197 έργα για την αποκατάσταση χωματερών (προϋπολογισμού 226,4 εκατ. ευρώ) και 21 έργα για την αποκατάσταση χωματερών και την κατασκευή συνοδευτικών έργων (προϋπολογισμού 44,1 εκατ. ευρώ). Πιο αναλυτικά, ειδικά για τις παράνομες χωματερές τον Ιανουάριο του 2015, είχαν αποκατασταθεί 165 από τους 396 της παραπομπής του 2013. Προς αποκατάσταση παρέμεναν 231 χωματερές, εκ των οποίων οι 41 θα αποκατασταθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2015 και οι υπόλοιπες 190 –εκ των οποίων οι 39 είναι ενεργές– θα καταβληθεί προσπάθεια να κλείσουν μέχρι το τέλος του 2015. Συνολικά, κατά την τρέχουσα χρηματοδοτική περίοδο δεσμεύτηκαν για χωματερές 270 εκατ. ευρώ.

Οσον αφορά τα υπόλοιπα έργα των περιφερειακών σχεδιασμών διαχείρισης απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ), εγκεκριμένη χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ έχουν 16 νέοι ΧΥΤΑ (προϋπολογισμός 102 εκατ. ευρώ), 22 επεκτάσεις ΧΥΤΑ (προϋπολογισμός 99,3 εκατ. ευρώ) και 21 σταθμοί μεταφόρτωσης απορριμμάτων (προϋπολογισμός 56,1 εκατ. ευρώ). Επίσης, έχουν ενταχθεί 21 μικρές μονάδες διαχωρισμού/κομποστοποίησης ως συνοδά έργα για το κλείσιμο χωματερών, κυρίως στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Τέλος, χρηματοδοτείται η προμήθεια εξοπλισμού ανακύκλωσης/προεπεξεργασίας στην Ανατολική Μακεδονία-Θράκη και Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων στη Ρόδο (συνολικός προϋπολογισμός περί τα 70 εκατ. ευρώ).

Οσον αφορά στα έργα διαχείρισης απορριμμάτων μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), είχαν αρχικά ενταχθεί 12 έργα, συνολικού προϋπολογισμού 12 δισ. ευρώ. Ωστόσο, έξι από αυτά τα έργα έχουν ματαιωθεί (4 στην Αττική, Αχαΐα, Κέρκυρα). Ετσι, με εξαίρεση τη Δυτική Μακεδονία, εκτιμάται ότι η χρήση κονδυλίων της Ε.Ε. θα φθάσει το 40%-60%.

Η στόχευση και η πρόοδος του προγράμματος, πάντως, είναι πολύ κατώτερη των προσδοκιών. Οπως προκύπτει από αξιολόγηση του υπουργείου Περιβάλλοντος, ακόμα ένα κοινοτικό πλαίσιο στήριξης χρησιμοποιήθηκε «πυροσβεστικά», για την κάλυψη έκτακτων αναγκών. «Εκτός από το πρόγραμμα αποκατάστασης των ΧΑΔΑ (που αποτελεί ολοκληρωμένη παρέμβαση, όμως δεν συνιστά διαχείριση απορριμμάτων αλλά αντιμετώπιση παραβατικότητας), ικανό ύψος πόρων δεσμεύτηκε για την κάλυψη αποσπασματικών και βραχυπρόθεσμων τοπικών αναγκών, όπως π.χ. με τη χρηματοδότηση επεκτάσεων ΧΥΤΑ και του εξοπλισμού τους, εις βάρος της προώθησης νέων πολιτικών όπως η διαχείριση βιοαποβλήτων» αναφέρει η αξιολόγηση. Επίσης, παρατηρήθηκε καθυστέρηση στην ενεργοποίηση των χρηματοδοτήσεων (δηλαδή άργησαν οι διαγωνισμοί), «πολύ λίγα έργα προοπτικής ωρίμασαν, ενώ μεγάλος αριθμός νέων έργων μεταφέρεται στην προγραμματική περίοδο 2014-2020». Τέλος, λιγότερο από ένα έτος πριν από τη λήξη του ΕΣΠΑ έχει απορροφηθεί το 61% των πόρων.

Οι παθογένειες του συστήματος παραμένουν, καθώς παρατηρήθηκε ότι «οι προϋπολογισμοί έργων και μελετών για ομοειδή αντικείμενα μπορεί να διαφέρουν αρκετά».

Εκτιμήσεις για το 2015

Ποιος εκτιμά το υπουργείο Περιβάλλοντος ότι θα είναι ο απολογισμός στο τέλος του 2015; Η αποκατάσταση των χωματερών θα ολοκληρωθεί, με κάποιες εξαιρέσεις, καθώς και η πλειονότητα των έργων ΧΥΤΑ, των σταθμών μεταφόρτωσης και των μονάδων προεπεξεργασίας αποβλήτων. Επίσης, θα υιοθετηθούν (αν ταιριάζει με την πολιτική της νέας κυβέρνησης) ο Εθνικός Σχεδιασμός Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης, ενώ θα αναθεωρηθούν τα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ).

900 εκατ. ευρώ από το νέο πρόγραμμα

Τα έργα και οι πρακτικές που αφορούν την ορθή διαχείριση των απορριμμάτων θα έχουν σημαντικό ρόλο και στη νέα προγραμματική περίοδο. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, στο Ταμείο Συνοχής έχουν δεσμευτεί 727 εκατ. ευρώ για ανάλογα έργα, εκ των οποίων 45 εκατ. ειδικά για τη διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Υποδομές, Μεταφορές, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»). Επίσης έχουν δεσμευτεί ακόμα 100 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» και Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα-ΠΕΠ). Ειδικά για τα ΠΕΠ, τα μεγαλύτερα ποσά θα διατεθούν στις Περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας και Θεσσαλίας (από 12,2 εκατ. ευρώ) και Αττικής (10,7 εκατ. ευρώ), ενώ το μικρότερο ποσό θα λάβει η Περιφέρεια Πελοποννήσου (1 εκατ. ευρώ).

Τι είδους έργα θα χρηματοδοτήσει το νέο ΕΣΠΑ για τα απόβλητα; Περίπου 100 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για έργα πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και διαχείρισης βιοαποβλήτων. Επίσης, 580 εκατ. ευρώ θα διατεθούν για δίκτυα ανάκτησης και διάθεσης απορριμμάτων, τη διαχείριση λυματολάσπης και αποβλήτων από εκσκαφές και έργα.

Πάντως, πρέπει ακόμα να γίνουν πολλά προκειμένου το νέο ΕΣΠΑ να μην αποτελέσει κι αυτό ακόμα μία χαμένη ευκαιρία. Σύμφωνα με την έκθεση του υπουργείου Περιβάλλοντος, πρέπει να επισπευσθεί η αναθεώρηση των ειδικών και περιφερειακών σχεδιασμών για τα απορρίμματα, να γίνει επανέλεγχος των προϋπολογισμών των έργων ώστε να προσαρμοστούν στις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες. Επίσης, να εξορθολογιστεί η τιμολόγηση των υπηρεσιών διαχείρισης απορριμμάτων, ώστε να συμπεριλάβει και το κόστος επεκτάσεων και αναβάθμισης των εγκαταστάσεων.

Καθημερινή