Θέμα:«Το έργο του χαρτοφυλακίου Νησιωτικής Πολιτικής βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη»

Συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης για τα θέματα της ακτοπλοΐας, την κρουαζιέρα, τις λιμενικές υποδομές, την Υγεία, τις αφαλατώσεις και την ενεργειακή διασύνδεση των νησιώνπαραχώρησε την Τρίτη (25/4/2017), ο Νεκτάριος Σαντορινιός, Υφυπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στο ραδιόφωνο AegeanVoice.

Για την ακτοπλοΐα
• Προγραμματικές συμβάσεις για τις άγονες σε συνεργασία με την Τ.Α.
«Το ζήτημα των προγραμματικών συμβάσεων άγονων γραμμών μέσω της τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ρύθμιση που προωθείται μέσω του Νομοσχεδίου του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και το οποίο σε σύντομο διάστημα θα κατατεθεί στη Βουλή προς ψήφιση. Αυτό που σχεδιάζουμε είναι να δίνεται η δυνατότητα σε Δήμους που έχουν στην επικράτειά τους άγονες γραμμές και αυτή τη στιγμή υπάρχει δυσλειτουργία στην εξυπηρέτηση κατά τη μεταφορά των νησιωτών, σε συνεργασία με ναυτιλιακές εταιρείες και με την εποπτεία του ΥΝΑΝΠ, να γίνεται η διαχείριση αυτών των γραμμών σε τοπικό επίπεδο, με σκοπό να βελτιωθεί ο τρόπος που διασυνδέονται τα μικρά νησιά- ή συστάδες μικρών νησιών- μεταξύ τους και με την πρωτεύουσα του νομού στο οποίο ανήκουν».
«Αναλυτικότερα, οι μικροί Δήμοι θα εμπλακούν στον προγραμματισμό των δρομολογίων. Την χρηματοδότηση, όπως και σήμερα, των άγονων γραμμών θα συνεχίσει να είναι καθήκον του Υπουργείου Ναυτιλίας. Τέλος, η ναυτιλιακή εταιρεία, σε συνεργασία με τους Δήμους και το ΥΝΑΝΠ, θα εντάσσει τα δρομολόγια στο πρόγραμμά της».
• Επιτροπή για εξέταση νέου νόμου για τα δρομολόγια
«Παράλληλα, έχει αξία να αναφέρω ότι δική μας πρόθεση είναι να αλλάξουμε συνολικά τον δρομολογιακό νόμο (2932/2001), ο οποίος συμπληρώνει φέτος 16 χρόνια εν ισχύ και έχει δείξει ποιες είναι οι παθογένειές του. Σε συνεργασία, λοιπόν, με την Ένωση Περιφερειών, την ΚΕΔΕ και τους φορείς της ακτοπλοΐας έχουμε συγκροτήσει μια επιτροπή που τις επόμενες μέρες ξεκινά την λειτουργία της και θα διαμορφώσει προτάσεις για ένα καινούργιο νομοθετικό πλαίσιο».

• Επιτροπή για τις συνδυασμένες μεταφορές
«Ταυτόχρονα, στο νομοσχέδιο του ΥΝΑΝΠ, υπάρχει ρύθμιση που προβλέπει την συγκρότηση, μιας επιπλέον επιτροπής που θα εξετάζει τις συνδυασμένες μεταφορές των νησιών- ακτοπλοΐα, αεροπορία και χρήση νέων μέσων, όπως τα υδροπλάνα».
• Δίκτυο ακτινωτών μεταφορών
«Το δίκτυο ακτινωτών μεταφορών είναι ιδανικό για την αύξηση της τουριστικής κίνησης στα νησιά. Όμως δεν είναι εύκολο να σχεδιαστεί, ούτε αρκεί μόνο η πολιτική βούληση. Χρειάζεται την βοήθεια ειδικών επιστημόνων στην μελέτη του αλλά και σοβαρές υποδομές στα λιμάνια των νησιών προορισμού. Εμείς σκοπό έχουμε να εμπλέξουμε σε αυτή την διαδικασία και τα μέλη της επιστημονικής επιτροπής του Ινστιτούτου Νησιωτικής Πολιτικής- του οποίου σχεδιάζουμε άμεσα την επαναλειτουργία του σε νέα βάση-, αλλά και την σχολή Ναυπηγών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και, πιθανότητα, επιστήμονες του Πανεπιστημίου Αιγαίου που έχουν κάνει σοβαρές μελέτες για το μεταφορικό ισοδύναμο».
«Το όλα πλάνο, όπως ανέλυσα, χρειάζεται μεθοδικότητα και για αυτό το λόγο δεν προχωράμε σε εξαγγελίες για δομικές αλλαγές στον ακτοπλοικό χάρτη των νησιών από την επόμενη κιόλας περίοδο. Εμείς από τώρα βάζουμε τις βάσεις για μια σωστή και επιστημονική προσέγγιση που, πλήρως, θα αποδώσει σε δύο με τρία χρόνια. Εμείς δε θα μπούμε στην λογική του εντυπωσιασμού, μέσω εξαγγελιών, που ακολουθούσαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις, ούτε των μικροπαρεμβάσεων που έκαναν ευκαιριακά και που τελικά δεν λειτουργούσαν».
Για την κρουαζιέρα
«Ο σχεδιασμός των συναρμόδιων Υπουργείων είναι να ενταχθούν στα προγράμματα της κρουαζιέρας όσα περισσότερα νησιά είναι δυνατόν. Η επέκταση των προορισμών της κρουαζιέρας, γνωρίζουμε πολύ καλά, πως έχει άμεση σχέση με τις λιμενικές υποδομές των νησιών. Επειδή θεωρούμε πολύ σημαντική την ενίσχυση της τουριστικής κίνησης των νησιών μας, συζητάμε διερευνητικά προτάσεις ιδιωτικών φορέων, όπου μέσω ΣΔΙΤ, θα εκσυγχρονιστούν και θα ενισχυθούν οι νησιωτικές υποδομές με έργα μακροπρόθεσμης απόδοσης».
Για τα λιμάνια των νησιών
«Το ζήτημα της μη νομιμοποίησης, ακόμη, πολλών λιμανιών της χώρας είναι πολύ σοβαρό. Υπάρχουν ευθύνες τόσο της κεντρικής Διοίκησης, όσο και των Τοπικών Δημοτικών Αρχών. Στο νομοσχέδιο του Υπουργείο Ναυτιλίας που σε λίγο καιρό θα προωθηθεί για συζήτηση στη Βουλή, δίνεται μια τελευταία ευκαιρία στα δημοτικά λιμενικά ταμεία να νομιμοποιήσουν τις λιμενικές τους υποδομές ώστε να μπορέσουν να επεκταθούν και να αποτελέσουν άξονες ανάπτυξης».
«Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της κατάστασης που επικρατεί αυτή τη στιγμή και της αναγκαιότητας να προχωρήσει η νομιμοποίηση των λιμανιών είναι ένα εγκαταλελειμμένο λιμάνι στην Κίμωλο, που είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ στην πρόσφατη περιοδεία μου στο νησί. Αυτό το λιμάνι θα μπορούσε να βελτιώσει πάρα πολύ την προσβασιμότητα των τουριστών από την Μήλο στην Κίμωλο- αν λειτουργούσε το ταξίδι Μήλος- Κίμωλος θα μειωνόταν στο 1/3 από το σημερινό χρόνο. Αυτή λοιπόν η λιμενική υποδομή δεν είναι νομιμοποιημένη, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να την αποκαταστήσουμε παρότι χρειάζεται πολύ μικρό κόστος για να λειτουργήσει. Κατά την επίσκεψή μου στο νησί, συζήτησα το θέμα με τον Δήμαρχο Κιμώλου και συμφωνήσαμε να γίνουν, εκατέρωθεν προσπάθειες για ένταξή του σε διαδικασία νομιμοποίησής, ώστε να αποκτήσει το νησί μια ακόμη αναπτυξιακή ευκαιρία».
Για τα άνυδρα νησιά
«Είναι αλήθεια ότι το ελληνικό δημόσιο πληρώνει κάθε χρόνο στην υδροδότηση των άνυδρων νησιών περί τα 3,5 εκ. Στοίχημα για την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής είναι μέσα στο 2017 να λειτουργήσουν, όσο το δυνατόν περισσότερες μονάδες αφαλάτωσης στα νησιά αυτά με το σκοπό της εξοικονόμησης του δημόσιου χρήματος, από τη μια, και από την άλλη της παροχής καλύτερης ποιότητας νερού στους νησιώτες. Σε καθημερινή βάση ασχολούμαστε με τα προβλήματα υδροδότησης των νησιών, είτε με την πορεία των έργων εγκατάστασης των μονάδων, είτε με την επαύξησηισχύος της αφαλάτωσης, μέσω χρηματοδότησης για αγορά νέας μονάδας, όπως έγινε πρόσφατα στις Σχοινούσες».
«Ήδη έχει ολοκληρωθεί η εγκατάσταση μονάδων αφαλάτωσης, στη Δονούσα, Αμοργό (Αιγιάλη) και Λέρο. Πρόσφατα υπεγράφη σύμβαση εγκατάστασης -λειτουργίας και συντήρησης των μονάδων αφαλάτωσης στα νησιά Πάτμου και Αρκιών»
Για την Υγεία των νησιών
«Το χρόνιο πρόβλημα που υπάρχει είναι ότι ενώ προκηρύσσονται θέσεις για αγροτικούς και γενικούς γιατρούς στα νησιά και παρά το γεγονός ότι έχουν δοθεί, από την δική μας Κυβέρνηση, αρκετά βαθμολογικά και οικονομικά κίνητρα, εντούτοις υπάρχουν ακόμη κενά. Εμείς προσπαθούμε, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας να δώσουμε ακόμη περισσότερα κίνητρα για να γίνουν θελκτικές οι θέσεις. Ταυτόχρονα όμως για να καλυφθούν οι ανάγκες των νησιωτών, σε συνεργασία με το Υπουργείο Αμύνης, φροντίζουμε, έστω και προσωρινά, να στελεχώνουν τις δομές υγείας των νησιών οπλίτες γιατροί ή και μόνιμοι στρατιωτικοί γιατροί».
«Ποτέ δε θα μπορούμε να πούμε ότι είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι από την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών στα νησιά, αλλά με αυτές τις προσπάθειες που έχουμε καταβάλει πιστεύω ότιέχουν γίνει αρκετά βήματα ώστε να αισθάνονται πιο ασφαλείς οι νησιώτες».

Για την ενεργειακή διασύνδεση των νησιών
«Σε ό,τι αφορά το πρόγραμμα διασύνδεσης των νησιών αυτό είναι αρκετά προχωρημένο και πιστεύουμε ότι θα μπορέσουν έτσι οι νησιώτες να αποκτήσουν πρόσβαση σε ποιοτικότερο ρεύμα».

Θα υπάρξουν διευκρινήσεις και δεσμεύσεις για την νησιωτική πολιτική της κυβέρνησης;

1. Ο προ-σχολιασμός της σημερινής συζήτησης της τοπικής οργάνωσης του κυβερνώντος κόμματος είναι χρήσιμος στον βαθμό που αναπληρώνει το κενό της απουσίας εισήγησης που υπό κανονικές συνθήκες θα μπορούσε και θα έπρεπε να συνοδεύει την πρόσκληση ή στον βαθμό που διευρύνει την γνώση γύρω από το θέμα. Αντίστοιχες γενικές συζητήσεις-αναφορές θυμόμαστε από την περίοδο που ο κ. Α. Παυλίδης υπηρετούσε στο υπουργείο Αιγαίου και Νησιωτικής πολιτικής (αρχές της δεκαετίας του 1990) και στην συνέχεια ανάλογες λαϊκίστικες ‘’πομφόλυγες’’ του κ. Κ. Σκανδαλίδη από την αντίστοιχη θέση. Και τότε χωρίς ατζέντα παρακολουθήσαμε συζητήσεις που τα συμπεράσματα τους δεν πέρασαν σε εφαρμογή. Νησιωτική πολιτική δεν υπήρξε. Τα ψίχουλα του μειωμένου ΦΠΑ και οι με πελατειακά και κομματικά κριτήρια επιδοτήσεις των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών ή των φίλα προσκείμενων δημοτικών αρχών του εκάστοτε υπουργού, δεν συνιστούν νησιώτικη πολιτική.

2. Για το περιεχόμενο της νησιώτικης πολιτικής ενός κράτους με πολυνησιακή δομή όπως η Χώρα μας είναι προϊόν: 1. επιστημονικών μελετών και 2. πολιτικων προτεραιοτήτων.
--- Για τις επιστημονικές τεκμηριώσεις υπάρχουν δημοσιευμένες πολλές μελέτες και μερικές από αυτές είναι και στο διαδίκτυο. Το κείμενο μας συνοδεύεται με 2 σύντομα και άρτια κείμενα που βρήκαμε. Επί πλέον υπάρχουν ανηρτημένα στην Αγγλική κείμενα από αντίστοιχες μελέτες και εφαρμοσμένα μέτρα νησιωτικών συμπλεγμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το διάβασμα τους είναι διαφωτιστικό και ταυτόχρονα αποδεικνύει και την απουσία Ελληνικής Νησιωτικής πολιτικής. Οι συγκρίσεις προκαλούν θλίψη για τον χαμένο χρόνο και για την υποτίμηση του Ελληνικού νησιωτικού κόσμου από μεριάς του εκάστοτε κυβερνητικού πολιτικού προσωπικού.
--- Οι πολιτικές προτεραιότητες είναι θέματα εφαρμοσμένης κυβερνητικής πολιτικής. Εδώ αναφερόμαστε στο μοντέλο παραγωγής που προωθείται, την ένταξη της χώρας και της περιοχής μας στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, τις κοινωνικές και οικονομικές επιδιώξεις της κυβέρνησης.

3. Στο εύκολο, στο τεχνικό επίπεδο της νησιωτικής πολιτικής το πολιτικό ερώτημα είναι γιατί δεν εφαρμόζονται μέχρι σήμερα τα πορίσματα των μελετών που έχουν γίνει; Γιατί δεν υπάρχει πρόγραμμα και σύστημα ελέγχου υλοποίησης εύκολα εφαρμόσιμων μέτρων; Τι έχει αλλάξει ώστε η σημερινή σύσκεψη να μην είναι μια διαδικασία για το θεαθήναι τοις ανθρώπους; Τουλάχιστον ΣΤΗΝ Ελλάδα της χρεωκοπίας θα έπρεπε να υπάρχει εισήγηση που να πείθει. Συζητήσεις του τύπου ‘’πεστε μας τι θέλετε και εμείς εδώ είμαστε’’ είναι υποκριτικές, ανήκουν σε άλλες εποχές και κυρίως είναι χωρίς αποτέλεσμα.

4. Στο δύσκολο, στο πολιτικό επίπεδο ο ΣΥΡΙΖΑ είχε πράγματι στο παρελθόν θέσεις αλλαγών και εκσυγχρονισμού της παραγωγής με οικονομική αναδιανομή. Σήμερα το ερώτημα είναι αν μέσα στο πλαίσιο των συμβιβασμών του και της μετάλλαξης του σε μνημονιακή πολιτική δύναμη, μπορεί να εφαρμόσει ριζοσπαστικές πολιτικές. Πως μπορεί να εφαρμοστεί πολιτική ανασυγκρότησης του νησιωτικού χώρου από μια κυβέρνηση που έχει απολέσει οικειοθελώς τα μέσα αυτόνομης δράσης και αυτοτελούς διαχείρισης των δημοσίων υποθέσεων; Για παράδειγμα αναφέρουμε μια τελευταία είδηση που αφορά την αμπελοκαλλιέργεια:<< Η Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας ερωτηθείσα επεσήμανε ότι: «Για όλα τα αμπελοτεμάχια που έχουν φυτευθεί δίχως αντίστοιχο δικαίωμα φύτευσης μετά την 31η Αυγούστου 1998, οι κάτοχοι τους δεν νομιμοποιούνται και υποχρεούνται να τα εκριζώσουν με ίδια δαπάνη. Στην περίπτωση που δεν προβούν στην εκρίζωση αμέσως, επιβάλλεται χρηματική ποινή 1.200 ευρώ/στρέμμα που ισχύει για ένα έτος από την ημερομηνία κοινοποίησης του προστίμου μετά την παρέλευση του οποίου διπλασιάζεται, εφόσον η παράνομη φυτευμένη έκταση συνεχίζει να υφίσταται>>. Αν απαγορεύεται να φυτεύουμε αμπέλια πως αυτή η κυβέρνηση θα δημιουργήσει πλέγμα υποβοήθησης τοπικών προϊόντων, μεταφορών και επικοινωνιών και γενικότερα της ζωής στα νησιά μας;

5. Ας ελπίσουμε ότι το απόγευμα θα υπάρξουν διευκρινήσεις και δεσμεύσεις για την νησιωτική πολιτική της κυβέρνησης.
Ν. Μυλωνάς

 1. «Η Κυβέρνηση πρέπει να συσκέπτεται και να συμφωνεί με τους Θεσμούς για όλα τα σχέδια νόμου στους σχετικούς τομείς, με επαρκές χρονικό περιθώριο πριν την υποβολή τους για δημόσια διαβούλευση ή το Κοινοβούλιο»
2. Οι ελληνικές αρχές επαναλαμβάνουν την κατηγορηματική τους δέσμευση να εκπληρώσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις τους σε όλους τους πιστωτές πλήρως και έγκαιρα.
3. «Με εξαίρεση το νομοσχέδιο για την ανθρωπιστική κρίση, η Ελληνική Κυβέρνηση θα επανεξετάσει, με σκοπό την τροποποίηση, τη νομοθεσία που εισήχθη σε αντίθεση με τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου, υπαναχωρώντας σε δεσμεύσεις προηγούμενων προγραμμάτων, ή θα προσδιορίσει σαφή ισοδύναμα αντισταθμιστικά μέτρα για τα κεκτημένα δικαιώματα που δημιουργήθηκαν στο μεσοδιάστημα»
Στα 114 δις ευρώ ανέρχεται το κέρδος της Γερμανίας από την ευρωκράτη σύμφωνα με τον ελληνικής καταγωγής Γερμανό ευρωβουλευτή Γιώργο Χατζημαρκάκη Ο Γερμανός ευρωβουλευτής του κόμματος των «Φιλελευθέρων», κυβερνητικού εταίρου των Χριστιανοδημοκρατών της ΆγκελαΜέρκελ, ανέφερε πως «πρέπει μετά τις γερμανικές εκλογές να ζητηθεί μια αναδιανομή του κέρδους μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδιαίτερα ανάμεσα στις χώρες του Νότου που πλήγωσαν από την κρίση, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος».όπως είπε, «η Γερμανική Κυβέρνηση ομολογεί, επιτέλους, ότι όχι μόνο τα κέρδη είναι στα 41 δισ. ευρώ αλλά επίσης έκανε εξοικονόμηση η γερμανική κυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης (Δήμοι, Περιφέρειες) άλλα 73 δισ. ευρώ. Δηλαδή συνολικά φτάνουμε στα 114 δισ. ευρώ κέρδος της Γερμανικής Πολιτείας

ΠΡΩΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΝΗΣΙΩΝ
Εργαστήριο Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης
Γιάννης ΣΠΙΛΑΝΗΣ
Δρ.Οικονομολόγος-Περιφερειολόγος
Διδάσκων - Ερευνητής
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Δύο γεγονότα έφεραν και πάλι στην επικαιρότητα το θέμα της ανάπτυξης των νησιών. Από τη μιά πλευρά σε καθαρά εθνικό επίπεδο οι συνεχείς και εντεινόμενες προκλήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο καθιστούν όλο και περισσότερο αναγκαία την οικονομική, δημογραφική και πολιτιστική θωράκιση των νησιών. Από την άλλη πλευρά, η Διακυβερνητική Διάσκεψη θεωρήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση ως μια ευκαιρία να τεθεί το αναπτυξιακό θέμα των νησιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη πρόβλεψη σχετικής διάταξης στη νέα συνθήκη που θα προκύψει από την αναθεώρηση της Συνθήκης του Maastricht (Παράρτημα 1). Η διάταξη αυτή - εφόσον υιοθετηθεί - θα δημιουργήσει το νομικό εκείνο έρεισμα που είναι απαραίτητο για οποιαδήποτε κοινοτική πολιτική. Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί προσπάθεια να παρουσιαστούν οι λόγοι που καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη μιας ευρωπαϊκής πολιτικής νησιών, τους στόχους και το περιεχόμενο της.
Η λογική με την οποία έχει γραφεί το κείμενο που ακολουθεί, δεν είναι η συνήθως χρησιμοποιούμενη, δηλαδή της επίκλησης της υπανάπτυξης των νησιών και κατά συνέπεια της ανάγκης συνεχούς μεταφοράς πόρων με τη μορφή “κοινωνικής βοήθειας” προς ένα σύνολο που δεν μπορεί να δημιουργήσει της προϋποθέσεις ανάπτυξης του, ως κυρίαρχο στοιχείο μιας πολιτικής νησιών. Αντίθετα παρουσιάζονται οι ιδιαιτερότητες του νησιωτικού χώρου, οι λόγοι που οδήγησαν στη κατάσταση υπανάπτυξης, οι δυνατότητες που παρουσιάζονται σήμερα και η αναγκαιότητα εφαρμογής ειδικής πολιτικής όπου με τη βοήθεια ενός ειδικού θεσμικού πλαισίου τα νησιά θα μπορέσουν να βρουν τον αναπτυξιακό τους δρόμο μέσα στη διευρυνόμενη Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι διεκδικήσεις των νησιών δεν θα πρέπει να εστιαστούν στην εξασφάλιση αυξημένης ροής πόρων προς αυτά, διότι μπορεί να απαντηθεί με αρκετά πειστικά επιχειρήματα ότι τα νησιά καλύπτονται επαρκώς από τα διαρθρωτικά ταμεία και από τις άλλες χρηματοδοτικές παρεμβάσεις της ΕΕ. Βασικό επιχείρημα υπέρ των νησιωτικών περιοχών είναι το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν η ΕΕ “να μεταχειρίζεται με διαφορετικό τρόπο παρόμοιες καταστάσεις αλλά ούτε διαφορετικές καταστάσεις με παρόμοιο τρόπο” καθόσον όπως αποφάσισε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (Απόφαση της 23/1/83, υπόθεση 08/82), διότι αυτό αποτελεί πρακτική αρνητικής διάκρισης (pratique discriminatoire). Στη προκειμένη περίπτωση αποτελεί διάκριση σε βάρος των νησιών η προσπάθεια εφαρμογής των ίδιων κανόνων σε περιοχές με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Είναι λοιπόν αναγκαία η εφαρμογή διαφορετικών κανόνων σε μια σειρά από πολιτικές κρίσιμες για τα νησιά (όπως πχ. ενεργειακή, μεταφορών, ανταγωνισμού, γεωργίας κλπ), έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι διάφορες περιοχές της ΕΕ και οι επιχειρήσεις τους ανταγωνίζονται περίπου με τους ίδιους όρους για να φτάσουν στο κοινό στόχο που είναι η οικονομική και κοινωνική σύγκλιση (άρθρο 130 της συνθήκης του Maastricht) και γενικότερα η αειφόρος ανάπτυξη. Επομένως αυτό που πρέπει να εξασφαλιστεί από την ΕΕ είναι να εφαρμοστούν οι κατάλληλες διαφοροποιήσεις στις επιμέρους πολιτικές και να δοθούν τα κατάλληλα μέσα σε κάθε περιοχή που αντιμετωπίζει προβλήματα, ώστε να μπορέσει να συγκλίνει προς το μέσο κοινοτικό επίπεδο ανάπτυξης κινητοποιώντας το δυναμικό της και όχι για τη διαμόρφωση μιας τεχνητής - και υψηλού κόστους - υποστήριξης ενός ανεκτού βιοτικού επιπέδου. Πριν προχωρήσουμε στο περιεχόμενο της προτεινόμενης πολιτικής, θεωρούμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε στοιχεία που αφορούν τα ευρωπαϊκά νησιά και τις ιδιαιτερότητες τους.

ΜΕΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Ως νησί θεωρείται κάθε τμήμα γής που περιβάλλεται από θάλασσα. H ΕUROSTAT (European Commission, 1994), στοχεύοντας σε ένα στατιστικό ορισμό με κοινωνικο-οικονομική σημασία, θεώρησε ότι ένα νησί πρέπει επιπλέον να:
- έχει μόνιμο πληθυσμό
- μην έχει σταθερή σύνδεση με τη ξηρά
- μην περιλαμβάνει πρωτεύουσα κράτους
Με βάση τον παραπάνω ορισμό υπάρχουν περίπου 450 νησιά στην ΕΕ που καλύπτουν το 4,5% του εδάφους. Σ’ αυτά δεν περιλαμβάνονται οι υπερπόντιες κτήσεις καθώς και τα βρετανικά νησιά που δεν αποτελούν κοινοτικό έδαφος. Μόνο τρεις χώρες της ΕΕ, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία δεν έχουν νησιά.
Με βάση τον παραπάνω ορισμό στην έννοια του νησιού συμπεριλαμβάνονται γεωγραφικές ενότητες με έκταση που κυμαίνεται από 25.700 τετρ.χ (Σικελία) μέχρι και λιγότερο από 1 τετρ.χ, που έχουν πληθυσμό πολλών δεκάδων χιλιάδων αλλά και μερικών δεκάδων, που απέχουν λιγότερο από ένα χιλιόμετρο από την ηπειρωτική Ευρώπη αλλά και μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα. Από διοικητικής πλευράς υπάρχουν, από τη μια πλευρά 16 περιφέρειες (Nuts Ι & II) αμιγώς νησιωτικές και από την άλλη μεγάλος αριθμός μικρών παράκτιων νησιών από τα οποία ορισμένα δεν αποτελούν ούτε αυτόνομη διοικητική μονάδα (πχ. πολλά νησιά της Βρετάνης).
Αφήνοντας στην άκρη εκείνα τα νησιά στα οποία είναι εγκατεστημένη η πρωτεύουσα κράτους μέλους πχ. “ηπειρωτικό” Ηνωμένο Βασίλειο/Λονδίνο, Ιρλανδία/Δουβλίνο, Sjaelland/Κοπενχάγη, σχεδόν 13 εκατομμύρια πολίτες της Ευρωπαικής Ενωσης ζούν σήμερα σε μιά από τις 20 νησιωτικές περιφέρειες ή στα πολυάριθμα παράκτια νησιά που είναι κατάσπαρτα στα παράλια των χωρών της ΕΕ.
Διαμέσου των νησιών της, η ΕΕ προσεγγίζει πολλές θάλασσες και ωκεανούς του κόσμου: τη Βαλτική, τη Βόρεια θάλασσα, τη Μεσόγειο, τον Ατλαντικό, τη Καραϊβική και τον Ινδικό ωκεανό. Αν και η βαρύτητα των νησιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σχετικά μικρή σε όρους πληθυσμού και επιφάνειας, ωστόσο δεν είναι ασήμαντη εξετάζοντας την από πολλές άλλες σκοπιές.
Πράγματι διαμέσου των νησιών τους ορισμένα κράτη μέλη ελέγχουν τεράστιες θαλάσσιες ζώνες με σημαντικά αποθέματα αλιείας και πετρελαίου. Τα νησιά αποτελούν επίσης πλεονεκτήματα για τον ευρωπαϊκό τουρισμό, παράγουν πολλά αγαθά ειδικού ενδιαφέροντος, ενώ παράλληλα διαθέτουν πλούσια φυσικά οικοσυστήματα με αξιόλογα ενδημικά είδη και σημαντικά πολιτιστικά στοιχεία - που δημιουργήθηκαν μέσα στη μακραίωνα ιστορία τους - συμβάλλοντας με το τρόπο αυτό στη ποικιλομορφία και την ισόρροπη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου. Σε πολλές περιπτώσεις τα νησιά αποτελούν όχι μόνο τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ αλλά τις προφυλακές της ανά το κόσμο, παρέχοντας της στρατηγικές θέσεις για την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με τρίτες χώρες, τη προστασία των θαλάσσιων και εναέριων μεταφορών ή ακόμα και για την ίδια της την ασφάλεια.
Ομως για να μπορέσουν τα νησιά να συνεχίσουν να διαδραματίζουν το ρόλο τους αυτό με όλο και μεγαλύτερη επιτυχία και αποτελεσματικότητα στο πλαίσιο της διευρυνόμενης ΕΕ, είναι απαραίτητο να βρίσκονται σε μια συνεχή αναπτυξιακή διαδικασία.
Είναι όμως γεγονός αναμφισβήτητο ότι τα νησιά συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών της ΕΕ. Πράγματι εξετάζοντας τους δείκτες που αφορούν το κατά κεφαλή ακαθάριστο προϊόν και τη διάρθρωση του ανά τομέα, τη δημογραφία, το επίπεδο εκπαίδευσης των κατοίκων, την απασχόληση, τη παραγωγικότητα, το επενδεδυμένο κεφάλαιο, τη πραγματοποιούμενη έρευνα, κλπ - δηλαδή τους δείκτες που αναφέρονται στην ανταγωνιστικότητα και τη δυναμικότητα των οικονομιών - διαπιστώνει κανείς ότι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, τα νησιά παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις από τις ηπειρωτικές περιφέρειες και ειδικοτέρα τις πιό δυναμικές από αυτές.
Αυτή η οικονομική κατάσταση που διαρκεί αρκετές δεκαετίες τώρα, αποτελεί ταυτόχρονα αιτία και αποτέλεσμα μιας σειράς φαινομένων όπως η αποδιάρθρωση του τοπικού παραγωγικού ιστού, η δημογραφική και κοινωνική αποσταθεροποίηση, ο πολιτιστικός μαρασμός, η τεχνολογική και οικονομική εξάρτηση κλπ δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο υπανάπτυξης. Επομένως γίνεται σαφές ότι δεν πρόκειται για προβλήματα συγκυριακής φύσης, αλλά για δομικά προβλήματα. Κατά συνέπεια οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν για να είναι αποτελεσματικές θα πρέπει να έχουν ως στόχο τη διόρθωση των γενεσιουργών αιτίων του προβλήματος και όχι των επιφαινομένων του.
Πίνακας 1 - Το κατά κεφαλή ΑΕΠ στις νησιωτικές περιφέρειες της ΕΕ
Νησιωτικές περιφέρειες Πληθυσμός 1993 Κατά κεφαλή ΑΕΠ 1993 (ΜΑΔ) Κατά κεφαλή ΑΕΠ 1993 (ΕΕ15=100)
Ιόνια Νησιά (Ε) 195 8745 55
Βόρειο Αιγαίο (Ε) 188 7800 49
Νότιο Αιγαίο (Ε) 260 9815 62
Κρήτη (Ε) 548 8922 56
Balears (Ισπ) 730 15699 99
Canarias (Ισπ) 1526 11990 76
Corse (Γ) 252 12328 78
Gouadeloupe (Γ) 402 7343 39
Martinique (Γ) 366 8221 54
Reunion (Γ) 612 7426 49
Sicilia (Ι) 5097 11302 71
Sardegna (Ι) 1685 12253 77
Acores (Π) 239 6679 42
Madeira (Π) 255 7120 45
Aland (Φ) 25 19992 126
Πηγή: EUROSTAT, Per capita GDP in the European Union’s regions, Statistics in focus, 1/96

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Οι νησιωτικές περιφέρειες χαρακτηρίζονται στα κείμενα των διαφόρων οργάνων της ΕΕ ως περιφερειακές - εξ αιτίας της μεγάλης απόστασης τους από τα μεγάλα οικονομικά κέντρα της ηπειρωτικής Ευρώπης -, ως περιθωριακές - εξ αιτίας του δευτερεύοντος ρόλου που διαδραματίζουν σήμερα στις οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές και τεχνολογικές εξελίξεις -, και ακόμη ως μειονεκτικές θεωρώντας ότι οι ιδιαιτερότητες τους αποτελούν καθοριστικό και ανυπέρβλητο εμπόδιο σε ότι αφορά την αναπτυξιακή τους εξέλιξη.
Παρά τις διαφορές που παρουσιάζουν μεταξύ τους, τα νησιά έχουν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που συνθέτουν τη ταυτότητα τους, και τα διακρίνουν σαφώς από τις άλλες συνήθως αναφερόμενες ως προβληματικές περιοχές, όπως τις αγροτικές, τις παράκτιες, τις ορεινές. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών μπορούν να ομαδοποιηθούν σε τρεις κατηγορίες (Σπιλάνης, 1993):
α) το μικρό μέγεθος τόσο σχετικά με την έκταση, όσο και με το πληθυσμό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα μικρά νησιά, αλλά και για τα μεγαλύτερα συγκρινόμενα με την ηπειρωτική χώρα. Με βάση το χαρακτηριστικό αυτό τα νησιά έχουν: ι) περιορισμένη ποικιλία και ποσότητα πρώτων υλών μειώνοντας έτσι τις δυνατότητες για παραγωγικές δραστηριότητες ιδιαίτερα μεγάλης κλίμακας και ιι) περιορισμένη φέρουσα ικανότητα από φυσική, οικονομική και κοινωνική πλευρά, “αποζητώντας” δραστηριότητες μικρής κλίμακας με μεγάλη διαφοροποίηση στη προσπάθεια για τη διατήρηση της ισορροπίας.
Η ευαίσθητη περιβαλλοντική ισορροπία που χαρακτηρίζει τα νησιωτικά οικοσυστήματα, σε συνδυασμό με την έλλειψη άφθονων φυσικών πόρων και ενδοχώρας, καθιστά επικίνδυνη για την οικολογική τους ισορροπία τη μονομερή ανάπτυξη που θα είχε ως αποτέλεσμα την εντατική χρήση ορισμένων φυσικών πόρων (πχ. νερό, έδαφος), ενώ θα αλλοίωνε ένα βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο του νησιωτικού φυσικού οικοσυστήματος που είναι η ποικιλομορφία και η μικρή κλίμακα.
Η ύπαρξη μικρής τοπικής αγοράς σχετικά απομονωμένης είχε και έχει ακόμη και σήμερα ανάγκη από την ανάπτυξη πολλών και ποικίλων δραστηριοτήτων και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων μεγάλης κλίμακας όπως απαιτεί το σύγχρονο μοντέλο ανάπτυξης. Παράλληλα η ποικιλία είναι απαραίτητη για να υπάρχει ευσταθής ισορροπία στη τοπική οικονομία, δεδομένων των κινδύνων που συνεπάγεται μακροπρόθεσμα η εξειδίκευση σε μία βασική δραστηριότητα. Τέλος η μονοκαλλιέργεια έχει έντονες επιπτώσεις, συχνά αρνητικές, και στο κοινωνικό ιστό του νησιού (βλέπε επιπτώσεις από πχ. τουρισμό, ναυτιλία).
β. τη περιφερειακότητα και την απομόνωση. Στο στοιχείο της περιφερειακότητας, που χαρακτηρίζει τη μεγάλη πλειοψηφία των νησιών, προστίθεται και εκείνο της φυσικής τους απομόνωσης εξ αιτίας της ασυνέχειας του χώρου. Στη περίπτωση των νησιωτικών συμπλεγμάτων παρατηρείται το φαινόμενο της “διπλής νησιωτικότητας” των μικρότερων νησιών που κινούνται ως δορυφόροι των μεγαλύτερων στη πληθώρα των ευρωπαϊκών αρχιπελάγων (πχ. Azores, Canaria, Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Balears).
Ο συνδυασμός των παραπάνω συνεπάγεται αυξημένο κόστος που εκφράζεται ως:
• κόστος χρηματικό τόσο σε ότι αφορά τη λειτουργία των επιχειρήσεων και σε ότι αφορά τη διαβίωση των κατοίκων. Αυτό οφείλεται κύρια στο αυξημένο μεταφορικό κόστος που συνεπάγεται η μεταφόρτωση και η χρήση πολλαπλών μεταφορικών μέσων, καθώς και η ασυνεχής ροή των μεταφορικών μέσων λόγω της παρεμβολής της θάλασσας που επιβάλλει αυξημένα αποθέματα. Τέλος η αδυναμία δημιουργίας οικονομιών κλίμακας και συγκέντρωσης, λόγω του κατακερματισμού του χώρου, έχει ως αποτέλεσμα αυξημένες τιμές στα παραγόμενα και προσφερόμενα αγαθά και υπηρεσίες.
• κόστος απόκτησης έργων και υπηρεσιών υποδομής εξ αιτίας των αρνητικών οικονομιών κλίμακας που δημιουργούνται. Η φυσική διάσπαση του χώρου δημιουργεί την ανάγκη για ύπαρξη σε κάθε νησί, όλων των βασικών τουλάχιστον υποδομών και υπηρεσιών που είναι αναγκαίες για την επιβίωση τους σε επίπεδο ανάλογο με εκείνο των άλλων περιοχών (πχ. παραγωγή ενέργειας, βασικές υπηρεσίες μεταφορών και επικοινωνιών, εκπαίδευση, υγεία) αλλά και εκείνων που είναι απαραίτητες για την οικονομική και κοινωνική τους ανάπτυξη (πχ. επαγγελματική κατάρτιση, τραπεζικές υπηρεσίες, σύγχρονες τηλεπικοινωνίες, πολιτιστικές υποδομές και υπηρεσίες κλπ) σε κάθε νησί ακόμη και αν ο αριθμός των κατοίκων δεν το δικαιολογεί, δεδομένης της αδυναμίας ουσιαστικής εξυπηρέτησης από τις υποδομές που υπάρχουν σε γειτονικά νησιά ή στην ηπειρωτική χώρα.
• κόστος ευκαιριών γιατί μπορεί κανείς να επωφεληθεί λιγότερο από τις ευκαιρίες που προσαρμόζονται στον οικονομικό αλλά και στους άλλους τομείς.
• κόστος ενημέρωσης, γιατί η ενημέρωση φτάνει με καθυστέρηση στις απομακρυσμένες περιοχές και επιπλέον χρειάζεται μεγαλύτερο κόστος ιδιαίτερα για την απόκτηση εξειδικευμένης πληροφόρησης.
γ. ιδιαίτερες πολιτιστικές αξίες και βιωματική ταυτότητα που έχουν επηρεαστεί από την ιδιαιτερότητα του νησιού - η νησιωτικότητα (Codaccioni 1989, Vernikos 1990) - που δημιουργεί ένα “κλίμα” μέσα στο οποίο διαπλάθεται ο νησιώτης και που επηρεάζει πολύ το τρόπο σκέψης και δράσης του, καθώς και ιδιόμορφο, πλούσιο αλλά και εύθραυστο περιβάλλον που έχει ανάγκη ιδιαίτερης διαχείρισης μέσα στη λογική της αειφόρου ανάπτυξης
Αποτελούν οι ιδιαιτερότητες που αναπτύξαμε παραπάνω “μειονεξίες” μόνιμες και μη ανατρέψιμες, παράγοντες ακυρωτικοί μιας αναπτυξιακής διαδικασίας όπως συχνά αναφέρονται; Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι πολλά από τα νησιά που σήμερα χαρακτηρίζονται ως υπανάπτυκτα υπήρξαν σε παλαιότερες εποχές σημαντικά κέντρα ανάπτυξης και λίκνα πολιτισμού. Η νησιωτικότητα δεν μπορεί κατά συνέπεια να θεωρηθεί apriori συνώνυμο της υπανάπτυξης, ούτε τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των νησιωτικών πολιτισμών, που έχουν αφήσει απτά στοιχεία δημιουργικότητας, πρωτοβουλίας και φαντασίας, ως αίτια της καθυστέρησης ή της ματαίωσης της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Ομως οι ιδιαιτερότητες αυτές έρχονται σε αντίθεση με τα βασικά χαρακτηριστικά του κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από οικονομίες κλίμακας (ομοιόμορφη παραγωγή μεγάλης κλίμακας και χαμηλού κόστους), οικονομίες συγκέντρωσης (αστικοποίηση) και οικονομική αποτελεσματικότητα (Sophoulis - Spilanis 1993). Η έλλειψη πόρων σε μεγάλη ποσότητα που θα μπορούσε να είναι αντικείμενο μαζικής παραγωγής ικανής να ανταγωνιστεί παρόμοια προϊόντα που παράγονται στην ηπειρωτική χώρα τους δημιουργεί ένα σοβαρό μειονέκτημα. Αποτέλεσμα της κατάστασης αυτής - σε συνδυασμό με τις σημαντικές αλλαγές που σημειώθηκαν στις μεταφορές (μείωση του ρόλου των θαλάσσιων μεταφορών και διαφοροποίηση των θαλάσσιων δρόμων) - είναι η περιθωριοποίηση των νησιών (Spilanis, 1993).
Η ανατρεψιμότητα ή μη των “μειονεξιών” εξαρτάται από την οπτική γωνιά που εξετάζεται το αναπτυξιακό ζήτημα. Αναλύοντας ιστορικά την εξέλιξη της αναπτυξιακής πορείας των νησιών βλέπουμε ότι η επικράτηση της οικονομίας της αγοράς και του συγκεκριμένου μοντέλου ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από ομοιόμορφη παραγωγή μεγάλης κλίμακας, οικονομίες συγκέντρωσης, οικονομική αποτελεσματικότητα και άριστη κατανομή των πόρων, οδήγησε στην περιθωριοποίηση τους. Πράγματι τα βασικά χαρακτηριστικά του αναπτυξιακού μοντέλου του 20ου αιώνα έρχονται σε ευθεία αντίθεση με τα χαρακτηριστικά των νησιών όπως τα αναλύσαμε προηγούμενα.
Η περιθωριοποίηση των νησιών που είναι ταυτόχρονα οικονομική, δημογραφική, τεχνολογική, πολιτιστική και πολιτική είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης των νησιών, την απροθυμία κράτους και ιδιωτών να επενδύσουν εξ αιτίας της χαμηλής παραγωγικότητας, την εγκατάλειψη των νησιών από τα πλέον παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό. Η περιθωριοποίηση τους είχε ως επακόλουθο αρνητικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς, οδηγώντας τα νησιά στο καθεστώς υπανάπτυξης που γνωρίζουν σήμερα. Οι επιπτώσεις αυτές - εξ αιτίας της έντασης και της γενίκευσης τους σε όλους τους νησιωτικούς χώρους - ενεδύθησαν τη μορφή εγγενών και αναλλοίωτων χαρακτηριστικών των νησιών (που συχνά αποδίδονται ως φυσικές μη ανατρέψιμες μειονεξίες), ενώ αποτελούν τις δευτερογενείς επιπτώσεις από την εφαρμογή του συγκεκριμένου μοντέλου ανάπτυξης. Η κατάσταση αυτή είναι ανατρέψιμη, εφόσον μεταβληθεί το πλαίσιο που τη δημιούργησε.
Το γεγονός ότι, δεν θεωρούμε τις ιδιαιτερότητες των νησιών ως μειονεξίες και σταθερούς ακυρωτικούς παράγοντες κάθε αναπτυξιακής διαδικασίας, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών. Υπάρχουν, όπως και εκείνα των αστικών, των ορεινών, των αγροτικών, των παράκτιων περιοχών και ως τέτοια πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις εφαρμοζόμενες πολιτικές, έτσι ώστε οι τελευταίες να συμβάλλουν αποτελεσματικά στο κοινό στόχο που είναι η ολοκληρωμένη και βιώσιμη ανάπτυξη. Αλλωστε οι ειδικές παρεμβάσεις της ΕΕ με προγράμματα για τις αστικές, τις αγροτικές και τις υπερ-περιφερειακές περιοχές υποδηλώνει όχι έχει κατανοητή η ανάγκη για διαφοροποιημένη προσέγγιση χώρων με διαφορετικά χαρακτηριστικά.

ΟΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Ομως αν και μέχρι σήμερα δεν έχουν ανατραπεί οι βασικές αρχές του μοντέλου που κυριάρχησε από τη δεκαετία του '20 μέχρι τη δεκαετία του '70, έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές που επηρεάζουν τις δυνατότητες ανάπτυξης των νησιών (Σπιλάνης, 1995). Μεταξύ των άλλων θα πρέπει να αναφέρουμε:
- τις τεχνολογικές αλλαγές που επιτρέπουν να επανεκτιμηθεί η βαρύτητα αρχών όπως οι οικονομίες κλίμακας και οι οικονομίες συγκέντρωσης όσον αφορά στην οργάνωση του χώρου και της παραγωγικής διαδικασίας.
Η εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στους τομείς των επικοινωνιών και της πληροφόρησης δεν καθιστούν αναγκαία τη φυσική παρουσία στο χώρο των δρώμενων (πχ. τηλεδιάσκεψη, τηλεεργασία), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υποκαθίσταται πλήρως η συνεύρεση των ανθρώπων.
Η εφαρμογή τους στο τομέα της παραγωγής αναβαθμίζει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (που μπορούν πιό εύκολα να ενσωματωθούν στο παραγωγικό ιστό μιας περιφερειακής και μικρής κλίμακας οικονομίας) και τους επιτρέπει να προβάλουν σαν φορείς που ενσωματώνουν γρήγορα τις νέες τεχνολογίες και τα μηνύματα της αγοράς, ενώ παράλληλα δημιουργούν θέσεις εργασίας υποκαθιστώντας στο ρόλο αυτό τις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν μέσα στο νέο καθεστώς της ευέλικτης συσσώρευσης να αποτελέσουν τη κινητήρια δύναμη των περιφερειών προς μιά νέα αναπτυξιακή διαδικασία.
- τις άλλες τεχνολογικές αλλαγές (ανάπτυξη νέων μορφών ενέργειας, τεχνολογίες μερικής υποκατάστασης φυσικών πόρων, πρόοδος στο τομέα των μεταφορών κλπ) που περιορίζουν τις επιπτώσεις που προέρχονται από το μικρό μέγεθος και την απομόνωση των νησιών.
- το κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζουν σήμερα οι υπηρεσίες στο σχηματισμό του εθνικού πλούτου γεγονός που απελευθερώνει τα νησιά από τους περιορισμούς που επιβάλλει η έλλειψη επαρκών φυσικών πόρων, η μικρή φέρουσα ικανότητα τους αλλά και ακόμη η μικρή τοπική αγορά (αφού η παραγωγή των υπηρεσιών επηρεάζεται λιγότερο από το κόστος που επιβάλλει η απόσταση).
- τις αλλαγές που καταγράφονται σχετικά με τις ανθρώπινες επιδιώξεις υπέρ ποιοτικών στόχων όπως η διατήρηση της ποιότητας του περιβάλλοντος, η προτίμηση για προϊόντα "υγιεινά", μη μαζικής παραγωγής και υψηλής ποιότητας, η διάθεση προσέγγισης τοπικών πολιτισμών, η βελτίωση του πλαισίου της καθημερινής ζωής με στροφή προς τις μικρές κλίμακες. Τα φαινόμενα αυτά χαρακτηρίζουν συχνά τις μικρές και απομονωμένες νησιωτικές κοινωνίες δημιουργώντας ανάλογα πλεονεκτήματα.
- την αυξανόμενη ζήτηση που εκφράζουν εργαζόμενοι με υψηλό επίπεδο εξειδίκευσης και ανώτερες διοικητικές θέσεις (τα "λευκά κολάρα" όπως πχ. ερευνητές, ανώτερα στελέχη επιχειρήσεων, managers κλπ) για εγκατάσταση τους σε χώρους με υψηλής ποιότητας φυσικό και δομημένο περιβάλλον αλλά και υψηλή ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών. Το παραπάνω πρέπει να εξεταστεί σε συνδυασμό με το γεγονός ότι τα νησιά αποτελούν χώρους με ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον εξ αιτίας της πολυπλοκότητας των συστημάτων τους (φυσικών και ανθρώπινων) που συνδυάζεται με τη μικρή κλίμακα και τον σαφώς ορισμένο χώρο.
- την συνεχώς αυξανόμενη βαρύτητα που έχει στον οικονομικό τομέα ο ελεύθερος χρόνος και οι δραστηριότητες που συνδέονται με αυτόν.
- την ενίσχυση του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου ως του κατάλληλου επιπέδου λήψης αποφάσεων για τη ρύθμιση των ανισορροπιών της αγοράς με στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση των τοπικών προβλημάτων, υποκαθιστώντας στο ρόλο αυτό το κεντρικό κράτος, γεγονός που λειτουργεί σαν αντίβαρο στη διεθνοποίηση των οικονομιών.
Από όσα αναφέραμε παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το περιβάλλον μέσα στο οποίο εξελίσσονται τα νησιά έχει μεταβληθεί σημαντικά και συνεχίζει να μεταβάλλεται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη τους. Ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών, που μέχρι τώρα εθεωρούντο σαν φυσικά μη αναστρέψιμα μειονεκτήματα και κατά συνέπεια σαν εμπόδια στην ανάπτυξη, μεταβάλλονται σε πλεονεκτήματα ή "ουδετεροποιούνται". Πολλά από τα νησιά φαίνεται να διαθέτουν σε αφθονία αρκετούς από τους "πόρους" εκείνους που επιθυμεί να "καταναλώσει" ο σημερινός κάτοικος των αναπτυγμένων χωρών, δημιουργώντας με το τρόπο αυτό και αντίστοιχα συγκριτικά πλεονεκτήματα.
Το κρίσιμο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο οι “θεωρητικές” δυνατότητες για αυτόνομη αναπτυξιακή διαδικασία που έχουν δημιουργηθεί μπορούν να αξιοποιηθούν από τις νησιωτικές περιοχές και κάτω από ποιες προϋποθέσεις. Αποτελεί η διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης όπως αυτή λειτουργεί σήμερα το κατάλληλο πλαίσιο;

Η ΑΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΖΟΜΕΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ
Η αντιμετώπιση του αναπτυξιακού προβλήματος των νησιών - κυρίως σε επίπεδο εθνικών κρατών - συνολικά μαζί με εκείνο των υπόλοιπων υπανάπτυκτων περιοχών, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιομορφίες τους, είχε ως συνέπεια οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν να είναι αναποτελεσματικές.
Η μη διαφοροποίηση των αναπτυξιακών στόχων και των χρησιμοποιούμενων μέσων (κλαδικές πολιτικές και μεταφορά κεφαλαίων με τη μορφή υποδομών και μεταβιβάσεις εισοδημάτων) με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής, αλλά αντίθετα η υιοθέτηση των κοινών προτύπων της αστικής - βιομηχανικής ανάπτυξης δεν θα μπορούσε να προσφέρει λύσεις στα νησιά. Τα τελευταία δεν αποτελούν χώρους που θα μπορούσαν να προσελκύσουν δραστηριότητες ανταγωνιστικά προς τις άλλες περιοχές, κυρίως τις αστικές, μέσα στο συγκεκριμένο μοντέλο ανάπτυξης.
Το ίδιο παρατηρείται σήμερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Μπροστά στη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τη εφαρμογή της ΟΝΕ, τα νησιά, όπως και οι υπόλοιπες καθυστερημένες περιφέρειες αναμένεται να βρεθούν σε ακόμη δυσμενέστερη θέση από πριν, όπως έδειξαν οι σχετικές μελέτες της ΕΕ (Επιτροπή Ε.Κ. 1991:67-72) και υποστηρίζει η πλειοψηφία των ερευνητών (Χατζημιχάλης, 1996). Η αναμενόμενη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης προς τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης θα ισχυροποιήσει αυτή τη τάση. Αλλωστε η σημαντική ενίσχυση των διαρθρωτικών ταμείων για τη περίοδο 1994-99 έγινε έτσι ώστε να εμποδιστεί η διεύρυνση της απόκλισης μεταξύ αναπτυγμένων και μη περιοχών. Ομως οι παρεμβάσεις αυτές δεν φαίνεται να αρκούν ώστε να βάλουν τις περιφέρειες αυτές και τα νησιά ειδικότερα σε μια αναπτυξιακή διαδικασία.
Η προσπάθεια να υπάρξουν ίδιοι όροι ανταγωνισμού μεταξύ μητροπολιτικών και νησιωτικών περιοχών στη λογική της ενοποίησης της εσωτερικής αγοράς, με τη κατάργηση των ειδικών καθεστώτων που ίσχυαν για διάφορες νησιωτικές περιοχές (πχ. ειδικά φορολογικά καθεστώτα, ενισχύσεις στη τοπική βιομηχανία), η μείωση της προστασίας ζωτικών τομέων της οικονομίας τους (πχ. μεσογειακή και τροπική γεωργία, παραδοσιακή βιομηχανία) στη βάση της αρχής του ανταγωνισμού και της περιστολής δαπανών κλπ, δείχνει να αγνοούνται παράμετροι όπως οι συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργούν μικρές και απομακρυσμένες περιοχές (συνθήκες ατελούς λειτουργίας της αγοράς, υψηλό κόστος μεταφορών και επικοινωνιών κλπ), την ισχύ των δυνάμεων της αγοράς όταν λειτουργούν ελεύθερα και το ειδικό βάρος του “παρελθόντος” που οφείλεται στη συσσώρευση κεφαλαίων, ανθρώπων, υποδομών και τεχνογνωσίας στις κεντρικές περιοχές. Θα μπορούσαμε μάλιστα να υποστηρίξουμε ότι για τις νησιωτικές περιοχές αυτή καθ’αυτή η έννοια της ενιαίας αγοράς έρχεται σε αντίθεση με τα χαρακτηριστικά των νησιών, όπου στη πράξη κυριαρχεί ο κατακερματισμός της.
Παράλληλα, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι η προσδοκώμενη από την ενοποίηση επιτάχυνση της αύξησης του ευρωπαϊκού ΑΕΠ θα ωφελήσει τις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές έτσι ώστε να μειώσουν την απόσταση τους από τις ισχυρές περιφέρειες. Η ίδια η Επιτροπή της ΕΕ έχει αναφερθεί αόριστα σε μακροχρόνια βελτίωση που θα σημειωθεί από τη αναδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού, τη βελτίωση σε ότι αφορά το ανθρώπινο δυναμικό και το επενδυμένο κεφάλαιο, την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που θα αποκαλυφθούν.
Αντίθετα, η επιβαλλόμενη αναδιάρθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων από την ενοποίηση της αγοράς θα περιορίσει τη παραγωγική βάση των νησιών και κατά συνέπεια θα αυξήσει την ανεργία έστω βραχυπρόθεσμα. Επιπλέον αναμένεται να αυξηθεί η άμεση ή έμμεση εξάρτηση των μεγάλων και δυναμικών τοπικών επιχειρήσεων από εκείνες του κέντρου και η τεχνολογική εξάρτηση των νησιών. Τέλος η μείωση της προστασίας της ευρωπαϊκής αγοράς που σημειώνεται στις διεθνείς διαπραγματεύσεις αφορά κύρια τους τομείς στους οποίους έχουν εξειδικευθεί τα νησιά στο πλαίσιο του διεθνούς καταμερισμού εργασίας (γεωργία, παραδοσιακή βιομηχανία) εκτός του τουρισμού.
Ταυτόχρονα δεν δίνεται η δυνατότητα στα νησιά να δημιουργήσουν νέα ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα που θα τους επιτρέψουν να συμμετάσχουν δυναμικά και ανταγωνιστικά στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση.
Η συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης και γενικά η επιδείνωση των προοπτικών ανάπτυξης και βελτίωσης του επιπέδου ζωής δημιουργεί εμφανή κίνδυνο για νέα μαζική έξοδο από τα νησιά. Και εάν στη λογική της λειτουργίας της αγοράς, η εγκατάλειψη μη αποδοτικών δραστηριοτήτων είναι αναγκαία χωρίς να συνυπολογίζεται το κοινωνικό και άλλο κόστος, ο κατακερματισμός του νησιωτικού χώρου και η έλλειψη ενδοχώρας δεν επιτρέπει εναλλακτικές λύσεις και επιβάλλει την εγκατάλειψη των νησιών με ότι αυτό συνεπάγεται: συσσώρευση κατοίκων στα αστικά κέντρα της ηπειρωτικής ευρώπης, μη άριστη αξιοποίηση του ευρωπαϊκού χώρου, χαμηλός βαθμός αξιοποίησης των υποδομών και γενικότερα των επενδύσεων που έχουν υλοποιηθεί με κοινοτικούς πόρους κλπ.
Τέλος, η “φυσική” εξειδίκευση των νησιών στο μαζικό τουρισμό που χαρακτηρίζεται από ολοένα και ισχυρότερη μονοπωλιακή του διάρθρωση και που στηρίζεται όλο και περισσότερο στη κατανάλωση εισαγώμενων αγαθών, παρά τα θετικά του αποτελέσματα στη συγκράτηση του πληθυσμού και στη μεγέθυνση του ΑΕΠ, έχει δείξει τα όρια του ως προς τη συμβολή του στην ανάπτυξη (Spilanis, 1985:294-343). Παράλληλα πολλαπλασιαζονται οι αμφισβητήσεις για τη βιωσιμότητα αυτού του μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης ιδιαίτερα λόγω των περιβαλλοντικών πιέσεων που προκαλεί.
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η άκριτη και χωρίς παρεκκλίσεις εφαρμογή της ενιαίας αγοράς ακυρώνει τις ίδιες τις παρεμβάσεις της ΕΕ και καθιστά αναποτελεσματική τη πολιτική της. Είναι αυτό το ζητούμενο σε μια προσπάθεια για τη χάραξη πορείας προς την αειφορία;
Πρέπει λοιπόν να απαντηθεί η ερώτηση σε ότι αφορά το είδος της ανάπτυξης που επιφυλάσσει η ΕΕ για τα νησιά της. Θα αποτελούν περιοχές αναψυχής και “απόδρασης” για τους κατοίκους των ηπειρωτικών περιοχών (τουλάχιστον αυτά που βρίσκονται στη ζώνη του ήλιου); Ποια πολιτική χρήσεων γής θα εφαρμοστεί; Θα υπάρξει διαφοροποίηση δραστηριοτήτων ή θα επικρατήσει η μονοκαλλιέργεια; Θα πρέπει τα νησιά να λειτουργούν με βάση τα φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και την οικονομική αποτελεσματικότητα; Ποιο το περιεχόμενο της αειφορίας για τα νησιά; Θα αποτελούν τα νησιά περιοχές “κοινωνικής προστασίας” ή θα πρέπει να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να ξαναγίνουν τα νησιά χώροι πρωτοβουλιών; Πολλά ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις μέσα από τις πολιτικές που θα εφαρμοστούν.
Η ευθραυστότητα του νησιωτικού χώρου, που αποδεικνύεται ότι έχει μικρή αντίσταση σε εξωγενείς παράγοντες (φυσικούς, ανθρώπινους και ανθρωπογενείς), απαιτεί τις κατάλληλες παρεμβάσεις που δεν μπορούν να προέλθουν παρά μόνο από μια συγκροτημένη κοινή νησιωτική πολιτική. Η πολιτική θα πρέπει να διαπνέεται όχι απλά από τη προσπάθεια για “παθητική” σύγκλιση με μεταφορά πόρων, αλλά από τη ενεργοποίηση εσωτερικών δυνάμεων για ενεργή σύγκλιση. Χρειάζεται να δημιουργηθεί το κατάλληλο “περιβάλλον” έτσι ώστε να επανενταχθούν τα νησιά στην αναπτυξιακή διαδικασία που σημειώνεται στην ΕΕ. Είναι αναγκαίο λοιπόν να υπάρξει η κατάλληλη αναφορά στις νέες συνθήκες που θα προκύψουν από τη Διακυβερνητική Διάσκεψη ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο νομικό πλαίσιο.
Παρά την αναγνώριση της ιδιαιτερότητας των νησιών πού έχει εκφραστεί σε πολλά επίπεδα και από όλα τα όργανα της ΕΕ αλλά και άλλους διεθνείς οργανισμούς (Παράρτημα 2), τα τελευταία 15 χρόνια, καμιά πολιτική δεν έχει εφαρμοστεί. Τα προγράμματα που έχουν υιοθετηθεί για τις εξόχως περιφερειακές περιοχές (REGIS, POSEIDOM, POSEIMA, POSEICAN) και το ειδικό πρόγραμμα νησιών Αιγαίου, δεν συνιστούν ολοκληρωμένη πολιτική υπέρ των νησιών που είναι απαραίτητη για τη βιώσιμη ανάπτυξη τους.

ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ
Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω η πολιτική που θα εφαρμοστεί θα πρέπει να στηρίζεται στις παρακάτω αρχές:
- της ίσης μεταχείρισης
- της αξιοποίησης και της σωστής διαχείρισης του ευρωπαϊκού χώρου
- της διαφύλαξης της φυσικής και πολιτιστικής ποικιλομορφίας της ΕΕ
- της αειφορίας
- της επικουρικότητας
Οι βασικοί στόχοι που θα πρέπει να έχει η πολιτική αυτή είναι:
- η επίτευξη της Οικονομικής και Κοινωνικής Συνοχής
- η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ
- η άριστη αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων
Τα μέσα για την υλοποίηση των στόχων κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες:
- ειδικές δράσεις και πολιτικές υπέρ των νησιών (θετικά μέτρα)
• ευρωπαϊκά δίκτυα: σύγχρονες υποδομές τηλεπικοινωνιών για έξοδο από την απομόνωση
• amιnagement du territoire (περιφερειακός σχεδιασμός) με στόχο τη προστασία των ιδιαίτερων πολιτιστικών και περιβαλλοντικών πόρων και αντιμετώπιση των πιέσεων από το τουρισμό με βάση την αρχή της αειφορίας. Ειδικές ενισχύσεις για την εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων
• εφαρμογή της υποχρέωσης παροχής υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος, δεδομένου ότι το μικρό μέγεθος της αγοράς είτε δεν ελκύει ιδιώτες παραγωγούς είτε ωθεί στη δημιουργία καταστάσεων μονοπωλίου σε βάρος των νησιών
• ενίσχυση της Ε&ΤΑ, μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας και εισαγωγής καινοτομιών ειδικά για θέματα που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τα νησιά (μεταφορές, ενέργεια, διαχείριση νερού και αποβλήτων, εφαρμογές τηλεϊατρικής, τηλε-εκπαίδευσης, τηλε-εργασίας κλπ) και γενικά στο σχεδιασμό νέων προϊόντων και υπηρεσιών
• ενίσχυση της διανησιωτικής συνεργασίας για την αντιμετώπιση των ειδικών προβλημάτων τους μέσα από τη λειτουργία δικτύων με στόχο τη δημιουργία νέου τύπου οικονομιών κλίμακας
- ειδικές ρυθμίσεις/εξαιρέσεις από τις κοινοτικές πολιτικές (αρνητικά μέτρα)
• ειδική ενίσχυση των μικρών νησιωτικών επιχειρήσεων μέσα από την άρση εμποδίων στη λειτουργία τους
• ειδικές ρυθμίσεις σε επιμέρους πολιτικές κρίσιμες για τα νησιά όπως τη πολιτική μεταφορών, φορολογίας, ανταγωνισμού, φορολογίας, γεωργίας κλπ
Ενδεικτικά παραδείγματα μέτρων που έχουν προταθεί η εφαρμόζονται σε νησιωτικές περιοχές αναφέρονται στο παράρτημα 3.
Η εφαρμογή των παραπάνω μπορεί να γίνει με:
• τη καθιέρωση του ειδικού εντύπου για την εκτίμηση των επιπτώσεων των επιμέρους κοινοτικών πολιτικών για τα νησιά ανάλογης με εκείνη για το περιβάλλον
• τη δημιουργία ειδικής υπηρεσίας στην Επιτροπή που να συντονίζει τη πολιτική των νησιών
• τη καθιέρωση ειδικής γραμμής στον κοινοτικό προϋπολογισμό
• την εισαγωγή ποσοστώσεων υπέρ των νησιών σε κοινοτικές πρωτοβουλίες ειδικού ενδιαφέροντος για τα νησιά
Η αυστηρή εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας στη πολιτική που θα αποφασιστεί, θα συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός θετικού, αλλά και ταυτόχρονα ευέλικτου, πλαισίου που είναι αναγκαίο έτσι ώστε, σε συνδυασμό με τις πολιτικές που θα υιοθετηθούν σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, να διαμορφωθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη τους. Η έλλειψη στρατηγικής στα επίπεδα αυτά λήψης αποφάσεων - που να λαμβάνει υπόψη τις ιδιομορφίες κάθε νησιού ή ομάδας νησιών - αξιοποιώντας το όποιο πλαίσιο διαμορφωθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα ακυρώσει ουσιαστικά τις θετικές του επιπτώσεις.


Παράρτημα 1
ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΣΚΕΨΗ ‘96
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ
Το θέμα των νησιωτικών περιοχών της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Η Ελλάδα αποδίδει μεγάλα σημασία στην συμπερίληψη ειδικής στην αναθεωρημένη Συνθήκη που να αφορά τις νησιωτικές περιοχές.
1. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΝΗΣΙΩΝ
ΟΡΙΣΜΟΣ: Εάν ορίσουμε το νησί ως τμήμα ξηράς μικρότερο της ηπείρου που περιβάλλεται από θάλασσα ή νερό, το οποίο έχει μόνιμο πληθυσμό, δεν έχει σταθερή σύνδεση με τη ξηρά και δεν περιλαμβάνει πρωτεύουσα κράτους, τότε αναφερόμαστε σε ένα σύνολο 450 νήσων της Ε.Ενωσης, που καλύπτει το 4,5% του εδάφους της και το 4% του πληθυσμού της. Είναι ενδιαφέρον ότι μόνο τρία κράτη μέλη δεν έχουν νησιά, ενώ για ορισμένα κράτη μέλη, τα νησιά καλύπτουν ένα σημαντικό τμήμα του εδάφους και του πληθυσμού τους (έως 19% και 14%) αντιστοίχως.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ: Παρά την έντονη διαφοροποίηση που υπάρχει μεταξύ των νησιών, αυτά έχουν κοινά χαρακτηριστικά - ιδιαιτερότητες μόνιμου χαρακτήρα, που τα διακρίνουν σαφώς από τις ηπειρωτικές περιοχές, όπως:
- το μικρό μέγεθος, με προφανείς επιπτώσεις στην ποικιλία και την ποσότητα πρώτων υλών, καθώς και την αποδοτική χρήση των περιορισμένων συντελεστών παραγωγής, λαμβανόμενης υπόψη και της ευαίσθητης οικολογικής ισορροπίας των νησιών.
- την περιφερειακότητα και την απομόνωση, με αρνητικές επιπτώσεις στο κόστος λειτουργίας της οικονομίας τους (κόστος απόκτησης, κόστος υπηρεσιών, κόστος υποδομής, κόστος ευκαιριών, κόστος ενημέρωσης και επικοινωνίας)
- τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά παλαιότερων εποχών κυρίως, και το ιδιόμορφο, πλούσιο αλλά και εύθραυστο περιβάλλον, ιδιαιτερότητες σημαντικής αξίας που πρέπει με κάθε τρόπο να διαφυλαχθούν και να παραδοθούν στις επόμενες γενιές των Ευρωπαίων πολιτών.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ: Τα ανωτέρω χαρακτηριστικά εμποδίζουν τα νησιά να συμμετέχουν ισότιμα στην αναπτυξιακή διαδικασία και ειδικά στην ευρωπαϊκή ενοποίηση. Βεβαίως δεν αποτελούν μειονεξίες και σταθερούς ακυρωτικούς παράγοντες μιάς αναπτυξιακής διαδικασίας. Είναι γνωστό ότι σε παλαιότερες εποχές τα υπανάπτυκτα σήμερα νησιά, αποτέλεσαν λίκνα πολιτισμού. Ομως οι ιδιαιτερότητες αυτές έρχονται σε αντίθεση με το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης που χαρακτηρίζεται από οικονομίες κλίμακος, οικονομίες συγκέντρωσης και οικονομική αποτελεσματικότητα. Η περιθωριοποίηση των νησιών είναι ταυτοχρόνως οικονομική, δημογραφική, τεχνολογική, πολιτιστική και πολιτική και είχε ως επακόλουθο αρνητικές επιπτώσεις σε όλους τους τομείς. Ομως οι επιπτώσεις αυτές ενεδύθησαν την μορφή εγγενών και αναλλοίωτων χαρακτηριστικών των νησιών, που συχνά αποδίδονται ως φυσικές μειονεξίες, ενώ αποτελούν δευτερογενείς επιπτώσεις ενός συγκεκριμένου μοντέλου ανάπτυξης. Η κατάσταση είναι ανατρέψιμη, εφόσον μεταβληθεί το πλαίσιο που την δημιούργησε.
2. ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΕΙΔΙΚΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΝΗΣΩΝ - ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΝΗΣΩΝ ΣΤΗ ΝΕΑ ΣΥΝΘΗΚΗ
Η λειτουργία της Ενιαίας αγοράς και η πορεία προς την Οικονομική και Νομισματική Ενωση μιας συνεχώς διευρυνόμενης Ε.Ενωσης, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες της Ε.Ενωσης, αναμένεται να δυσχεράνει την επίτευξη του στόχου της Οικονομικής και Κοινωνικής Συνοχής, εν γένει στις καθυστερημένες περιφέρειες της Ε.Ενωσης.
Η μέχρι σήμερα κοινοτική πολιτική περιορίστηκε κυρίως σε παρεμβάσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων (περιοχές του στόχου 1 και 5β), οι οποίες όμως δεν υπήρξαν επαρκείς εφόσον ορισμένες άλλες πολιτικές συχνά ακύρωσαν τα αποτελέσματα της επέμβασης των Διαρθρωτικών Ταμείων.
Η ευθραυστότητα του νησιωτικού χώρου απαιτεί μια συνεκτική νησιωτική στρατηγική, η οποία θα πρέπει να διαπνέεται, όχι μόνο από μιά προσπάθεια “παθητικής” σύγκλισης με τη μεταφορά πόρων αλλά από την δημιουργία κατάλληλου “περιβάλλοντος”, με την ενεργοποίηση εσωτερικών διαδικασιών, ώστε να επανενταχθούν τα νησιά στην αναπτυξιακή διαδικασία της Ε.Ενωσης του μέλλοντος.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΝΗΣΙΩΝ: Καλείται σήμερα λοιπόν, η Ε.Ενωση να απαντήσεις στο πρόβλημα των νησιωτικών περιοχών της με μιά ολοκληρωμένη και συνεκτική στρατηγική η οποία θα διαπνέεται από τις εξής αρχές:
- της ίσης μεταχείρισης των περιφερειών της Ε.Ενωσης δηλ. την μεταχείριση διαφορετικών καταστάσεων με διαφορετικούς τρόπους
- της πλήρους αξιοποίησης του Ευρωπαϊκού χώρου
- της διαφύλαξης της φυσικής και πολιτιστικής ποικιλομορφίας της Ε.Ενωσης
- της αειφόρου ανάπτυξης
- της επικουρικότητας
Στόχος της πολιτικής αυτής είναι η επίτευξη της Οικονομικής και Κοινωνικής Συνοχής σε όλες τις περιφέρειες της Ε.Ενωσης, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν νησιωτικό χαρακτήρα. Παράλληλα όμως, η πολιτική αυτή, εν κατακλείδι, θα στοχεύει στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της Ε.Ενωσης, μέσω της πλήρους αξιοποίησης του παραγωγικού της δυναμικού.
Τα μέσα για την επίτευξη αυτής της πολιτικής είναι η πρόβλεψη της δυνατότητας να θεσπίζονται ειδικές ρυθμίσεις υπέρ των νήσων στις κοινοτικές πολιτικές με την εφαρμογή ειδικών δράσεων στο πλαίσιο των κοινοτικών πολιτικών (θετικά μέτρα), και με εξαιρέσεις από την εφαρμογή ορισμένων κοινοτικών πολιτικών (αρνητικά). Μια γενική ρήτρα περί ειδικής μέριμνας για τα νησιά σε κάθε κοινοτική πολιτική (fiche προσαρτημένη στις σχετικές προτάσεις της Ε.Επιτροπής) θα ενίσχυε τον συνεκτικό χαρακτήρα της πολιτικής.
3. ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ
Η νέα Συνθήκη θα πρέπει να τροποποιηθεί ως εξής:
α. Προσθήκη στον τίτλο XIV άρθρο 130Α, στο μέσον της 2ης παραγράφου, ως εξής: ... μεταξύ των επιπέδων ανάπτυξης των διαφόρων περιοχών, συμπεριλαμβανομένων και των νησιωτικών και στην μείωση της καθυστέρησης ..”
β. Προσθήκη στον τίτλο XIV, ενός νέου άρθρου 130ΣΤ ως εξής:
Το Συμβούλιο, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους του άρθρου 130Α, αποφασίζει με την διαδικασία του άρθρου 130Α, αποφασίζει με την διαδικασία του άρθρου 189Β και μετά από διαβούλευση με την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή Περιφερειών, ρυθμίσεις και δράσεις υπέρ των νησιωτικών περιοχών, που πρέπει να ληφθούν κατά την διαμόρφωση και την υλοποίηση των πολιτικών και των δράσεων της Κοινότητας.
γ. Τροποποίηση του άρθρου 92.3 της Συνθήκης, με τη προσθήκη ενός νέου σημείου ε) Οι ενισχύσεις που απευθύνονται στην αντιστάθμιση των μονίμων προβλημάτων που χαρακτηρίζουν ορισμένες περιοχές και ιδίως αυτών που απορρέουν από το νησιωτικό τους χαρακτήρα θεωρούνται συμβατές με την Ενιαία Αγορά.
Παράρτημα 2
Αναγνώριση τις ιδιαιτερότητας των νησιών από διεθνείς οργανισμούς
Α. Ευρωπαϊκή Ενωση
1983 - Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Εκθεση της Επιτροπής Περιφερειακής Πολιτικής και Χωροταξίας (εισηγητής D.Harris), σχετικά με τις “Περιφερειακές Παράκτιες Περιοχές και τα νησιά της Ε.Κ”, ‘έγγραφο 1-105/83.
1986 - Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Επιτροπή Περιφερειακής Πολιτικής και Χωροταξίας (εισηγητής S.Barret), σχετικά με τις περιφερειακές παράκτιες περιοχές και τα νησιά της Κοινότητας”, έγγραφο PE 103.652, 28/1/86
1987 - OKE - Μειονεκτικές Νησιωτικές Περιοχές, Γνωμοδότηση της Ολομέλειας (συνεδρίαση στις 2/7/87)
1988 - Συμβούλιο Κορυφής Ρόδου: ειδική παράγραφος για τις ιδιαιτερότητες των νησιών στη τελική διακήρυξη
1989 - Επιτροπή Ε.Κ., ανάθεση μελέτης με τίτλο “The socio-economic consequences of completing the internal market for island regions of the E.C” στην Ernst & Young..
1987 - Επιτροπή ΕΚ: 3η περιοδική έκθεση για την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση των περιφερειών, σ.46-49
1993 - EUROSTAT, The portait of the islands
1994 - Επιτροπή Ε.Κ.: Ευρώπη 2000, “Παράκτιες Περιοχές και νησιά”, σ.177-194.

Β. Συμβούλιο της Ευρώπης
1981 - Δημιουργία της Διάσκεψης των Ευρωπαϊκών Νησιωτικών Περιφερειών (Confιrence des Regions Insulaires Europιennes) στο πλαίσιο της Διάσκεψης των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών της Ευρώπης (Confιrence des Pouvoirs Locaux et Rιgionaux de l΄Europe)
1981 - Διακήρυξη της Teneriffe
1984 - Διακήρυξη των Αζορών
1991 - Διακήρυξη των νησιών Alland

Γ. Ηνωμένα Εθνη
• Δράσεις υπέρ των μικρών νησιωτικών κρατών
• Ετήσιες εκθέσεις του Γ.Γ. προς τη Συνέλευση σχετικά με τις ανάγκες των νησιών και με τον απολογισμό των δράσεων
• 25/4 - 6/5/1994 - Global Conference on the sustainable development of Small Island Developing States, Barbados - Ειδικό πρόγραμμα δράσης στο πλαίσιο της διακήρυξης του Ρίο (Doc A/CONF.176/9)

Δ. Διάσκεψη των Περιφερειακών και Παράκτιων Περιοχών της Ευρώπης (Confιrence des Rιgions Pιripheriques et Maritimes) - (Διαπεριφερειακή οργάνωση με μέλη περισσότερες από 80 περιφέρειες)
1980 - Ιδρυση της Επιτροπής Νησιών για την προβολή των νησιωτικών ιδιαιτεροτήτων και την επίλυση των προβλημάτων
1993 - Διακήρυξη “Για μιά ευρωπαϊκή πολιτική των νησιών”, 14η Διάσκεψη στη Κέρκυρα, 8-9/4/93
Ε. Διάσκεψη των Επιμελητηρίων των Ευρωπαϊκών περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ενωσης
Ιδρύθηκε το 1994 με πρωτοβουλία της Διάσκεψης Eπιμελητηρίων Ελληνικών Νησιών
1995 - Μανιφέστο “Για μια κοινοτική πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών της Ε.Ε.”, που υιοθετήθηκε στο 2ο Συνέδριο της Διάσκεψης, Palma de Mallorca, 27-28/10/95


Παράρτημα 3
Ενδεικτικές προτάσεις για μέτρα που έχουν υποβληθεί για ειδικές ρυθμίσεις στις κοινοτικές πολιτικές ή που εφαρμόζονται σε κράτη μέλη
Μεταφορές
- μηδενικό ΦΠΑ στις μεταφορές
- αρχή της εδαφικής συνέχειας
- ειδικό μειωμένο τιμολόγιο για τους κατοίκους των νησιών και τα εξαγόμενα αγαθά
- εφαρμογή της υποχρέωσης για παροχή υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος
- εξασφάλιση ότι το προσωπικό των μέσων μεταφοράς θα ομιλεί την εθνική γλώσσα μετά την απελευθέρωση των μεταφορών
- συμμετοχή των νησιωτικών αρχών σε θέματα που αφορούν την οργάνωση των μεταφορών

Φορολογία
- μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ μέχρι 50%
- μειωμένοι ειδικοί φόροι κατανάλωσης στο πετρέλαιο και στη βενζίνη (-22 ecu κατ’ανώτατο όριο σε σχέση με τους ελάχιστους συντελεστές)
- μειωμένοι ειδικοί φόροι κατανάλωσης στην αιθυλική αλκοόλη, οινοπνευματώδη ποτά (μέχρι 50% του εθνικού συντελεστή)
- ειδικές ζώνες για δραστηριότητες off shore

Γεωργία - Κτηνοτροφία - Αλιεία
- ενισχύσεις για τη παραγωγή - τυποποίηση - εμπορία παραδοσιακών προϊόντων (τυριών, πατάτας, κρασιού, τροπικά προϊόντα ....) με μέγιστο όγκο παραγωγής
- ενισχύσεις για τη παραγωγή προϊόντων (πχ. οπωροκηπευτικών, ζαχαροκάλαμου, κλπ ) για τοπική κατανάλωση
- ενισχύσεις για διατήρηση παραδοσιακών καλλιεργιών για αποφυγή διάβρωσης και διατήρησης χλωρίδας
- ενισχύσεις στις ζωοτροφές
- ενίσχυση για στροφή σε προϊόντα ποιότητας
- ενίσχυση οργανώσεων παραγωγών
- διαρθρωτικές ενισχύσεις εθνικού χαρακτήρα
- εξαιρέσεις από ποσοστώσεις παραγωγής για σημαντικά προϊόντα
- προστασία των αλιευτικών πεδίων των νησιών υπέρ της παράκτιας αλιείας - καθιέρωση αδειών αλιείας στις ζώνες των νησιών
- εφαρμογή βιολογικής γεωργίας με ειδικά κίνητρα

Περιβάλλον
- ίδρυση παρατηρητηρίων για τη παρακολούθηση των εξελίξεων στο περιβάλλον
- εξαίρεση από το φόρο περιβάλλοντος για τα καύσιμα
- εξαίρεση από το νόμο περί ανακύκλωσης στερεών αποβλήτων

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Codaccioni - Meistersheim A., 1989, Images d’ξlιite, Cahiers de l’ IDIM, no 1/89, pp.30-36.
- Επιμελητήρια των Νησιωτικών περιοχών της ΕΕ, 1995, Μανιφέστο “Γιά μια κοινοτική πολιτική βιώσιμης ανάπτυξης των νησιωτικών περιοχών της Ε. Ε.”, 27-28 Οκτωβρίου, Palma de Mallorca.
- Επιτροπή Ε.Κ. 1991, Οι περιφέρειες κατά τη δεκαετία του ‘90: τέταρτη περιοδική έκθεση της Επιτροπής για την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση και εξέλιξη των περιφερειών της Κοινότητας, Βρυξέλλες.
- Επιτροπή ΕΚ, (1992), Ευρώπη 2000: προοπτική ανάπτυξης του ευρωπαϊκού χώρου, Βρυξέλλες.
- European Commission, 1994, Portait of the islands, Luxembourg.
- Επιτροπή Νησιών της CRPM, 1994, Για μιά ευρωπαϊκή πολιτική των νησιών, Τελική Διακήρυξη, της 15ης Διάσκεψης, 7-8 Απριλίου, Κέρκυρα.
- Επιτροπή Νησιών της CRPM, 1996, Τελική Διακήρυξη της 17ης Διάσκεψης, 25-26 Απριλίου, Μάλτα.
- ΟΚΕ, 1987, Μειονεκτικές νησιωτικές περιοχές, Βρυξέλλες.
- Pauline E. - Rigobert M-J., 1993, Les rιgions ultrapιriphιriques et la CEE, Revue du Marchι Commun et de l΄Union Europιenne, no 368, pp. 436-443.
- Polverini J. (1991), L΄impact du Marchι Unique sur les rιgions insulaires (aspects fiscaux), 3θme Confιrence des Rιgions Insulaires Europιen, Conseil de l΄Europe, Iles Aland, 16-17 Juin 1991, p.10.
- Σοφούλης (επ.υπεύθυνος), 1990, Για ένα κοινοτικό πρόγραμμα ανάπτυξης των νησιών, Παν. Αιγαίου
- Sophoulis M.K. - Spilanis I. (1993), Cadre conceptuel pour une stratιgie d΄un devιloppement insulaire, Revue d΄Economie Mιridionale, vol 41, no 163, pp.33-44.
- Spilanis I, 1985, Tourisme et dιveloppement rιgional: le cas de la Grθce, Thθse de Doctorat, Centre Universitaire de Recherche Europιenne et Internationale, Grenoble, p.406.
- Σπιλάνης Γ., 1993, Νησιωτική ανάπτυξη και δίκτυα συνεργασίας των νησιών της Ε.E. "Τόπος", τ 6,
- Spilanis I., 1993, Les territoires en marge: le cas des ξles, L΄Evenement Europιen, no 21, fevrier 1993, p.169-179.
- Σπιλάνης Γ., 1994, Ο ρόλος της στατιστικής πληροφόρησης στο περιφερειακό αναπτυξιακό σχεδιασμό και η ανάγκη για δημιουργία περιφερειακών συστημάτων πληροφοριών. Η περίπτωση του EURISLES, εισήγηση στο Συνέδριο “Η ΕΣΥΕ μπροστά στο 2000”, 6-9 Δεκεμβρίου, σ. 18
- Σπιλάνης Γ., 1995, Το πλαίσιο μιας πολιτικής για τα ευρωπαϊκά νησιά, Μυτιλήνη, σ.31 (αδημοσίευτο)
- Vernikos N, 1990, The islands of Greece, in Beller W. d’Ayala P. and Hein P. “Sustainable development and environmental management of small islands, Paris, Unesco, pp.141-167.
- Χατζημιχάλης Κ, 1996, Τά νότια άκρα της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, Τόπος, 11/96, σ.3-22

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Θέματα Νησιωτικής Πολιτικής
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών αποτελούν μόνιμα φυσικά εμπόδια για την επίτευξη ελκυστικότητας και ανταγωνιστικότητας με βάση τα συνήθη κριτήρια που διέπουν το επικρατούν μοντέλο ανάπτυξης (προσπελασιμότητα, οικονομίες κλίμακας και οικονομίες συγκέντρωσης). Έχουν υψηλό κόστος δημιουργίας υποδομών και υπηρεσιών δημοσίου συμφέροντος, υψηλό κόστος παραγωγής για τις επιχειρήσεις, υψηλό κόστος διαβίωσης και μειωμένες ευκαιρίες για τους κατοίκους σε σύγκριση με ό,τι συμβαίνει στην ηπειρωτική χώρα.
Τα παραπάνω, αλλά και το μοντέλο ανάπτυξης που έχει ακολουθηθεί, έχουν οδηγήσει τις νησιωτικές οικονομίες να υστερούν σε κατά κεφαλή παραγωγή, ενώ η δομή τους είναι ιδιαίτερα εύθραυστη (μονοκαλλιέργεια τουρισμού παραλίας σε συνδυασμό με δόμηση-παραθερισμό, περιθωριοποιημένος αγροτικός τομέας, απουσία καινοτομιών). Τα ποσοτικά και τα ποιοτικά δημογραφικά χαρακτηριστικά είναι στις περισσότερες περιπτώσεις αρκετά δυσμενή (γήρανση πληθυσμού, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και διά βίου κατάρτισης, υψηλή πρόωρη εγκατάλειψη σχολείου), ενώ οι περιβαλλοντικές πιέσεις αυξάνονται με προβλήματα στη ποιότητα του πόσιμου νερού, στην υποβάθμιση του εδάφους (ρύπανση και ερημοποίηση), στη μείωση της βιοποικιλότητας, στην υποβάθμιση του τοπίου και του δομημένου περιβάλλοντος κλπ. Επίσης, η ασυνέχεια του νησιωτικού χώρου έχει ως συνέπεια η κοινωνικοοικονομική λειτουργία κάθε νησιού προσλαμβάνει τα χαρακτηριστικά μιας “κλειστής οικονομίας”. Παράλληλα, ο νησιωτικός χώρος χαρακτηρίζεται από έντονη περιφερειακότητα. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη έντονων αναπτυξιακών διαφοροποιήσεων ως προς την ηπειρωτική χώρα, μεταξύ μεγάλων και μικρών νησιών που ανήκουν σε ένα διοικητικό νησιωτικό σύμπλεγμα, αλλά και εντός των νησιών, στις εσωτερικές τους ζώνες, λόγω της προβληματικής προσπελασιμότητάς τους.
Ας υπογραμμιστεί εδώ ότι στο νησιωτικό χώρο οι ενδοπεριφερειακές ανισότητες έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ότι στην ηπειρωτική χώρα, διότι η φυσική απομόνωση που δημιουργεί η θάλασσα, δεν επιτρέπει σχεδόν κανενός είδους “όσμωση” μεταξύ νησιών, όπως γίνεται μεταξύ των πόλεων και της ενδοχώρας τους. Παράλληλα, η φέρουσα ικανότητα του κάθε νησιού δεν μπορεί να συνδυαστεί με εκείνη των γειτονικών, έτσι ώστε να «παρακαμφθούν» προβλήματα στενότητας πόρων, ανθρώπινων και φυσικών.
Επομένως, το νησί πρέπει να αποτελεί τη βασική μονάδα ανάλυσης και σχεδιασμού , γεγονός που πρέπει να αποτυπωθεί και στο διοικητικό σύστημα, διαφοροποιώντας το από εκείνο της ηπειρωτικής χώρας
Το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου, αξιοποιώντας τις σχετικές προβλέψεις τόσο στην Εθνική όσο και την κοινοτική νομοθεσία προωθεί μία ευρωπαϊκή και εθνική νησιωτική πολιτική, με στόχο «το ποιοτικό, το πράσινο και το νησί των ίσων ευκαιριών» σε μια προσπάθεια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νησιών να μην λειτουργούν ως μειονεκτήματα αλλά να αξιοποιηθούν ως πλεονεκτήματα.

Η ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ
Ενόψει κυρίως της διαπραγμάτευσης για το δημοσιονομικό πλαίσιο της νέας περιόδου 2014-2020, με έμφαση στην πολιτική της Συνοχής, προτείνουμε τις ακόλουθες βελτιώσεις σύμφωνα με τις αρχές της Εδαφικής Συνοχής :
 Σε συνέχεια των ευρημάτων της 5ης Έκθεσης για την Οικονομική, Κοινωνική και Χωρική Συνοχή της Ε.Ε., καλύτερη αξιολόγηση του αντίκτυπου της νησιωτικότητας και εφαρμογή ενός περισσότερο προσαρμοσμένου πλαισίου για την αντιμετώπιση των μειονεκτημάτων που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές νησιωτικές περιοχές. Θέτουμε ως στόχο όχι μόνο την ανταγωνιστικότητα αλλά και την κοινωνική διάσταση της οικονομίας.
 Διεύρυνση των κριτηρίων κατάταξης των περιφερειών σε περισσότερο, ενδιάμεσες, ή λιγότερο ανεπτυγμένες, πέραν του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, με νέους δείκτες πιο πρόσφορους για την αποτύπωση των χωρικών ανισοτήτων.
 Ειδική μέριμνα για τις ευρωπαϊκές νησιωτικές περιοχές όχι μόνο μέσω της Περιφερειακής Πολιτικής, αλλά όλες τις πολιτικές της Ε.Ε. που έχουν σημαντικές εδαφικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των περιοχών αυτών (πχ πολιτικές ανταγωνισμού, μεταφορών, περιβάλλοντος).
 Να προχωρήσουμε, με τη συμμετοχή όλων των συναρμόδιων φορέων, στη διαπραγμάτευση για τη καθιέρωση ειδικού καθεστώτος για τα νησιά στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής). Ειδικότερα, να προβλέπεται οριζόντια μέριμνα για τη νησιωτικότητα στο Ευρωπαϊκό Κοινό Στρατηγικό Πλαίσιο και δημιουργηθεί ειδικό Κεφάλαιο για τη Νησιωτική Πολιτική στο επόμενο ΕΣΠΑ 2014-2020, για την παροχή κρατικών ενισχύσεων σε νησιωτικές επιχειρήσεις και την ανάπτυξη καινοτομίας και μεταφοράς της σε ΜΜΕ των νησιών.
 Συνεκτική και ευέλικτη προσέγγιση όσον αφορά την κατάσταση των νησιωτικών περιοχών, μέσα από ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο (πολιτικό, νομικό και οικονομικό).
 Εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, προκειμένου να ενισχυθεί η εδαφική συνοχή, δεδομένου ότι η εφαρμογή μιας πολιτικής στα νησιά έχει υψηλότερο κόστος από ότι στην ηπειρωτική χώρα.
 Επανεξέταση και αναδιαμόρφωση των κανόνων διασυνοριακής συνεργασίας.
Για να επιτευχθούν τα ανωτέρω, είναι απαραίτητη η ανάληψη πρωτοβουλιών καθώς και ο συνεχής και συστηματικός διάλογος με όλους τους συναρμόδιους φορείς της Ε.Ε. και των άλλων Κρατών - Μελών και η συμμετοχή της χώρας μας σε όλες τις εκδηλώσεις, συνέδρια και επιτροπές που σχετίζονται με τα θέματα της χωρικής συνοχής και νησιωτικής πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Σε εθνικό επίπεδο, ο σχεδιασμός και η εφαρμογή Ολοκληρωμένης Νησιωτικής Πολιτικής αποτέλεσε πάγιο αίτημα των νησιωτών όλης της χώρας.
Η χάραξη νησιωτικής πολιτικής θα βασιστεί στις παραδοχές ότι τα φυσικά και πολιτιστικά στοιχεία αποτελούν μια προεξέχουσα δυνατότητα για έναν σημαντικό αριθμό νησιών, ενώ η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών που παράγονται στα νησιά δεν θα πρέπει να αναζητείται κύρια από το χαμηλό κόστος παραγωγής, αλλά με βάση άλλα χαρακτηριστικά, όπως η ποιότητα, η ιδιαιτερότητα, η μονοπωλιακή θέση σε συγκεκριμένη αγορά κλπ.
Για μια ολοκληρωμένη και επιτυχημένη Νησιωτική Πολιτική χρειάζεται αποτελεσματικός συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων φορέων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο με σκοπό τη βελτίωση της παροχής υπηρεσιών προς τους νησιώτες, την ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών, τη στήριξη της κοινωνικής ζωής, τη μέριμνα για το περιβάλλον, την προστασία από έκτακτες ανάγκες κλπ.
Στο πλαίσιο των ανωτέρω, το Υπουργείο μας προγραμματίζει τις ακόλουθες δράσεις:
 Να προχωρήσει σε οργανωμένη διαβούλευση με κοινωνικούς και επιχειρηματικούς φορείς, προκειμένου να συζητήσουμε μαζί τους τα κριτήρια εξισορρόπησης για να αντιμετωπιστεί όσο γίνεται πιο αποτελεσματικά, στο πλαίσιο της υφιστάμενης οικονομικής κατάστασης της χώρας, ο κίνδυνος που ενέχει η κρίση για τον κοινωνικό και επιχειρηματικό ιστό των νησιών μας.
 Να ζητήσει τη μεταφορά της εποπτείας του Ερευνητικού Ινστιτούτου Νησιωτικής Πολιτικής (άρθρο 208 του Ν.3852/2010) από το Υπουργείο Εσωτερικών στη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, ενδεχομένως στο πλαίσιο ευρύτερης συνεργασίας με πανεπιστήμιο, έτσι ώστε να μην απαιτηθούν οικονομικοί πόροι.
 Να αιτηθεί φορολογικά και άλλα κίνητρα, όπως η διατήρηση του μειωμένου ΦΠΑ στα νησιά μας, η θέσπιση ΦΠΑ στις μεταφορές και η εξέταση κατάργησης κρατήσεων υπέρ τρίτων στα εισιτήρια.
 Να συσταθεί το Συμβούλιο Νησιωτικής Πολιτικής με τη συμμετοχή της διοίκησης, της αυτοδιοίκησης, επαγγελματικών & νησιωτικών φορέων.
 Παρακολούθηση του νομοθετικού έργου των Υπουργείων και εντοπισμός ρυθμίσεων που μπορούν να λειτουργήσουν ως μοχλοί εξισορρόπησης. Αν οι ρυθμίσεις αυτές προκαλούν οικονομικό κόστος, συντονισμός με το αρμόδιο Υπουργείο.
 Στην ανάπτυξη και ευρεία χρήση των ΤΠΕ στη τυπική εκπαίδευση και στην αναβάθμιση της Τεχνικής Εκπαίδευσης με τη παράλληλη κατάρτιση ενός Σχεδίου Επιμόρφωσης των δημοσίων / δημοτικών υπαλλήλων στα νησιά με τη χρήση των ΤΠΕ.
 Να συνδράμει προς την ανάπτυξη ενός σχεδίου δράσης για τους νέους στη νησιωτική μας χώρα, προκειμένου όχι μόνο να παραμείνουν σε αυτά, αλλά ει δυνατό να αναπτυχθούν κίνητρα που θα προσελκύσουν και άλλους στην επιλογή της αξιοποίησης των δυνατοτήτων των νησιών μας.
 Να προστατευθεί η ελληνική μας ταυτότητα δια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Για το σκοπό αυτό, θα βοηθούσε ιδιαίτερα, η ολοκληρωμένη προβολή του Αιγαιοπελαγίτικου Πολιτιστικού Αποθέματος, με την παράλληλη υποστήριξη των φορέων για τη διατήρηση, διαχείριση και ενιαία προβολή πολιτιστικής κληρονομιάς σε επίπεδο νησιού-προορισμού. Οι κινήσεις αυτές σε συνδυασμό με την υποστήριξη φορέων για ένταξη στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς των νησιών στις λίστες Παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, καθώς με την προετοιμασία φακέλου για συνολική ένταξη Αιγαίου στη λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα συνέβαλλε σημαντικά στην επίτευξη των εθνικών μας στόχων.
 Ολοκλήρωση των μελετών διαχείρισης προστατευομένων περιοχών & διατήρηση της αυτοτέλειας των φορέων διαχείρισης αυτών στο νησιωτικό χώρο, καθώς και εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για τη προστασία του τοπίου, ενώ κρίνεται σκόπιμη η εξέταση δημιουργίας και διαχείρισης Θαλασσίων Πάρκων & Αποθεμάτων.
 Διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου Ενεργειακού Σχεδιασμού των νησιών μας, με την ανάπτυξη των ΑΠΕ και των Έξυπνων Ενεργειακών Συστημάτων. Ολοκληρώνοντας το σχεδιασμό της Διαχείρισης των Νερών, μέσω των Προγραμμάτων Διαχείρισης Θαλασσίων και Εσωτερικών Υδάτων (ΕΟΧ), με την παράλληλη αξιοποίηση των Προγραμμάτων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων στα νησιά μας, και την αναβάθμιση της ενεργειακής κατάστασης των κτιρίων των νησιών μας, θα εξοικονομήσουμε σημαντικά χρηματικά ποσά, ενώ δεν θα επιβαρύνουμε περαιτέρω το φυσικό μας περιβάλλον, αυξάνοντας παράλληλα το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού μας.
 Στήριξη της απασχόλησης των ανέργων και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων στα νησιά μέσω τοπικών σχεδίων για την απασχόληση, την αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων στον νησιωτικό χώρο (πχ. ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, αυτοδιοίκηση, ευπαθείς κοινωνικές ομάδες κλπ) και τον επανασχεδιασμό Δομών Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας για την εξυπηρέτηση εργαζομένων, ανέργων και γενικότερα πολιτών στον χώρο αυτό.
 Προώθηση Προϊόντων Ποιότητας στα νησιά, μέσω της ανάπτυξης Σχεδίου για την εφαρμογή ειδικών ρυθμίσεων στα νησιά, στο πλαίσιο των Λιγότερο Ευνοημένων Περιοχών (ΛΕΠ).
 Υγεία:
o Αναβάθμιση α) της πρωτοβάθμιας υγείας: για μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες των νησιών μας, η οποία εστιάζεται κυρίως στην αντικατάσταση αγροτικών ιατρών με ιατρούς γενικής ιατρικής, στην εξασφάλιση τουλάχιστον του απαραίτητου εξοπλισμού των ιατρείων για αποφυγή μετακίνησης ασθενών (αιματολογικό, καρδιολογικό, υπέρηχο), σύνδεση με κεντρικά νοσοκομεία για γνωμάτευση, κινητές μονάδες προληπτικής ιατρικής για κάλυψη μικρών νησιών (πχ. Δελφίνι της Ζωής και της Ελπίδας) αλλά και β ) της δευτεροβάθμιας υγείας που στοχεύει στη διατήρηση της μέγιστης αυτονομίας /αυτοτέλειας νησιωτικών νοσοκομείων.
o Να δοθούν κίνητρα στελέχωσης των νησιωτικών μας νοσοκομείων
o Να θεσπιστούν κριτήρια αξιολόγησης των μονάδων υγείας στα νησιά,
o Να γίνει επανεξέταση του συστήματος διακομιδής των ασθενών.
 Για την υδροδότηση των άνυδρων νησιών, στόχος μας είναι να ολοκληρώσουμε τις εγκαταστάσεις και τη λειτουργία μονάδων αφαλάτωσης, έτσι ώστε να σταματήσει η μεταφορά νερού με υδροφόρα πλοία.
 Περιβάλλον:
o Προώθηση του ΠΔ και των ΥΑ που τροποποιούν τα ρυμοτομικά σχέδια και τις πολεοδομικές μελέτες σε διάφορα νησιά του Αιγαίου.
o Σε συννενόηση με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, επαναφορά του από 2009 σχεδίου χωροταξικού σχεδιασμού για το νησιωτικό και παράκτιο χώρο, δεδομένου ότι καθόριζε χρήσεις γης, θέσπιζε όρους δόμησης του παράκτιου χώρου και γενικότερα αντιμετώπιζε πολλές οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες στα νησιά.
o Προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος, καθαρή ναυσιπλοΐα, έλεγχος και διαχείριση αποβλήτων των πλοίων.